1980 | |
---|---|
1981 | |
1982 | |
1983 | |
1984 | |
1985 | |
1986 | |
1987 | |
1988 | |
1989 |
1990 | |
---|---|
1991 | |
1992 | |
1993 | |
1994 | |
1995 | |
1996 | |
1997 | |
1998 |
|
1999 |
2000 | |
---|---|
2001 | |
2002 | |
2003 | |
2004 | |
2005 | |
2006 | |
2007 | |
2008 | |
2009 |
2010 | |
---|---|
2011 | |
2012 | |
2013 | |
2014 | |
2015 | |
2016 | |
2017 | |
2018 | |
2019 |
Yehudi Menuhin (1976) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Pochodzenie | |
Data i miejsce śmierci | |
Przyczyna śmierci | |
Instrumenty | |
Gatunki | |
Zawód | |
Aktywność | 1921–1999 |
Instrument | |
skrzypce Giovanni Bussetto 1680 Giovanni Grancino 1695 Guarneri filius Andrea 1703 Soil Stradivarius Prince Khevenhüller 1733 Stradivari Guarneri del Gesù 1739 Lord Wilton 1742 Guarneri del Gesù | |
Odznaczenia | |
Strona internetowa |
Yehudi Menuhin (ur. 22 kwietnia 1916 w Nowym Jorku, zm. 12 marca 1999 w Berlinie)[1] – amerykański wirtuoz skrzypiec oraz dyrygent.
Pochodził z rodziny żydowskiej. Syn Moshe Menuhina i nauczycielki gry na fortepianie Maruthy Sher. Z urodzenia Amerykanin, z wyboru Brytyjczyk. Naukę gry na skrzypcach rozpoczął w wieku czterech lat u Sigmunda Ankera w San Francisco, a następnie kontynuował u Louisa Persingera[2]. Publicznie zadebiutował w wieku siedmiu lat. W wieku ośmiu, po raz pierwszy wystąpił w San Francisco, jako solista z towarzyszeniem San Francisco Symphony Orchestra, wykonując niezwykle trudną Symfonię hiszpańską Édouarda Lalo przy akompaniamencie jego pierwszego nauczyciela – Louisa Persingera. Od 1927 studiował w Paryżu u Georga Enescu, a w latach 1929–1930 u Adolfa Buscha[3]. W Berlinie zadebiutował 6 stycznia 1927 w wieku 12 lat, gdzie po występie z Berlińskimi Filharmonikami pod dyrekcją Bruno Waltera okrzyknięto go złotym dzieckiem[4].
Wiem od tej chwili, że jest w niebiosach Bóg
Cudowne dziecko jest czymś zasadniczo anormalnym, jak samo słowo wskazuje.
On jest jednak po prostu geniuszem, geniuszem – by tak to ująć – w stanie normalnym
Występował główne w Wielkiej Brytanii. Jako skrzypek był obok Jaschy Heifetza legendarnym wykonawcą Henryka Wieniawskiego i Niccola Paganiniego. Wielokrotnie odwiedzał Polskę, w której najchętniej koncertował w Poznaniu, współpracował także z Sinfonią Varsovia, której był pierwszym gościnnym dyrygentem[6]. W czasie II wojny światowej dał ponad 500 koncertów dla żołnierzy amerykańskich i alianckich oraz koncertował na rzecz Czerwonego Krzyża.
W 1963 założył własną szkołę dla młodzieży pod Londynem w Anglii Yehudi Menuhin School, mającą kształcić nie tylko świetnych muzyków, lecz przede wszystkim, jak mówił istoty otwarte i zrównoważone.
W 1975 jako ówczesny prezydent Międzynarodowej Rady Muzyki działającej przy UNESCO ustanowił 1 października Międzynarodowym Dniem Muzyki[7][8]. Jego najbardziej znanym uczniem jest Nigel Kennedy. Menuhin to także autor wielu książek, w tym autobiograficznej Unfinished Journey (1977). Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie muzyki uhonorowany tytułem szlacheckim. 7 sierpnia 1983 roku wystąpił dla papieża Jana Pawła II w Castel Gandolfo razem z Polską Orkiestrą Kameralną Jerzego Maksymiuka[9].
Był twórcą i dyrektorem festiwali muzycznych w Gstaad (Szwajcaria), Bath (Anglia) oraz Windsor Festival.
Od pobytu w Indiach w 1952 fascynował się jogą – filozofią, medytacjami i ćwiczeniami sprawnościowymi. Był uczniem twórcy jogi iyengarowskiej B.K.S. Iyengara[10].
Jego związki z Polską rozpoczęły się w kwietniu 1984, kiedy przybył na zaproszenie Polskiej Orkiestry Kameralnej, jako solista i dyrygent. By sprostać wymaganiom zaplanowanego wówczas repertuaru do współpracy zaproszono wybitnych muzyków z całego kraju i powiększono skład zespołu do 40 osób[11]. Po pierwszym entuzjastycznie przyjętym koncercie Yehudi Menuhin przyjął propozycję dyrektora Waldemara Dąbrowskiego oraz Franciszka Wybrańczyka i objął funkcję pierwszego gościnnego dyrygenta nowo powstałej orkiestry symfonicznej, która odtąd przyjęła nazwę Sinfonia Varsovia[12].
Praca z żadną inną orkiestrą nie dała mi tyle satysfakcji, co moja praca, w charakterze solisty i dyrygenta, z orkiestrą Sinfonia Varsovia
W 1996 roku, z okazji przypadającej 80. rocznicy urodzin Yehudiego Menuhina, orkiestra Sinfonia Varsovia pod jego dyrekcją nagrała komplet symfonii Beethovena oraz Schuberta. Odbyła szereg tournée koncertowych po Europie, a następnie praktycznie po całym świecie (USA, Kanada, Brazylia, Chile, Argentyna, Japonia, Korea, Tajwan, Hongkong), dając łącznie 65 koncertów[13].
Królowa Elżbieta II nadała mu tytuł Kawalera Komandora Orderu Imperium Brytyjskiego (KBE)[14] w 1965 (przysługujący tej klasie orderu tytuł szlachecki zaczął obowiązywać gdy w 1985 otrzymał obywatelstwo brytyjskie[15]), w 1987 otrzymał Order Zasługi[16], a w 1993 został odznaczony tytułem barona, czyli godnością para[17] i członkostwem w Izbie Lordów.
Posiadał też holenderski Krzyż Komandorski Orderu Oranje-Nassau, francuskie Order Legii Honorowej II[18], III[19] i V klasy[20] oraz Krzyż Komandorski Orderu Sztuki i Literatury, grecki Krzyż Wielkiego Komandora Orderu Feniksa, belgijskie Order Leopolda i Order Korony[19], włoskie Krzyż Wielkiego Oficera i Krzyż Wielki Orderu Zasługi (1983[21] i 1996[22]), hiszpański Krzyż Wielki Orderu Zasługi Cywilnej (1995)[23], węgierski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi (1996)[24], niemieckie Krzyż Komandorski i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi RFN[25] (1956[20] i 1997), portugalski Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba od Miecza (1998)[26].
Uhonorowany obywatelstwem miast: Edynburga, Bath, Reims, Warszawy, a także medalami Paryża i Jerozolimy.
Doktor honoris causa 27 uczelni na całym świecie m.in. Uniwersytetu Oksfordzkiego, Uniwersytetu Cambridge, Uniwersytetu w Bath, Belgijskiego Niderlandzkojęzycznego Uniwersytetu w Brukseli, Narodowego Uniwersytetu w Córdobie, Narodowego Uniwersytetu Muzycznego w Bukareszcie.
Za swoją autobiografię Niedokończona podróż otrzymał w 1972 nagrodę niemieckich krytyków na Międzynarodowych Targach Książki we Frankfurcie[27].
W 1991 otrzymał izraelską nagrodę Wolfa w dziedzinie sztuki.
W 1972 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning.
W 1968 roku w uznaniu zasług za działania charytatywne otrzymał od Indiry Gandhi Pokojową Nagrodą im. Nehru.
Miał dwie siostry Hephzibah (pianistka) i Yaltah (pianistka, poetka i malarka)[28]. Dwukrotnie żonaty z Nolą Nicholas (od 1938 do 1947), z którą miał dwójkę dzieci: Zamirę[29] i Krova, oraz z primabaleriną Dianą Gould (od 1947 do 1999), z którą miał dwóch synów: Jeremiego (pianistę) i Gerarda.
Ostatni koncert dał 7 marca 1999 w Düsseldorfie, dyrygując Symfonią nr 3 a-moll Mendelssohna[30]. Zmarł 12 marca 1999 w Berlinie na zawał serca, podczas europejskiej trasy koncertowej z orkiestrą Sinfonią Varsovią[31]. Został pochowany w Londynie. Pogrzeb odbył się zgodnie z obrządkiem judaistycznym.
Nagrał ponad pół tysiąca płyt z samym tylko repertuarem skrzypcowym, nie licząc jego dyrygenckich dokonań.