Luciano Pavarotti – Wikipedia, wolna encyklopedia

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Pavarotti”. Zobacz też: (5203) Pavarotti.

Luciano Pavarotti

Luciano Pavarotti (2003)
Data i miejsce urodzenia	12 października 1935[1] Modena[2]
Data i miejsce śmierci	6 września 2007[1] Modena[3]
Przyczyna śmierci	zawał mięśnia sercowego
Typ głosu	tenor
Gatunki	opera
Zawód	śpiewak operowy
Aktywność	1961–2006
Wydawnictwo	Deutsche Grammophon, Sony BMG Masterworks, Decca Music Group
Współpracownicy
Plácido Domingo, José Carreras
Zespoły
Trzej tenorzy La Scala
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Zmarł Luciano Pavarotti

Luciano Pavarotti (ur. 12 października 1935 w Modenie, zm. 6 września 2007 tamże^[2][1]) – włoski śpiewak operowy (tenor liryczny).

Uważany za jednego z najwybitniejszych śpiewaków XX wieku^[1]. Specjalizował się w repertuarze bel canto, szczególnie w operach Belliniego, Donizettiego, Rossiniego i wczesnego Verdiego. Występował na scenach czołowych teatrów operowych świata. Dysponował głosem mocnym, o rozległej skali, sięgającej do d². Do jego repertuaru należały partie tenorowe, m.in. w Napoju miłosnym i Córce pułku Donizettiego, w Rigoletcie i Aidzie Verdiego, w Carmen Bizeta oraz w Tosce i Turandot Pucciniego. Nagrał wiele płyt oraz sfilmowano wiele oper, w których występował; w ciągu swojej kariery sprzedał ponad 100 milionów płyt^[1].

Wielokrotnie współpracował – szczególnie dla celów charytatywnych – z gwiazdami muzyki rozrywkowej, m.in. z Bryanem Adamsem, Jonem Bon Jovi, Andrea Bocellim, Laurą Pausini, Bono i The Edge z grupy U2, Jamesem Brownem, zespołem Deep Purple, Tracy Chapman, Erikiem Claptonem, Céline Dion, Grace Jones, Brianem Eno, Enrique Iglesiasem, Eltonem Johnem, Annie Lennox, Rickym Martinem, Brianem Mayem, George'em Michaelem, Erosem Ramazzotti, Dolores O’Riordan, Darrenem Hayesem, Stingiem, Suzanne Vegą, Caetano Veloso i Zucchero.

Urodził się 12 października 1935^[4]. Był synem Fernando Pavarottiego i Adeli z domu Venturi^[5]. Otrzymał imię w hołdzie Lucii, zmarłej córki swojej babki, Giulii Venturi^[6], która zajmowała się Luciano i jego młodszą o pięć lat siostrą, Gabrielą, kiedy ich rodzice pracowali – ojciec był piekarzem, a matka pracowała w manufakturze tytoniowej^[7][8]. Dorastał w kamienicy przy ul. Giardini na przedmieściach Modeny^[9][10]. W 1943 wskutek działań wojennych przeprowadził się z rodziną do Gargallo niedaleko Capri^[11].

Zafascynował się muzyką poważną dzięki ojcu, który zapoznał go z twórczością artystów, takich jak Beniamino Gigli, Giovanni Martinelli, Tito Schipa i Enrico Caruso^[4], a także sam dorabiał jako chórzysta w operze – był tenorem^[12]. Był śmiałym i pewnym siebie dzieckiem, chętnie spędzał czas w towarzystwie sąsiadów^[4] i często śpiewał dla nich na podwórzu^[13]. Kiedy miał pięć lat, rozpoczął naukę gry na gitarze^[14]. Jako dziecko śpiewał w chórze kościelnym, do którego należał także jego ojciec^[15]. W 1947 zachorował na zatrucie krwi i pozostawał w śpiączce, ale – mimo niskich rokowań – po siedmiu dniach wyzdrowiał^[16][17].

Uczył się śpiewu u Luigia Bertazzoniego i partytury u Leone Magiery, który w późniejszych latach był akompaniatorem na jego koncertach^[18]. Po ukończeniu nauki w Scuola Magistrale w 1955 podjął studia wokalne w Modenie u profesora Arriga Poli, a dwa i pół roku później – po wyjeździe Poli do Japonii – rozpoczął naukę u profesora Ettore Campogallianiego w Mantui, u którego szkolił się przez kolejne cztery lata^[19]. Dorabiał, pracując jako nauczyciel i asystent wychowawcy w szkole podstawowej oraz agent w firmie ubezpieczeniowej^[20].

W 1953 zaśpiewał utwór „Nessun dorma” podczas eksperymentalnej transmisji telewizyjnej na kanale Rai^[21]. W 1955 zwyciężył z modeńskim chórem Rossini (kierowanym przez Livia Borriego) w międzynarodowym konkursie^[22]. Zaczął też grać pierwsze koncerty^[23][24].

W 1960 zajął drugie miejsce w finale międzynarodowego konkursu im. Achillesa Periego w Reggio nell’Emilia, a w następnym roku w nim zwyciężył^[25]. 29 kwietnia tego samego roku zadebiutował jako Rudolf w Cyganerii Pucciniego wystawianej w tamtejszym Teatro Muncipale^[26][27]. Podczas spektaklu został dostrzeżony przez agenta Alessandro Zilianiego, który zaproponował mu współpracę i wkrótce został jego menedżerem^[28][29]. Dzięki działaniom Zilaniego coraz częściej występował we Włoszech i zagranicą, m.in. zagrał w Traviacie w Belgradzie, następnie zaśpiewał w Staatsoper w Wiedniu oraz w operach w Amsterdamie, Dublinie^[30]. W 1962 został obsadzony w roli księcia w Rigoletcie wystawianej w Teatro Massimo w Palermo^[31]. Również w 1962 władze Reggio nell’Emilia podpisały umowę partnerską z Bydgoszczą, w ramach której przewidziano wymianę artystyczną, w czego efekcie Pavarotti z resztą zespołu teatralnego wystąpił w 1964 w Bydgoszczy, a także w Toruniu, Grudziądzu i Włocławku^[32].

W 1963 zadebiutował w Covent Garden (zastąpił Giuseppe Di Stefano w Cyganerii) oraz po raz pierwszy wystąpił w telewizji, wykonując arię „Che Gelida Manina” z opery La Boheme w talk-show Sunday Night in the London Palladium emitowanym na angielskim kanale ITV^[33][34]. W następnym roku wystąpił jako Idamantes w operze Idomeneusz, król Krety na Wielkim Festiwalu Operowym w Glyndebourne^[35]. W 1965 po raz pierwszy wystąpił w La Scali (w roli Rodolfo w Cyganerii) oraz odbył trasę koncertową po Australii (m.in. z Joan Sutherland i Richardem Bonynge’em), gdzie wystąpił w Lunatyczce, Napoju miłosnym, Łucji z Lammermooru i Traviacie^[36]. Również w 1965 zadebiutował na amerykańskiej scenie, grając w Łucji z Lammermooru w Miami Opera House^[37]. Został także uhonorowany nagrodą Carlotta^[38]. W 1967 po raz pierwszy wystąpił w San Francisco Opera (w Cyganerii) i nowojorskiej Metropolitan Opera (zastąpił Carla Borgonziego w Requiem), a w grudniu tego samego roku wystąpił jako Rodolf w Cyganerii w Teatrze Miejskim w rodzinnej Modenie^[39].

Międzynarodowy rozgłos i uznanie zyskał w 1972 ciepło przyjętą rolą w Córce pułku w Metropolitan Opera^[40]. W następnym roku zaczął grać solowe koncerty, m.in. wystąpił z recitalem w Carnegie Hall w Nowym Jorku; w trakcie koncertów prezentował głównie muzykę włoską, ale też standardy operowe^[41]. Powszechną popularność zdobył dzięki transmisjom telewizyjnym jego recitali (m.in. występu w Metropolitan Opera w 1978) i udziałowi w charakterze gościa w programach typu talk-show (m.in. The Tonight Show Johnny’ego Carsona)^[42]. W listopadzie 1979 wystąpił z recitalem w Teatrze Comunale podczas uroczystości inaugurującej działanie Klubu Operowego im. Luciano Pavarottiego w Carpi; w kolejnych latach powstały jeszcze dwa kluby imienia artysty – w Londynie i Wiedniu^[43]. W 1981 zdjęcie Pavarottiego zostało wydrukowane na okładce czasopisma „Time”^[44]. W tym samym roku premierę miała książka autobiograficzna pt. „Pavarotti, my own story”^[45].

Zagrał tytułową rolę włoskiego śpiewaka operowego, który przyjeżdża na występy do USA i zakochuje się w młodej lekarce, w krytycznie ocenionej komedii Franklina J. Schaffnera Yes, Giorgio (1982) dla wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer^[46][47]. Następnie wystąpił jako książę Mantui w filmie Jeana-Pierre’a Ponnelle’a Rigoletto (1982)^[48], ekranizacji opery Giuseppe Verdiego i Francesco Marii Piave’a. W sierpniu 1985 zagrał koncert na Piazza Grande w rodzinnej Modenie^[49]. W latach 80. zaczął promować i przygotowywać do debiutu scenicznego młodsze pokolenie śpiewaków operowych^[50]. W styczniu 1988 odbył trasę koncertową po Chinach, którą udokumentował w postaci filmu Dewitta Sage’a Distant harmony^[51].

Jako reżyser zadebiutował operą Gaetano Donizettiego Faworyta wystawioną premierowo 23 grudnia 1988 w Teatrze Fenice w Wenecji, za którą otrzymał pochwalne recenzje^[52]. 7 lipca 1990 występem w Termach Karakalli w Rzymie (w przeddzień meczu finałowego mistrzostw świata w piłce nożnej) zapoczątkował z Plácido Domingo i José Carrerasem słynne koncerty „Trzech tenorów” na obiektach sportowych i w wielkich parkach miejskich, np. na starym Stadionie Wembley i w Hyde Parku Londynie, w Madison Square Garden i w Central Parku w Nowym Jorku, pod Wieżą Eiffla w Paryżu, na Camp Nou w Barcelonie – wszędzie gromadząc tłumy słuchaczy.

W 1995 wystąpił solowo w Sali Kongresowej w Warszawie^[32]. W 2004 odwołał koncerty w zaplanowanej pożegnalnej trasie dookoła świata, tym samym kończąc karierę. 10 lutego 2006 zaśpiewał arię Nessun dorma z opery Turandot podczas otwarcia Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Turynie.

Po przejściu operacji usunięcia raka trzustki w lipcu 2006 przestał występować publicznie.

W nocy 5 września 2007 jego stan zdrowia uległ nagłemu pogorszeniu. Zmarł następnego dnia ok. 5:00 nad ranem w swoim domu w Modenie, otoczony rodziną^[3].

30 września 1961, po ośmiu latach narzeczeństwa^[53], ożenił się z nauczycielką Aduą Veroni (ur. 21 lutego 1936), z którą miał trzy córki: Lorenzę (ur. 26 października 1962), Cristianę (ur. 8 sierpnia 1964) i Giulianę (ur. 9 stycznia 1967)^[54]. Z żoną zajmował się kupnem nieruchomości w Modenie^[55]. Mieszkał w Saliceta San Giuliano na peryferiach Modeny^[56]. W 1974 kupił letnią rezydencję w Pesaro^[57]. 13 grudnia 2003 w teatrze w Modenie poślubił Nicolettę Mantovani^[2][1], młodszą o 35 lat swoją byłą sekretarkę. Związek pary wywołał skandal, gdyż Pavarotti dla Mantovani rozstał się z żoną.

Był silnie uduchowiony i religijny^[58]. W połowie lat 60. mierzył się z depresją, spowodowaną m.in. jego otyłością^[59][60].

W grudniu 1975 przeżył wypadek samolotu, który prawie rozbił się podczas lądowania na lotnisku Malpensa^[61][62].

• 1988 – Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi^[63]
• 1980 – Wielki Oficer Orderu Zasługi^[64]
• 1976 – Komandor Orderu Zasługi^[65]
• 2006 – Honorowe obywatelstwo Sarajewa^[66]
• Komandor Orderu Zasługi Kulturalnej^[67]
• Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej^[67]

• Candido Bonvicini: Luciano Pavarotti. Legenda opery. Małgorzata Zawadzka (tłum.). Wydawnictwo Łódzkie, 1992. ISBN 83-218-0975-8.
• Luciano Pavarotti: Historia mega życia. William Wright (red.), Ireneusz Jasiński (tłum.). Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1993. ISBN 83-221-0640-8.

• Oficjalna strona internetowa Luciano Pavarottiego. lucianopavarotti.com. [zarchiwizowane z tego adresu (1999-10-02)]. (wymaga wtyczki Adobe Flash co najmniej w wersji 8) (ang. • wł.)