Waluta – Wikipedia, wolna encyklopedia

Waluta (wł. valuta „wartość” z łac. valere „być silnym, mieć moc”), jednostka monetarna – nazwa pieniądza obowiązującego w danym państwie. Nazwę tę stosuje się przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej. Waluta jest wtedy środkiem rozliczeniowym (czyli miernikiem wartości) oraz środkiem regulowania płatności (należności i zobowiązań) w transakcjach międzynarodowych. Skrótowe oznaczenie waluty (np. GBP), to ustandaryzowany, trzyliterowy kod przyjęty przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO). Dwie pierwsze litery oznaczają kraj, w którym dana waluta obowiązuje (np. GB – Great Britain), a trzecia to zazwyczaj inicjał danej waluty (P – Pound).

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie w prawie wszystkich państwach świata istnieje tylko jedna podstawowa jednostka monetarna oraz jakaś jednostka mniejsza, zwana zdawkową (najczęściej jest to jedna setna, rzadziej tysięczna, inne stosunki są bardzo rzadkie: np. w Mauretanii i na Madagaskarze jest to jedna piąta, w Wietnamie i w Chińskiej Republice Ludowej – jedna dziesiąta, która potem ponownie dzieli się na dziesięć jednostek drugiego rzędu), a wszystkie banknoty i monety są okrągłymi wielokrotnościami tych jednostek – 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 (czasem występują też półokrągłe – 3, 15, 25) itd. W prawie każdym państwie, gdzie najmniejszą jednostką jest jedna setna, całkowita liczba nominałów będących jednorazowo w obiegu wynosi 15 (np.: 0,01, 0,02, 0,05, 0,10, 0,20, 0,50, 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500). W przypadku państw, gdzie waluta ma tylko wartości całkowite lub inflacja wymusza rezygnację z niskich wartości, ten zakres odpowiednio się przesuwa (np.: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000, 10000, 20000, 50000) tak, aby w obiegu zawsze była podana liczba nominałów, chociaż są wyjątki, np.: w Czechach – 12 nominałów, w Polsce – 14 nominałów do czasu wprowadzenia do obiegu banknotu 500 zł. Od 10 lutego 2017 roku w Polsce w obiegu jest 15 nominałów.

Waluta jest wtedy środkiem rozliczeniowym (czyli miernikiem wartości) oraz środkiem regulowania płatności (należności i zobowiązań) w transakcjach międzynarodowych.

O walucie krajowej mówimy, gdy mamy na myśli jednostkę monetarną danego kraju (ale tylko taką, która występuje na rynku międzynarodowym). Walutę zagraniczną rozumiemy natomiast jako zagraniczny środek płatniczy, środki i instrumenty monetarne używane do dokonywania płatności i transferów pieniężnych z jednego obszaru walutowego do drugiego. Do waluty zagranicznej zalicza się zagraniczne monety, banknoty, depozyty w bankach zagranicznych oraz inne zagraniczne płynne, krótkookresowe roszczenia finansowe.

Aby jednostka monetarna danego kraju stała się walutą w obrocie międzynarodowym, musi być wymienialna na inne waluty (zobacz: wymienialność waluty).

O tym jaki jest stosunek wymiany między dwiema walutami (w tym krajowa wobec zagranicznej) informuje kurs walutowy. Waluty są przedmiotem obrotu na rynkach (kursy są więc ustalane w sposób rynkowy). Dla oficjalnych transakcji oraz celów informacyjnych banki centralne ustalają i ogłaszają krajowe kursy wymiany walut (np. EBC, NBP)[1].

Rodzaje walut[edytuj | edytuj kod]

Spośród obecnie istniejących walut największe znaczenie mają: dolar amerykański, euro, frank szwajcarski, funt brytyjski, yuan oraz jen japoński.

Waluty można klasyfikować w różny sposób, jednakże najczęściej dzieli się je ze względu na ich znaczenie w międzynarodowych stosunkach finansowych na:

  • waluty twarde – waluty wymienialne praktycznie w każdym miejscu i czasie (np. dolar amerykański)
  • waluty słabe (miękkie) – waluty o ograniczonej wymienialności, nie wolno ich wywozić z kraju, bądź też ich wywóz podlega dużym restrykcjom (np. dinar tunezyjski).

Waluty poszczególnych państw[edytuj | edytuj kod]

Europa[edytuj | edytuj kod]

Unia Europejska eurokorona duńskakorona szwedzkakorona czeskaforint węgierskizłoty polskilew bułgarskilej rumuński
Europa Zachodnia (pozostałe) frank szwajcarskikorona norweskafunt szterlingkorona islandzkakorona Wysp Owczychfunt manxfunt Jerseyfunt Guernseyfunt gibraltarski
Europa Wschodnia rubel rosyjskihrywna ukraińskarubel białoruskilej mołdawskirubel naddniestrzański
Półwysep Bałkański denar macedońskidinar serbskibośniacka marka transferowalek albańskilira turecka
Zakaukazie dram armeńskimanat azerbejdżańskilari gruziński
Uwagi
San Marino San Marino należy do strefy euro, dlatego oficjalną walutą jest euro; dodatkowo bite są monety kolekcjonerskie w scudo.
Joannici Joannici biją własne monety scudo do celów kolekcjonerskich.

Jednostki zdawkowe[edytuj | edytuj kod]

(Kursywą oznaczono jednostki monetarne państw Unii Europejskiej przed wprowadzeniem euro oraz wcześniejsze waluty innych państw przed ostatnią zmianą, np. przed denominacją). Zobacz też: strefa euro.

Azja[edytuj | edytuj kod]

Środkowa afgani afgańskitenge kazachskisom kirgiskitugrik mongolskirubel rosyjskisomoni tadżyckimanat turkmeńskisum uzbecki
Wschodnia yuan chińskidolar hongkońskijen japońskipataca Makauwon północnokoreańskiwon południowokoreańskidolar tajwański
Południowo-Wschodnia dolar Bruneiriel kambodżańskirupia indonezyjskakip laotańskiringgit malezyjskikiat Mjanmypeso filipińskiedolar singapurskibat tajskidolar amerykański (Timor Wschodni) • đồng wietnamski
Południowa taka bengalskangultrum bhutańskirupia indyjskarupia malediwskarupia nepalskarupia pakistańskarupia lankijska
Zachodnia dram armeńskimanat azerbejdżańskidinar Bahrajnufunt egipskilari gruzińskirial irańskidinar irackinowy szekel izraelskidinar jordańskidinar kuwejckifunt libańskirial omańskirial Katarurial saudyjskifunt syryjskinowa lira tureckadirham ZEArial jemeński

Jednostki zdawkowe[edytuj | edytuj kod]

Ameryka[edytuj | edytuj kod]

Ameryka Północna  dolar bermudzkidolar kanadyjskikorona duńska (Grenlandia) • euro (Saint-Pierre i Miquelon) • dolar amerykański
Ameryka Środkowa  dolar Belizecolon kostarykańskiquetzal gwatemalskilempira honduraskapeso meksykańskiecórdoba nikaraguańskabalboa panamskadolar amerykański (Salwador)
Karaiby  florin arubańskidolar bahamskidolar Barbadosudolar kajmańskipeso kubańskiepeso kubańskie wymienialnepeso dominikańskiedolar wschodniokaraibski (Anguilla, Antigua i Barbuda, Dominika, Grenada, Montserrat, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny) • euro (Gwadelupa, Martynika, Saint-Barthélemy, Saint-Martin) • gourde haitańskidolar jamajskigulden antylskidolar Trynidadu i Tobagodolar amerykański (Bonaire, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Portoryko, Saba, Sint Eustatius, Turks i Caicos, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych)
Ameryka Południowa  peso argentyńskieboliviano boliwijskiereal brazylijskipeso chilijskiepeso kolumbijskieeuro (Gujana Francuska) • funt falklandzkidolar gujańskiguarani paragwajskisol peruwiańskidolar surinamskidolar amerykański (Ekwador) • peso urugwajskiebolivar wenezuelski

Jednostki zdawkowe[edytuj | edytuj kod]

Afryka[edytuj | edytuj kod]

Północ dinar algierskifunt egipskidinar libijskiugija mauretańska dirham marokańskifunt sudańskidinar tunezyjski
Centrum kwanza angolskafrank burundyjskifrank CFA (Kamerun, Republika Środkowoafrykańska, Czad, Kongo, Gwinea Równikowa, Gabon)frank Demokratycznej Republiki Kongafrank rwandyjski · funt południowosudański
Zachód

escudo Republiki Zielonego Przylądkadalasi gambijskiecedi ghańskiefrank gwinejskidolar liberyjskinaira nigeryjskadobra Wysp Świętego Tomasza i Książęcejsierraleoński leonefrank CFA (Benin, Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gwinea Bissau, Mali, Niger, Senegal, Togo)

Wschód

frank komoryjskifrank dżibutyjskinakfa erytrejskabirr etiopskiszyling kenijskirupia seszelskaszyling somalijskiszyling Somalilanduszyling tanzańskiszyling ugandyjski

Południe pula botswańskaeuro (Reunion, Majotta) • loti sotyjskiekwacha malawijskaariary malgaskimetical mozambickidolar namibijskifunt Świętej Helenypołudniowoafrykański randlilangeni Suazikwacha zambijskadolar Zimbabwe

Jednostki zdawkowe[edytuj | edytuj kod]

Australia i Oceania[edytuj | edytuj kod]

Niezależne państwa dolar amerykański (Federacja Mikronezji, Wyspy Marshalla, Palau)dolar australijski (Australia, Kiribati, Nauru, Tuvalu)dolar nowozelandzkidolar Fidżikina papuaskatala samoańskapaʻanga tongijskavatu vanuatuańskiedolar Wysp Salomona
Posiadłości australijskie dolar australijski (Norfolk, Wyspa Bożego Narodzenia, Wyspy Kokosowe)
Posiadłość brytyjska dolar nowozelandzki (Pitcairn)
Posiadłości francuskie frank CFP (Nowa Kaledonia, Polinezja Francuska, Wallis i Futuna)
Posiadłości nowozelandzkie dolar nowozelandzki (Niue, Tokelau, Wyspy Cooka)
Posiadłości amerykańskie dolar amerykański (Guam, Mariany Północne, Samoa Amerykańskie)

Jednostki zdawkowe[edytuj | edytuj kod]

Waluty terytoriów zależnych oraz waluty nieoficjalne lub obecnie nieużywane[edytuj | edytuj kod]

Europa[edytuj | edytuj kod]

Azja[edytuj | edytuj kod]

Ameryka[edytuj | edytuj kod]

Afryka[edytuj | edytuj kod]

Australia i Oceania[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowe jednostki rozliczeniowe[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  1. Kursy krzyżowe dla wybranej waluty – Investing.com [online], Investing.com Polska [dostęp 2019-03-20] (pol.).