Seszele – Wikipedia, wolna encyklopedia

Republika Seszeli
Repiblik Sesel
République des Seychelles
Republic of Seychelles
Flaga
Herb Seszeli
Flaga Herb
Dewiza: (łac.) Finis Coronat Opus
(Koniec wieńczy dzieło)
Hymn:
Koste Seselwa

(Łączmy się, Seszelczycy)
Położenie Seszeli
Język urzędowy

kreolski seszelski, francuski, angielski

Stolica

Victoria

Ustrój polityczny

republika

Głowa państwa

prezydent Wavel Ramkalawan

Szef rządu

prezydent Wavel Ramkalawan

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


455 km²
≈0%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


93 920[1]
206 osób/km²

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


1,95 mld[2] USD
19 537[2] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


3,96 mld[2] dolarów międzynar.
39 662[2] dolarów międzynar.

Waluta

rupia seszelska (SCR)

Niepodległość

od Wielkiej Brytanii
29 czerwca 1976

Religia dominująca

rzymski katolicyzm

Strefa czasowa

UTC +4

Kod ISO 3166

SC

Domena internetowa

.sc

Kod samochodowy

SY

Kod samolotowy

S7

Kod telefoniczny

+248

Mapa Seszeli

Seszele (fr. i ang. Seychelles, sesz. Sesel), oficjalnie: Republika Seszeli – państwo wyspiarskie na Oceanie Indyjskim, ok. 1600 km od wybrzeży Afryki, położone na północny wschód od Madagaskaru. Najbliższe państwa i terytoria zamorskie to Mauritius i Reunion na południu oraz Malediwy na północnym wschodzie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Brytyjski gubernator kolonii dokonuje przeglądu seszelskiej gwardii honorowej w 1972 roku

Wyspy były pierwotnie niezamieszkane. Od X wieku były odwiedzane przez kupców arabskich. Na początku XVI wieku zostały odkryte przez Portugalczyków dla Europy. Od końca XVII do początku XVIII wieku stanowiły schronienie piratów europejskich. W połowie XVIII wieku archipelag został anektowany przez Francję. Nazwa wysp pochodzi od nazwiska francuskiego ministra finansów na dworze króla Ludwika XV, Jeana Moreau de Séchelles. W 1756 roku przybyli tu pierwsi osadnicy francuscy, którzy następnie sprowadzili na miejsce niewolników. Od 1794 roku Seszele znajdowały się pod okupacją Wielkiej Brytanii. W 1814 roku przynależność wysp została prawnie usankcjonowana przez traktat paryski. Kultura i język francuski pozostały dominujące. W 1903 roku stały się odrębną kolonią z gubernatorem (wcześniej zarządzane były przez władze Mauritiusu)[3]. Zniesienie niewolnictwa w Imperium Brytyjskim w 1833 roku doprowadziło do imigracji na wyspy ludności hinduskiej. Na początku XX wieku zaczęli napływać Arabowie z Mauritiusa. W 1964 roku powstały pierwsze krajowe partie polityczne: Zjednoczona Partia Ludowa Seszeli (SPUP) i Seszelska Partia Demokratyczna (SDP). SPUP miała socjalistyczny charakter a jej przywódcą był France-Albert René. SDP z kolei prezentowała program centroprawicy a jej liderem pozostawał James Mancham. Od 1970 roku Brytyjczycy zwiększali udział przedstawicieli Seszeli we władzach kolonii. Wybory do Rady Rządzącej wygrała SDP a premierem został Mancham[3].

W 1975 roku kraj uzyskał autonomię, rok później niepodległość w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Prezydentem republiki został Mancham, premierem z kolei René. W 1977 roku SPUP pod wodzą René przeprowadziło bezkrwawy zamach stanu. Partia przemianowana w 1978 roku na Ludowy Front Postępowy Seszeli sprawowała monopartyjne rządy. Prezydentem i jednoczesnym szefem rządu pozostawał René[3]. W 1979 roku rząd powstrzymał próbę inwazji na kraj (zanim się rozpoczęła), którą obalony Mancham chciał przeprowadzić z pomocą amerykańskich dyplomatów w Kenii i na Seszelach (a według niektórych źródeł także rządu Francji)[4]. W latach 80. doszło do kilku nieudanych zamachów stanu. Część z nich była zorganizowana z udziałem apartheidowskiego RPA co potwierdziło niezależne dochodzenie ONZ. Według niektórych źródeł w próby obalenia rządu zaangażowana była również CIA[5]. W latach zimnej wojny Seszele pozostały neutralne i lawirowały między Zachodem a ZSRR[6]. W 1991 roku pod naciskiem opozycji rząd zainicjował proces demokratyzacji. W 1993 roku wprowadzono nową konstytucję, jednocześnie odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zwycięstwo w nich odniósł René i jego partia (ponad 50% mandatów w parlamencie). Prezydent ustąpił z urzędu w 2004 roku, władzę po nim objął dotychczasowy wiceprezydent James Michel[3].

Polityka[edytuj | edytuj kod]

Seszele są republiką. Prawo wyborcze posiada każdy mieszkaniec powyżej 17. roku życia. System prawny bazuje na angielskim prawie zwyczajowym i francuskim prawie cywilnym.

Władza wykonawcza[edytuj | edytuj kod]

Prezydent Seszeli, który jest także głową rządu jest wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Prezydent France-Albert René został wybrany demokratycznie po reformach konstytucyjnych w 1992, ale władzę w państwie posiadał już od 1977. Ustąpił ze stanowiska w 2004 na korzyść swojego wiceprezydenta, Jamesa Michela. Głową państwa jest Wavel Ramkalawan. Gabinet składa się z ministrów asygnowanych przez prezydenta.

Władza ustawodawcza[edytuj | edytuj kod]

State House w Victorii – siedziba prezydenta

Parlament seszelski nosi nazwę Zgromadzenia Narodowego, składa się z 35 członków, z których 25 jest wybieranych bezpośrednio, podczas gdy pozostałe 10 osób zostaje wyznaczonych proporcjonalnie przez partie, które zdobyły ponad 9% głosów. Kadencja parlamentu trwa 5 lat.

Wyniki wyborów w dniach 4–6 grudnia 2002: SPPF 54,3%, SNP 42,6%, SDP 3,1%, SDA, 0,3%; miejsca zdobyte bezpośrednio – SPPF 18, SNP 7; miejsca ustalone przez partie – SPPF 5, SNP 4.

Główne partie polityczne to:

  • Seychelles National Party (SNP)
  • People’s Party (PP)
  • Seychelles Democratic Party (SDP)

Władza sądownicza: Sąd Najwyższy i Sąd Apelacyjny, sędziowie wybierani są przez prezydenta.

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych[edytuj | edytuj kod]

Seszele należą do następujących organizacji: ACCT, ACP, AfDB, Wspólnota Narodów, ECA, FAO, G-77, IBRD, ICAO, ICFTU, Czerwony Krzyż, IFAD, IFC, ILO, IMF, IMO, InOC, Interpol, MKOL, ISO (korespondent), NAM, OAU, OPCW, SADC, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WCL, WHO, WMO, WToO, WTrO (kandydat).

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Seszele są pod względem administracyjnym podzielone na 25 jednostek nazywanych dystryktami:

Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]

Geografia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Geografia Seszeli.
 Osobny artykuł: Wyspy Seszeli.

Seszele stanowią grupę 115 wysp pochodzenia wulkanicznego i koralowego na Oceanie Indyjskim. Dwa główne archipelagi kraju to Wyspy Wewnętrzne i Wyspy Zewnętrzne. Tylko 33 wyspy są zamieszkane. Największa z wysp to Mahé (144 km²) i na niej znajduje się stolica kraju Victoria oraz zamieszkuje na niej ponad 80% ludności. Pozostałe większe wyspy to Praslin (38,8 km²), Silhouette (20,7 km²) i La Digue (10,4 km²). Wyspy Seszeli można podzielić na dwa rodzaje ze względu na budowę i pochodzenie. Wyspy wulkaniczne (w liczbie 32), zbudowane z zasadowych skał wulkanicznych są większe, mają urozmaiconą rzeźbę wyżynno-górzystą z płaskimi wybrzeżami. Pozostałe to wyspy koralowe, które wznoszą się niewiele ponad powierzchnię oceanu, mają wyrównaną powierzchnię. Z wysp koralowych można wymienić Amiranty, Farquhar i Aldabra. Atole koralowe nie są najczęściej zamieszkane. Na Mahé znajduje się także najwyższy szczyt kraju Morne Seychellois – 905 m n.p.m. Długość linii brzegowej wynosi 491 km.

Panorama Seszeli z wyspy Mahe


Klimat[edytuj | edytuj kod]

Seszele leżą w strefie klimatu równikowego wilgotnego z odmianą monsunową. Średnia temperatura powietrza waha się przez cały rok od 24 °C do 30 °C. Podczas najchłodniejszych miesięcy – lipca i sierpnia temperatura spada nawet do 21 °C. Południowo-wschodni wiatr wieje regularnie od maja do listopada, czyniąc ten okres najprzyjemniejszym w roku. Cieplejsza połowa roku to okres od grudnia do kwietnia, kiedy wilgotność wzrasta do 80 procent. Najgorętsze są marzec i kwiecień, ale temperatura niezbyt często przekracza 31 stopni. Roczne opady mieszczą się w granicach od 2900 mm rocznie w Victorii do 3600 mm na zboczach górskich. Większość wysp leży na zewnątrz pasa cyklonów, więc mocne wichury są rzadkością.

Fauna[edytuj | edytuj kod]

Według badań Banku Światowego wyspy są ojczyzną co najmniej 15 gatunków ptaków, 3 ssaków, 30 gadów i płazów oraz kilkuset gatunków ślimaków, owadów, pająków i innych bezkręgowców niewystępujących nigdzie indziej. Prócz tego w wodach żyje 900 gatunków ryb, spośród których jedna trzecia jest powiązana z rafami koralowymi. Często można także spotkać żółwie lądowe i morskie.

Flora[edytuj | edytuj kod]

Vallee de Mai

Około 10% łącznej powierzchni archipelagu Seszeli pokrywają lasy tropikalne z licznymi gatunkami endemicznymi. Lasy te porastają wyższe partie wysp, występują w nich cenne gatunki drzew, takie jak mahoniowiec i hebanowiec.
Na drugiej co do wielkości wyspie Seszeli, Praslin, porośniętej przez bujną roślinność, znajduje się Park Narodowy Praslin, z unikatowym rezerwatem Doliny Mai – Vallée de Mai. Ten rezerwat o powierzchni 39 km² chroni endemiczne seszelskie gatunki fauny i flory. Do najbardziej intrygujących endemitów należy miejscowa palma, lodoicja seszelska (Lodoicea maldivica), która rośnie tylko na 2 wysepkach. Jest to roślina jednopienna, z charakterystycznie ukształtowanym owocem zawierającym najcięższe na świecie nasienie, którego waga dochodzi nawet do 25 kg. Jego kształt przypomina ogromną bułkę z przedziałkiem o średnicy 0,5 m. W odróżnieniu od owocu palmy kokosowej lodoicja nie mogła się rozprzestrzeniać, ponieważ jej ciężki owoc tonie. Niektóre owoce z prądem morskim dostawały się na Malediwy, ale tylko dlatego, że były puste w środku, a przez to nie mogły wykiełkować.

W Rezerwacie Vallée de Mai, wyspa Praslin


Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Seszelczyk ze zbiorem orzechów kokosowych

Podstawą gospodarki Seszeli jest turystyka, która rozwinęła się w latach 70., kiedy oddano do użytku nowoczesne hotele, kąpieliska i przede wszystkim międzynarodowe lotnisko. Obecnie turystyka zapewnia zatrudnienie 30% czynnych zawodowo i przynosi ok. 70% wpływów do budżetu. Większość ludności (71%) pracuje w usługach, przemysł daje zatrudnienie 19% mieszkańców, rolnictwo jedynie 10%.

Wiele artykułów rolnych musi być importowanych, ponieważ potrzeby żywieniowe mieszkańców nie mogą być zaspokojone przez krajową produkcję. Eksportuje się wanilię (4. miejsce w Afryce[potrzebny przypis]), tytoń, cynamon, goździki (7. miejsce na świecie[potrzebny przypis]), guano (4.[potrzebny przypis]) oraz orzechy kokosowe. Przemysł ogranicza się do przetwórstwa płodów rolnych i produkcji znanych seszelskich konserw z tuńczyka.

Seszele osiągają najwyższy po Mauritiusie wskaźnik PNB na jednego mieszkańca w Afryce: 7800 USD. Główni partnerzy handlowi to RPA, USA, Wielka Brytania, Francja, Japonia i Singapur.

Struktura PKB: usługi 66,4%, przemysł 30,4%, rolnictwo 3,2%. Spośród całej powierzchni kraju 2,22% to grunty orne, 13,33% stałe uprawy (2001).

Emisja gazów cieplarnianych[edytuj | edytuj kod]

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Seszeli wyniosła w 1990 roku 0,330 Mt, z czego 0,288 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla, na drugim miejscu był metan, a na trzecim podtlenek azotu. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 4,072 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na tysiąc dolarów amerykańskich PKB – 291 kg. Od tego czasu emisje dwutlenku regularnie rosną, przy czym maksimum osiągnęły w 2012. Szczególnie duży wzrost emisji dotyczy energetyki i transportu. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 0,980 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 10,291 t i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 373 kg[7].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Zmiana liczby ludności Seszeli

Na ludność Seszeli składają się głównie Kreole – potomkowie kolonistów francuskich, władający dialektem kreolskim, którzy stanowią 89% ludności. Pozostałe grupy etniczne to Hindusi – 5%, Malgasze (rdzenna ludność Madagaskaru) i inni po 3%. Prawie 90% ludności zamieszkuje wyspę Mahé. Ludność miejska stanowi 47% ogółu mieszkańców. Średnia długość życia wynosi 71 lat (77 kobiety, 66 mężczyźni). Średni wiek to 27,7 lat; mężczyźni 26,6; kobiety 28,8. Dzieci poniżej 15 roku życia stanowią 26,4% mieszkańców. Średni roczny przyrost ludności wynosi 0,43%.

Główne miasta Seszeli (tys. mieszk.):

Religia
Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[8][9]:

Komunikacja[edytuj | edytuj kod]

W użyciu znajduje się 21 700 linii telefonicznych (2002), liczba telefonów komórkowych to 54,5 tys. (2003). Na Seszelach nadają cztery stacje radiowe: jedna AM, jedna FM i dwie na falach krótkich (1998). Działają dwie stacje telewizyjne (plus 9 przekaźników) (1997), dostawą Internetu zajmują się dwie firmy (2000), obsługujące 11 700 użytkowników (2002). Seszele nie posiadają linii kolejowych, zaś długość dróg to 373 km, w tym utwardzone: 315 km, nieubite: 58 km. Flotę stanowi 5 statków, w tym 2 cargo i 3 tankowce. W kraju znajduje się 15 lotnisk spośród których 8 to lotniska z utwardzonymi pasami (2005).

Obrona[edytuj | edytuj kod]

Kraj posiada cztery typy sił obrony kraju: wojsko, straż przybrzeżną, jednostkę ochrony prezydenta i policję. Potencjalna siła militarna to 23 444 osób (2003). Mężczyźni gotowi do służby wojskowej: 11 639 (2003). Na obronę kraju wydawanych jest 12,8 mln dolarów, co stanowi 1,8% PKB.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Seszele są niepodległym łańcuchem wysp na Oceanie Indyjskim, dawną kolonią francuską. Muzyka ludowa łączy w sobie wielotorowe wpływy synkretycznej mody, włączając w to polki, mazurki, francuską muzykę ludową i popularną, sega, taarab, soukos i inne rodzaje muzyki afrykańskiej, a także polinezyjskiej i indyjskiej. Na Seszelach mieszka kilku znanych malarzy: Michael Adams, Leon Radegonde, Gerard Devoud, Marc Duc.

Święta:

Stałe imprezy:

  • kwiecień – Narodowe Zawody Wędkarskie
  • sierpień/wrzesień – Regaty Round Table Beau Vallon
  • wrzesień – Coroczne Regaty La Digue
  • październik – Festiwal Kreolski
  • listopad – SUBIOS (festiwal poświęcony podwodnemu światu Seszeli)

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. The World Factbook — Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-12] (ang.).
  2. a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
  3. a b c d Seszele. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-07-12].
  4. William Blum, Killing Hope: U.S. Military and C.I.A. Interventions since World War II, William Blum, wyd. 2nd ed., Updated ed, Monroe, ME:: Common Courage Press, 2004, s. 268, ISBN 1-56751-252-6, OCLC 53832319.
  5. John Perkins, The Secret History of the American Empire: Economic Hitmen, Jackals, and the Truth About Global Corruption, New York, NY: Dutton, 2007, s. 235–245, ISBN 978-0-525-95015-8, OCLC 86109881.
  6. Seszele – krótka historia. (pol.).
  7. Seychelles, [w:] F. Monforti-Ferrario i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report - Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, 203e, DOI10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
  8. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].
  9. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]