Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha

Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha

Flaga
Dewiza: Loyal and Unshakeable (Lojalna i niewzruszona)
Hymn: God Save the King (Boże chroń króla)
Język urzędowy	angielski
Stolica	Jamestown
Ustrój polityczny	terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii
Głowa państwa	król Karol III
Zależne od	Wielka Brytania
Gubernator	gubernator Philip Rushbrook
Powierzchnia  • całkowita	420 km²
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	6563 15,6 osób/km²
Waluta	funt Świętej Heleny (SHP)
Rok utworzenia	1659
Strefa czasowa	UTC +0
Kod ISO 3166	SH/SHN/654
Domena internetowa	.sh (.ac dla Wyspy Wniebowstąpienia)
Kod telefoniczny	+290

Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha (poprzednio: Święta Helena i Dependencje, ang. Saint Helena and Dependencies, od 1 września 2009 oficjalna nazwa terytorium to Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha) – brytyjskie terytorium zamorskie, które składa się z trzech części położonych na południowym Oceanie Atlantyckim, odległych od siebie o kilka tysięcy kilometrów. W jej skład wchodzą: Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia (ang. Ascension) oraz archipelag Tristan da Cunha, do którego administracyjnie zaliczana jest również wyspa Gough.

Informacje geograficzne[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Geografia Wyspy Świętej Heleny, Wyspy Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha.

Wyspy na Oceanie Atlantyckim w odległości około 1900 km od południowo-zachodnich wybrzeży Afryki. Powierzchnia wysp wynosi 420 km², a zamieszkują je 6563 osoby (2008). Stolicą terytorium jest Jamestown, na Wyspie Świętej Heleny, liczące około 1000 mieszkańców. W skład terytorium wchodzi 8 wysp. Największą wyspą jest Wyspa Świętej Heleny mająca powierzchnię 122 km². Pozostałe wyspy to: Wyspa Wniebowstąpienia (91 km²) oraz archipelag Tristan da Cunha składający się z wysp: Tristan da Cunha, Gough, Inaccessible i trzech wysp Nightingale (razem 207 km²). Linia brzegowa terytorium Świętej Heleny ma długość 60 km. Wyspy powstały wskutek działalności wulkanicznej związanej z Grzbietem Środkowoatlantyckim. Na Wyspie Świętej Heleny występuje klimat tropikalny; morski, łagodzony przez pasat. Jest ona pochodzenia wulkanicznego, w większości górzysta (najwyższy szczyt Diana’s Peak (818 m n.p.m.)). Wyspa Wniebowstąpienia pozostaje natomiast w strefie klimatu równikowego, gorącego i wilgotnego. Jest ona również pochodzenia wulkanicznego, prawie całkowicie pozbawiona roślinności. Ma ona duże znaczenie strategiczne (podczas wojny o Falklandy w 1982 pełniła funkcję bazy powietrzno-morskiej sił brytyjskich i amerykańskich, była bazą podczas programu kosmicznego Apollo, zlokalizowana jest na niej stacja przekaźnikowa dla telekomunikacji pomiędzy Afryką i Europą). Znana jest także z zielonych żółwi morskich, które każdego roku między grudniem a majem przybywają na nią składając na plaży jaja. Natomiast archipelag Tristan da Cunha to klimat umiarkowany; morski, łagodzony przez pasat (chłodniejszy niż na Wyspie Świętej Heleny). To właśnie na wyspie Tristan da Cunha znajduje się najwyższy szczyt terytorium Świętej Heleny – Queen Mary’s Peak (2060 m). Zasoby naturalne wysp to ryby i homary. Kolonia to również ważny punkt zaopatrzenia w słodką wodę statków transoceanicznych.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Bezludne wyspy, odkryte w początkach XVI wieku przez żeglarzy portugalskich: J. da Nova Castella – Wyspa Wniebowstąpienia (1501) i Wyspa Świętej Heleny (1502); T. da Cunha – Tristan da Cunha (1506). Wyspa Świętej Heleny opanowana została w 1653 roku przez Holendrów, a w 1673 roku zajęta ostatecznie przez Anglików. Początkowo znajdowała się we władaniu Kompanii Wschodnioindyjskiej, która wykorzystywała ją jako bazę aprowizacyjną na szlaku morskim z Europy do Indii Wschodnich. W latach 1815–21 wyspa była miejscem zesłania i śmierci cesarza Napoleona I Bonaparte; od 1834 stała się kolonią brytyjską. Po otwarciu Kanału Sueskiego utraciła znaczenie i podupadła. Pozostałe wyspy zostały anektowane przez Wielką Brytanię 1816, w czasie pobytu cesarza Napoleona I na Wyspie Świętej Heleny. Od 1922 roku Wyspa Świętej Heleny oraz Wyspa Wniebowstąpienia weszły w skład brytyjskiego terytorium zależnego Święta Helena, do którego włączono też grupę sześciu wysp o nazwie Tristan da Cunha (cztery z nich są bezludne). Od 1950 zarządzane przez administratora odpowiedzialnego przed gubernatorem terytorium. W czasie obu wojen światowych były brytyjskimi bazami morskimi. Od 2002 roku otrzymało status terytorium zamorskiego Wielkiej Brytanii.

Informacje polityczne[edytuj | edytuj kod]

Święta Helena posiada status terytorium zamorskiego Wielkiej Brytanii. Kolonią zarządzi gubernator, mianowany przez monarchę brytyjskiego, przy pomocy Rady Wykonawczej i Rady Ustawodawczej. Wyspami Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha zarządzają administratorzy odpowiedzialni przed gubernatorem.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

3 okręgi administracyjne (Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia, Tristan da Cunha).

Obszar	Powierzchnia (km²)	Ludność	Stolica obszaru
Wyspa Świętej Heleny	122	4255	Jamestown
Wyspa Wniebowstąpienia	91	1122	Georgetown
Tristan da Cunha	207	284	Edinburgh of the Seven Seas
Razem	420	6563	Jamestown

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Gospodarka jest silnie uzależniona od pomocy finansowej Wielkiej Brytanii (w roku finansowym 2006/07 wyniosła 27 mln dolarów, czyli prawie 70% wpływów do budżetu). Źródłem dochodów terytorium jest rybołówstwo, hodowla oraz sprzedaż wyrobów rzemieślniczych i znaczków pocztowych. Z powodu niewielkiej liczby miejsc pracy, około 25% zawodowo czynnej ludności wyjechało w poszukiwaniu pracy na Wyspę Wniebowstąpienia, Falklandy i do Wielkiej Brytanii.

• Waluta – 1 funt Świętej Heleny (SHP) = 100 pensów
• PKB – 18 mln USD
• Wzrost PKB – 0%
• PKB na 1 mieszkańca – 2500 USD
• Inflacja – 3,2%
• Bezrobocie – 14%
• Użytkowanie ziemi:
  • ziemie uprawne: 12,9%
  • inne: 87,1%.
• Przemysł: budownictwo, rękodzieło (meble, koronki, wyroby z drewna), rybołówstwo.
• Rolnictwo: kawa, kukurydza, ziemniaki, warzywa; drewno; ryby, homary (na Tristan da Cunha).
• Eksport: ryby (mrożone, konserwowe i suszone tuńczyki), kawa, rękodzieło.
• Import: żywność, napoje, tytoń, paliwa, pasze, materiały budowlane, pojazdy silnikowe i części, maszyny i części.
• Produkcja energii elektrycznej: 7 mln kWh

Emisja gazów cieplarnianych[edytuj | edytuj kod]

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z terytorium wyniosła w 1990 roku 0,014 Mt, z czego 0,01 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 1,722 t dwutlenku węgla. Od tego czasu emisje na początku znacznie wahały się, a w XXI w. wzrost emisji jest dość stabilny. Głównym źródłem emisji przez cały czas był transport. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 0,018 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 4,358 t^[1].

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Skład etniczny[edytuj | edytuj kod]

• Afrykanie – 50%
• Europejczycy (gł. Brytyjczycy) – 25%
• Chińczycy – 25%

Religie[edytuj | edytuj kod]

• anglikanie – 81%
• baptyści – 2,2%
• Świadkowie Jehowy – 2%

   Osobny artykuł: Świadkowie Jehowy na Wyspie Świętej Heleny.

• adwentyści dnia siódmego – 1,8%
• Armia Zbawienia – 1,7%
• katolicy – 1,3%
• zielonoświątkowcy – 1%

Analfabetyzm[edytuj | edytuj kod]

• całej ludności – 3%
  • Kobiet – 2%
  • Mężczyzn – 3%

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Komunikacja i łączność[edytuj | edytuj kod]

Na Wyspie Świętej Heleny sieć kolejowa nie istnieje. W 2017 roku na Wyspie Świętej Heleny otwarto port lotniczy^[2]. Oferuje on cotygodniowe połączenie lotnicze do Johannesburga oraz comiesięczne na Wyspę Wniebowstąpienia.

• Sieć drogowa: 198 km
  • Święta Helena: 138 km
  • Wyspa Wniebowstąpienia: 40 km
  • Tristan da Cunha: 20 km
• drogi utwardzone: 168 km
  • Święta Helena: 118 km
  • Wyspa Wniebowstąpienia: 40 km
  • Tristan da Cunha: 10 km

Do wysp nie dociera żadna stacja telewizyjna, lecz istnieje możliwość odbioru trzech kanałów telewizyjnych odbieranych drogą satelitarną i przekazywanych nadajnikami naziemnymi. Docierają tam również 4 stacje radiowe (2 na falach długich i średnich, 2 UKF). Na terytorium Świętej Heleny możliwy jest również dostęp do internetu. Dostęp do internetu ma około 1000 mieszkańców, a telefony posiada około 2200 mieszkańców. Terytorium to nie posiada własnej floty handlowej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Statistics · Key Information · St Helena Government. sainthelena.gov.sh. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-02)]., www.sainthelena.gov.sh (ang.) – oficjalna strona rządu: dane podstawowe o terytorium
  • Enumerated population of St Helena, Ascension & Tristan Da Cunha 1501-2008. sainthelena.gov.sh. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-21)]., www.sainthelena.gov.sh (ang.) – podstrona z danymi demograficznymi

• p
• d
• e

Kolonie, protektoraty i terytoria zależne Wielkiej Brytanii

Europa	Wolne Państwo Irlandzkie Akrotiri Dhekelia Cypr Gibraltar Guernsey Jersey Wyspa Man Helgoland Zjednoczone Kraje Wysp Jońskich Malta Minorka
Afryka	Basuto Beczuana Brytyjska Afryka Zachodnia Eswatini Gambia Sierra Leone Złote Wybrzeże Togo Brytyjskie Nigeria Południowa Nigeria Północna Nigeria Kamerun Brytyjski Protektorat Afryki Wschodniej Protektorat Zatoki Ambas Brytyjska Afryka Wschodnia Kenia Uganda Tanganika Zanzibar Somali Brytyjskie Libia Egipt Sudan Anglo-Egipski Brytyjska Afryka Centralna Niasa Rodezja Rodezja Południowa Rodezja Północna Kolonia Przylądkowa Kolonia Rzeki Oranje Natal Transwal Związek Południowej Afryki Walvis Bay Afryka Południowo-Zachodnia Zululand
Ameryka Północna	Stany Zjednoczone Kolonia Plymouth Floryda Zachodnia Floryda Wschodnia Trzynaście kolonii New Hampshire Massachusetts Bay Rhode Island i Plantacje Providence Connecticut Nowy Jork New Jersey Pensylwania Delaware Maryland Wirginia Karolina Północna Karolina Południowa Georgia Kanada Prowincja Kanada Quebec Dolna Kanada Górna Kanada Nowa Szkocja Cape Breton Nowy Brunszwik Wyspa Księcia Edwarda Kolonia Nowej Fundlandii Dominium Nowej Fundlandii Labrador Terytoria Północno-Zachodnie Ziemia Ruperta Kolumbia Brytyjska Terytorium Stikine Vancouver
Ameryka Łacińska i Karaiby	Antigua i Barbuda Bahamy Barbados Honduras Brytyjski Brytyjskie Wyspy Dziewicze Kajmany Dominika Grenada Jamajka Brytyjskie Wyspy Podwietrzne Brytyjskie Wyspy Zawietrzne Montserrat Wybrzeże Moskitów Saint Christopher-Nevis-Anguilla Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Trynidad i Tobago Turks i Caicos Federacja Indii Zachodnich Gujana Brytyjska
Antarktyda i Ocean Atlantycki	Brytyjskie Terytorium Antarktyczne Bermudy Falklandy Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha (Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia, Tristan da Cunha) Georgia Południowa i Sandwich Południowy
Azja	Aden Protektorat Adeński Oman Traktatowy Oman Katar Bahrajn Palestyna Irak Kuwejt Afganistan Indie Birma Hongkong Straits Settlements Malaje Borneo Północne Sarawak Brunei Singapur Weihai
Ocean Indyjski	Andamany Nikobary Wyspy Ashmore i Cartiera Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego Cejlon Wyspa Bożego Narodzenia Wyspy Kokosowe Wyspy Heard i McDonalda Malediwy Mauritius Seszele
Australia i Oceania	Australia Nowa Południowa Walia Australia Południowa Queensland Wiktoria Kolonia Rzeki Swan Australia Zachodnia Ziemia van Diemena Tasmania Oceania Nowa Gwinea Brytyjska Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku Wyspy Salomona Wyspy Cooka Fidżi Tonga Wyspy Gilberta i Lagunowe Nauru Nowe Hebrydy Nowa Zelandia Niue Pitcairn Samoa Hawaje Tokelau

• Imperium brytyjskie
• Brytyjskie terytoria zależne