Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska (ang. British East India Company, początkowo Angielska Kompania Wschodnioindyjska – English East India Company, potocznie John Company) – korporacja zrzeszająca angielskich inwestorów, z siedzibą w Londynie, działająca od 1600 roku do 1858 roku, głównie na terenie dzisiejszych Indii, także w Azji Południowo-Wschodniej i na Dalekim Wschodzie.

Działalność kompanii zapoczątkowała królowa angielska Elżbieta I, nadając jej przywilej monopolu handlowego z Indiami Wschodnimi. Na terenach kolonizowanych przez Brytyjczyków instytucja ta miała szerokie uprawnienia polityczne i administracyjne, daleko wykraczające poza tradycyjny handel. Mogła utrzymywać własną armię, zawierać układy polityczne i sojusze, wypowiadać wojnę, miała prawo do posiadania własnej waluty i pobierania podatków. Na przestrzeni XVII i XVIII wieku podbiła Indie, budując szereg fortów i faktorii, które zapoczątkowały powstanie aglomeracji takich jak: Surat (1612), Ćennaj (Madras, 1639), Kolkata (Kalkuta, 1690).

W roku 1614 kompania rozpoczęła swą działalność w Chinach, z faktorią w Kantonie (Guangzhou). Działała również na terenie Azji Południowo-Wschodniej, przyczyniając się do powstania Singapuru. W czasie swej działalności z kompanii handlowej przeistoczyła się we władcę Indii^{[potrzebny przypis]}. Do 1760 roku wyeliminowała wpływy francuskie na terenie Indii (rywalizacja z Francuską Kompanią Wschodnioindyjską). Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska była w czasie swej działalności jednym z głównych filarów rozwoju ekonomicznego Anglii i miała ogromny wpływ na imperialną politykę tego kraju.

W roku 1813 rząd brytyjski zniósł monopol kompanii na handel z Indiami, a w roku 1833 zniósł monopol na handel z Chinami, umacniając równocześnie rolę Kompanii w administracji Indiami. Powstanie Hongkongu i rosnąca konkurencja, zwłaszcza w handlu herbatą, pchnęły Kompanię do rozpoczęcia upraw tej rośliny w Indiach. Sprowadzone przez Roberta Fortune’a sadzonki i chińscy specjaliści dały początek indyjskiemu przemysłowi herbacianemu.

W 1858, po powstaniu sipajów, rząd brytyjski przejął władzę w Indiach. Kompania została rozwiązana w roku 1874.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

History and Politics: East India Company (ang.)
English Expansionism (ang.)

Prehistoria i starożytność	Cywilizacja doliny Indusu (3300–1300 p.n.e.) Dynastia Sun (ok. 1700–1500 p.n.e.) Dynastia Puru-Bharata-Kuru-Pandawa (ok. 1700–1026 p.n.e.) Dynastia Bharata (ok. 1700–1400 p.n.e.) Dynastia Puru (ok. 1400–1200 p.n.e.) Dynastia Kuru (ok. 1400–450 p.n.e.) Dynastia Pandawa (ok. 1200–315 p.n.e.) Dynastia Janjua Shahi (VI w. – 1026) Magadha (ok. 1700 p.n.e. – 550 n.e.) Dynastia Brihadratha (ok. 1700–799 p.n.e.) Dynastia Pradjota (799–684 p.n.e.) Dynastia Harijanka (545-346 p.n.e.) Dynastia Śiśunaga (684–424 p.n.e.) Dynastia Szakja (ok. 650–500 p.n.e.) Dynastia Nanda (424–321 p.n.e.) Dynastia Maurjów (324–184 p.n.e.) Dynastia Śunga (185–73 p.n.e.) Dynastia Kanva (73–26 p.n.e.) Dynastia Guptów (ok. 240–550) Dynastia Pandya (od ok. 550 p.n.e.) Państwo Chera (ok. 300 p.n.e. – 1314 n.e.) Hellenistyczni królowie Baktrii (ok. 250–85 p.n.e.) Dynastie Indo-Scytyjskie (ok. 85 p.n.e. – 45 n.e.) Władcy Indo-Partyjscy (ok. 21–100) Państwo Kuszanów (ok. 1–375) Dynastia Chola (ok. 100–1279)
Średniowiecze i nowożytność	Pallawowie (275–882) Kadambowie (345–525) Zachodnia Dynastia Ganga (350–1024) Dynastia Ćalukjów (543–1156) Państwo Szaszanki (600–625) Imperium Harszy (606–648) Maharadżowie Koczinu (VII wiek – 1964) Rasztrakutowie (735–982) Dynastia Szahi (ok. 890–1026) Dynastia Parmarów w Malwie (ok. 800–1305) Dynastia Seuna Yadavas w Devagiri (850–1334) Państwo Hoysala (1000–1346) Południowa Dynastia Kalachuri (1130–1184) Sułtanat Delhijski (1206–1526) Sułtanat Bahmanidów (1322–1527) Królestwo Widźajanagaru (1336–1660) Królestwo Mysoru (1399–1950) Dynastia Qutb Shahi (1518–1687) Sułtanat Malwy (1390–1562) Sułtanat Gudźaratu (1407–1573) Indie Portugalskie (1510–1961) Państwo Wielkich Mogołów (1526–1857) Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska (1600–1858) Holenderska Kompania Wschodnioindyjska (1602–1799) Duńska Kompania Wschodnioindyjska (1616–1730) Francuska Kompania Wschodnioindyjska (1664–1794) Państwo Maratha (1674–1818) Nawabowie Bengalu (1707–1770) Nawabowie Awadh (1722–1856) Nizamowie Hajdarabadu (1720–1948) Szwedzka Kompania Wschodnioindyjska (1731–1813) Indie Francuskie (1769–1954) Państwo Sikhów (1801–1849) Maharadżowie Kaszmiru (1846–1949) Indie Brytyjskie (1858–1947)
Współczesność	Dominium Indii (1947–1950) Dominium Pakistanu (1947–1956) Indie (od 1950)