French
DeutschArtur Maruszewski – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
 pułkownik dyplomowany piechoty | |
| Data i miejsce urodzenia | 21 grudnia 1886 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 6 grudnia 1945 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | od 1914 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | szef sztabu KOP |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
             | |
.png){kind=small}
Artur Tomasz Maruszewski, ps. „Ksawery” (ur. 21 grudnia 1886 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1945 w Kirkcaldy) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, piłsudczyk, wojewoda tarnopolski, poznański, wileński.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Artur Tomasz Maruszewski urodził się 21 grudnia 1886 roku w Warszawie, w zamożnej rodzinie mieszczańskiej, Teofila i Teodozji z Mierzyńskich. Pierwsze nauki pobierał w rodzinnym mieście, ale do matury nie doszedł, gdyż został relegowany z gimnazjum za udział w strajku szkolnym 1905 roku. Naukę kontynuował na Krymie w mieście Kercz, gdzie zdał egzamin dojrzałości, po czym podjął studia prawa na uniwersytetach w Kazaniu i Kijowie. Tam zaangażował się w pracę korporacji studenckich o zabarwieniu socjalistycznym. Od 1908 roku był członkiem ZWC i Organizacji Bojowej PPS. W roku 1910 odbył letni kurs Szkoły Partyjnej PPS i podstawowe wyszkolenie wojskowe w Krakowie, po czym działał w Kijowie, co skończyło się aresztowaniem i zesłaniem w głąb Rosji. Po powrocie do Krakowa w roku 1912 podjął studia na UJ, jednocześnie odbywając kurs oficerski „Strzelca”.
Po wybuchu I wojny światowej Maruszewski wstąpił do 5 pułku I Brygady Legionów, gdzie w 1916 awansował z podoficera na podporucznika, wstępując jednocześnie do POW. Po tzw. kryzysie przysięgowym został w 1917 osadzony w obozie dla internowanych w Szczypiornie pod Kaliszem. Tu poznał przyszłą żonę Alicję ze Sztarków (pseudonim w POW „Hanka”). Jako oficer byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze podporucznika[1].
W listopadzie 1918 Maruszewski wstąpił do Wojska Polskiego i walczył jako porucznik w 1 i 5 pp. W latach 1920–1921 był słuchaczem I Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Kurs ukończył z wyróżnieniem i przydzielony został do Oddziału I Sztabu Generalnego, w którym objął stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego. Z dniem 31 października 1926 roku przeniesiony został do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko szefa sztabu[2]. Obowiązki szefa sztabu przejął od ppłk. SG Juliusza Ulrycha. 12 kwietnia 1927 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 40. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W lipcu 1929 roku został dowódcą Pułku KOP „Czortków”. 21 grudnia 1932 roku został awansowany na pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3]. Z dniem 10 października 1933 roku został przeniesiony w stan nieczynny, bez prawa do poborów[4].
W październiku 1933 roku, po przeniesieniu w stan nieczynny, rozpoczął błyskotliwą karierę w administracji państwowej. Pełnił kolejno funkcje wojewody: tarnopolskiego (21 X 1933 – 15 I 1935), poznańskiego (16 I – 23 VI 1935 i 29 X 1935 – 19 V 1939, w międzyczasie pracował w MSW) i wileńskiego (19 V – 18 IX 1939). Styl jego pracy zwierzchnik, premier Felicjan Sławoj Składkowski scharakteryzował następująco[5]: ...droga uzgadniania i współpracy urzędu wojewódzkiego z czynnikami samorządowymi i społecznymi w terenie województwa. Ten sposób pracy, powolny lecz pewny, stosowało z mniejszym lub większym powodzeniem kilku wojewodów.
19 września 1939, trzeciego dnia agresji ZSRR na Polskę, Armia Czerwona stanęła u bram Wilna. Wraz z dużą grupą działaczy sanacyjnych (m.in. Aleksandrą Piłsudską i Aleksandrem Prystorem), którzy wiedzieli co ich czeka gdyby dostali się w ręce bolszewików, Maruszewski przedostał się do Kowna, ówczesnej stolicy Litwy. Udało mu się uratować przed grabieżą złoto i waluty Banku Polskiego w Wilnie, które natychmiast zdeponował u płk. Mitkiewicza, polskiego attaché wojskowego w Kownie. Z Kowna Maruszewskiemu udało się przedostać przez Szwecję i Holandię do Paryża i stamtąd do Londynu. Popierany przez byłego współpracownika gen. Zająca Maruszewski starał się bezskutecznie o przydział do Polskich Sił Zbrojnych, ale spotkał się ze stanowczą odmową gen. Sikorskiego. Resztę życia spędził w niedostatku. Pochowany został na cmentarzu Corstorphine Hill w Edynburgu[6].
Z Alicją ze Sztarków (której siostra Inez była pierwszą żoną Juliusza Ulrycha) Artur Maruszewski miał dwóch synów, Wojciecha (1920–2008) i Jana Juliusza (1925–2007), którzy pozostali na emigracji.
Był także poczytnym pisarzem zajmującym się historią wojskowości, napisał m.in. pracę Ochrona granic w dawnej Polsce i dzisiaj (1–2, Warszawa 1936). Żona Alicja była autorką książki Wspomnienia o opiece kaliskiej Ligi Kobiet nad więźniami Szczypiorna[7].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6611
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)[8]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1927)[9]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931[10], 1938[11])
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[12]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[12]
- Odznaka „Za wierną służbę”[12]
- Państwowa Odznaka Sportowa[12]
- Odznaka Strzelecka[12]
- Krzyż Oficerski Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 5.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 375.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 22 grudnia 1932 roku, s. 467.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 20.
- ↑ F.S. Składkowski, Nie ostatnie słowo, s. 190.
- ↑ Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1945. Londyn: Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego, 1952, s. 28.
- ↑ Polski Słownik Biograficzny XX, s. 94.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1927 r. nr 258, poz. 708 „za zasługi położone przy organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu kulturalno-oświatowem w wojsku”.
- ↑ Odznaczenie. „Wschód”. Nr 93, s. 1, 20 sierpnia 1938.
- ↑ a b c d e Na podstawie fotografii [1].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
- Papiery rodzinne (Kalisz i Londyn).
- Polski Słownik Biograficzny. T. XX. Wrocław, etc. 1970.
- Felicjan Sławoj Składkowski, Nie ostatnie słowo oskarżonego, Warszawa 2003.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Publikacje Artura Maruszewskiego w serwisie Polona.pl
|
|
|
