Oceania – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy wysp. Zobacz też: inne znaczenia słowa Oceania.

Ten artykuł od 2014-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Oceania – nazwa zbiorowa wysp Oceanu Spokojnego^[1], które wraz z Australią tworzą odrębną część świata nazywaną Australią i Oceanią.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Oceania jest największym, w sensie przestrzeni geograficznej, subregionem Azji-Pacyfiku. Powierzchnia wynosi ok. 1,25 mln km². Subregion ten jest jednocześnie bardzo zróżnicowany, gdyż obejmuje średniej wielkości państwa, jak: Nowa Zelandia i Papua-Nowa Gwinea, oraz liczne wyspy pochodzenia wulkanicznego i atole na obszarze Pacyfiku, które dzieli się na trzy grupy według kryteriów antropologicznych, a nie geograficznych: Melanezja obejmująca większe wyspy południowo-zachodniego Pacyfiku; Polinezja, w skład której wchodzą wyspy leżące w trójkącie: Hawaje, Wyspa Wielkanocna i Fidżi; Mikronezja, której wyspy rozciągają się na północ od Melanezji, a na wschód od Filipin^[2].

Największe wyspy Oceanii: Nowa Gwinea, Wyspa Południowa, Wyspa Północna, Nowa Brytania, Nowa Irlandia, Nowa Kaledonia, Viti Levu, Vanua Levu, Bougainville, Guadalcanal, Makira, Espiritu Santo.

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje ją około 16 mln osób (2012), co stanowi zaledwie 0,25% ludności świata. Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne – gęstość zaludnienia powyżej 250 mieszk./km²: Tonga (500), Nauru (476), Wyspy Marshalla (287), Guam (257), Samoa Amerykańskie (251); gęstość zaludnienia poniżej 10 osób/km²: Papua-Nowa Gwinea (8) i Niue (8). Wiele wysepek pozostaje niezamieszkanych.

W Oceanii występuje ludność autochtoniczna: Papuasi (ok. 3,1 mln), Melanezyjczycy (ok. 1 mln), Maorysi (ok. 918 tys.), Polinezyjczycy (ok. 870 tys.), Mikronezyjczycy (ok. 180 tys.).

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Na wyspach Oceanii uprawia się: palmę kokosową, trzcinę cukrową, banany, ananasy, drzewa chlebowe i w mniejszym zakresie kawę, kakao i kauczuk. Ludność trudni się również połowem ryb, perłopławów i żółwi szylkretowych.

Z bogactw mineralnych duże znaczenie mają: rudy kobaltu, rudy niklu (Nowa Kaledonia), rudy miedzi, złoto (wyspa Bougainville), fosforyty (Nauru) oraz guano. Wyspy Oceanii odgrywają dużą rolę w komunikacji morskiej i lotniczej. Ważne porty morskie: Auckland, Wellington, Lyttelton, Numea, Suva, Honolulu, Pago Pago, Rarotonga, Papeete, Madang, Port Moresby, Port Vila; oraz porty lotnicze: Honolulu, Nandi, Auckland, Wellington, Christchurch, Pago Pago, Papeete, Numea. Coraz ważniejszą gałęzią tutejszej gospodarki staje się turystyka, która najbardziej rozwinęła się na Hawajach i w Nowej Zelandii.

Historia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Odkrycia i badania Australii i Oceanii.

Obszar Oceanii w XVI wieku zaczęły penetrować wyprawy hiszpańskie i portugalskie. W XVII wieku dołączyli do nich Holendrzy, Francuzi i Anglicy, a w XIX wieku Niemcy i Amerykanie. Do końca XIX w. wszystkie wyspy Oceanii zostały skolonizowane przez państwa europejskie i Stany Zjednoczone. W 1907 roku niepodległość uzyskało pierwsze państwo Oceanii – Nowa Zelandia (dotychczas dominium brytyjskie). W okresie I wojny światowej terytoria niemieckie zajęte zostały przez Australię, Nową Zelandię i Japonię, w 1919 stały się one oficjalnie terytoriami mandatowymi Ligi Narodów pod zarządem tychże państw. W czasie II wojny światowej obszar Oceanii był areną działań wojennych japońskich i amerykańskich. Po kapitulacji Japonii w 1945 jej terytoria mandatowe jako terytoria powiernicze ONZ trafiły pod zarząd Stanów Zjednoczonych. W okresie powojennym większość terytoriów zależnych uzyskała niepodległość: Samoa Zachodnie (1962), Nauru (1968), Tonga i Fidżi (1970), Papua-Nowa Gwinea (1975), Wyspy Salomona i Tuvalu (1978), Kiribati (1979), Vanuatu (1980), Federacja Mikronezji (1986), Wyspy Marshalla (1986) i Palau (1994). Inne terytoria takie jak Niue, Wyspy Cooka, Mariany Północne czy Guam, posiadając szeroką autonomię, mają rangę państw stowarzyszonych z Nową Zelandią bądź USA.

Regiony[edytuj | edytuj kod]

Oceania obejmuje 4 regiony:

• Melanezję – 925 tys. km², 6,65 mln mieszk. (1993):
  • Nowa Gwinea, Archipelag Bismarcka, Wyspy Salomona, Santa Cruz, Nowe Hebrydy, Nowa Kaledonia, Fidżi;
• Mikronezję – 2,7 tys. km², 0,45 mln mieszk. (1993):
  • Mariany, Karoliny, Wyspy Marshalla, Wyspy Gilberta, Nauru, Banaba;
• Polinezję – 25,8 tys. km², 1,7 mln mieszk. (1993):
  • Hawaje, Line, Feniks, Tokelau, Tuvalu, Samoa, Tonga, Wyspy Cooka, Niue, Tubuai, Wyspy Towarzystwa, Tuamotu, Wyspy Gambiera, Markizy, Pitcairn, Wyspa Wielkanocna;
• i Nową Zelandię – 270,5 tys. km², 3,5 mln mieszkańców (1993).

Podział wysp ze względu na genezę[edytuj | edytuj kod]

• wyspy koralowe: np. australijskie Wyspy Morza Koralowego
• wyspy atolowe: np. wyspa Bora-Bora
• wyspy wulkaniczne: np. Hawaje
• kontynentalne: np. Nowa Gwinea

Podział polityczny[edytuj | edytuj kod]

Podział polityczny Oceanii:

• niepodległe państwa:
  •  Fidżi,
  •  Kiribati,
  •  Mikronezja,
  •  Nauru,
  •  Nowa Zelandia,
  •  Palau,
  •  Papua-Nowa Gwinea,
  •  Samoa,
  •  Tonga,
  •  Tuvalu,
  •  Vanuatu,
  •  Wyspy Marshalla,
  •  Wyspy Salomona;
• integralne części państw położonych poza Oceanią:
  • Hawaje (Stany Zjednoczone),
  • zachodnia część wyspy Nowa Gwinea (Indonezja),
  • Wyspa Wielkanocna, Sala y Gómez (Chile),
  • Ogasawara, Minami Tori-shima, Okino Tori-shima, Kazan Rettō (Japonia);
• posiadłości australijskie:
  •  Norfolk,
  •  Wyspy Morza Koralowego;
• posiadłość brytyjska:
  •  Pitcairn;
• posiadłości francuskie:
  •  Nowa Kaledonia,
  •  Polinezja Francuska,
  •  Wallis i Futuna;
• posiadłości nowozelandzkie:
  •  Niue,
  •  Tokelau,
  •  Wyspy Cooka.
• posiadłości amerykańskie:
  •  Baker,
  •  Guam,
  •  Howland,
  •  Jarvis,
  •  Johnston,
  •  Kingman,
  •  Mariany Północne,
  •  Midway,
  •  Palmyra,
  •  Samoa Amerykańskie,
  •  Wake.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Zobacz hasło Oceania w Wikisłowniku

• wyspy Oceanii

Przypisy[edytuj | edytuj kod]