Sidney Poitier – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sidney Poitier
Ilustracja
Sidney Poitier (1968)
Data i miejsce urodzenia

20 lutego 1927
Miami

Data i miejsce śmierci

6 stycznia 2022
Los Angeles

Zawód

aktor, reżyser

Współmałżonek

Juanita Hardy
(1950–1965; rozwód)
Joanna Shimkus
(1976–2022; jego śmierć)

Lata aktywności

1949–2009

Odznaczenia
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Sidney Poitier dekorowany Prezydenckim Medalem Wolności przez Prezydenta USA Baracka Obamę, 2009

Sidney L. Poitier[1][2][3] (ur. 20 lutego 1927 w Miami, zm. 6 stycznia 2022 w Los Angeles[4]) – amerykański aktor i reżyser filmowy, dyplomata, pierwszy czarnoskóry laureat Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[5], uznawany także za pierwszego czarnego gwiazdora filmowego[6]. American Film Institute umieścił go na 22. miejscu na liście największych aktorów wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)[7].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jego rodzice pochodzili z Bahamów, gdzie prowadzili farmę, jednak Sidney urodził się jako wcześniak podczas pobytu rodziny w USA[6]. Dorastał na Bahamach, a do Stanów Zjednoczonych powrócił jako nastolatek. Pierwsze aktorskie kroki stawiał na deskach afroamerykańskich teatrów Nowego Jorku. W filmie debiutował na początku lat 50 XX w. u Josepha Mankiewicza w No Way Out. Dzięki talentowi szybko zdobył sobie uznanie i w połowie dekady zagrał pierwsze ważne role w swej karierze, w dramatach Szkolna dżungla (1955) oraz Ucieczka w kajdanach (1958). Kreacja w drugim z tych filmów przyniosła mu pierwszą nominację do Oscara. Zagrał uciekiniera z więzienia, skutego łańcuchem z nienawidzącym go białym (Tony Curtis).

W latach 60 XX w. stał się dzięki swoim rolom jednym z symboli walki z dyskryminacją rasową. Stworzył cały poczet kreacji czarnych inteligentów dominujących moralnie nad białymi. W 1964 zdobył Oscara za pierwszoplanową rolę w filmie Polne lilie. Swoją najgłośniejszą kreację – detektywa policji Virgila Tibbsa, przybywającego do miasteczka na Południu USA i pomagającego miejscowej policji w śledztwie w sprawie zabójstwa – stworzył w 1967 w dramacie kryminalnym W upalną noc. Film został nagrodzony Oscarem. W tym samym roku zagrał także narzeczonego białej dziewczyny z dobrego domu w Zgadnij, kto przyjdzie na obiad. Oba dzieła uznaje się za przełomowe dla filmowego wizerunku Afroamerykanów.

W 1974 został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego klasy Kawaler Komandor (KBE). W latach 1997–2007 pełnił funkcję ambasadora Bahamów w Japonii. Od 2002 do 2007 był jednocześnie ambasadorem Bahamów przy UNESCO[8]. W 2002 odebrał Honorowego Oscara za całokształt dokonań artystycznych. W 2009 Prezydent USA Barack Obama nagrodził go Prezydenckim Medalem Wolności[6].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Aktor[edytuj | edytuj kod]

Człowiek, który pokonał strach (lub Na skraju miasta) (Edge of the City) – Tommy Tyler
Paryski blues (Paris Blues) – Eddie Cook
Długie łodzie wikingów (Long Ships) – Ali Mansuh
W cieniu dobrego drzewa (A Patch of Blue) – Gordon Ralfe
Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) – Szymon z Cyreny
Zgadnij, kto przyjdzie na obiad (Guess Who's Coming to Dinner) – John Prentice
Nauczyciel z przedmieścia (To Sir, with Love) – Mark Thackeray
Na tropie Wilby’ego (The Wilby Conspiracy) – Shack Twala
Mały Nikita (Little Nikita) – Roy Parmenter
Szakal (The Jackal) – Carter Preston

Reżyser[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Personalidade: Sidney Poitier (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2017-07-15]. (port.).
  2. Sidney Poitier – Sztárlexikon. Starity.hu. [dostęp 2017-07-15]. (węg.).
  3. Sidney Poitier. Listal. [dostęp 2017-07-15]. (ang.).
  4. Dennis McLellan, Sidney Poitier, trailblazing star who helped break down Hollywood color barriers, dies at 94, latimes.com, 7 stycznia 2022 [dostęp 2022-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2022-01-09] (ang.).
  5. Sidney Poitier (20 de Fevereiro de 1927). Filmow. [dostęp 2017-07-15]. (port.).
  6. a b c Sidney Poitier, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2011-09-23] (ang.).
  7. AFI’s 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-25)]. (ang.).
  8. New play about Sidney Poitier in development for Broadway run, broadwaynews.com, 7 grudnia 2021 [zarchiwizowane z adresu 2022-01-09] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992. ISBN 83-85195-83-1.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]