Feliks Widy-Wirski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Feliks Widy-Wirski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 lipca 1907
Lwów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

15 stycznia 1982
Warszawa, Polska

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Zawód, zajęcie

ginekolog, polityk, bibliotekarz

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor nauk medycznych

Alma Mater

Uniwersytet Poznański

Stanowisko

kierownik Ministerstwa Informacji i Propagandy (1946–1947), poseł do KRN, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL II i III kadencji (1945–1952, 1957–1965), podsekretarz stanu w 4 ministerstwach (1946–1950, 1961–1964), wojewoda poznański (1945–1946), prezes Stronnictwa Pracy (1946–1947), dyrektor GBL (1971–1981)

Partia

NPR-Lewica, NSP, SP, SZN, PPR, SP, PZPR

Małżeństwo

Marta Widy-Wirska

Dzieci

Krystyna Widy-Kierska, Rosław Widy-Wirski

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Walecznych (1943–1989) Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Krzyż Partyzancki Krzyż Armii Krajowej Medal Ruchu Oporu (Francja)
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata Odznaka „Za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego"
Grób Feliksa Widy-Wirskiego na Powązkach Wojskowych w Warszawie

Feliks Teodor Widy-Wirski (do 1945 Feliks Teodor Widy[1]), ps. „Rosław” (ur. 11 lipca 1907 we Lwowie, zm. 15 stycznia 1982 w Warszawie) – polski lekarz ginekolog, bibliotekarz i polityk, kierownik Ministerstwa Informacji i Propagandy, podsekretarz stanu w czterech ministerstwach, wicewojewoda poznański, prezes Stronnictwa Pracy i działacz PZPR, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II i III kadencji, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Józefa i Matyldy z domu Ileczko. Uczęszczał do niemieckiego gimnazjum w Grudziądzu, a następnie do klasycznego gimnazjum w Brodnicy, którym w 1924 zdał maturę. Jako student działał w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej (1925–1931), a także w Lewicy Akademickiej na Uniwersytecie Poznańskim. Na tej uczelni uzyskał tytuł doktora wszech nauk lekarskich w 1931, a od 1932 do 1939 był asystentem. W latach 30. pracował też jako lekarz w szpitalu ginekologicznym oraz w Ubezpieczalni Społecznej. Uzyskał specjalizację z ginekologii[2]. Był podporucznikiem rezerwy służby sanitarnej Wojska Polskiego. Politycznie był działaczem Narodowej Partii Robotniczej – Lewicy (1931–1933), a następnie Narodowego Stronnictwa Pracy. Uczestnik wojny obronnej w 1939, walczył w szeregach 18 Dywizji Piechoty, 12 września ranny w bitwie pod Andrzejewem. W czasie okupacji niemieckiej więziony na warszawskim Pawiaku, więzienie opuścił w 1940. W czasie II wojny światowej działał w Stronnictwie Pracy (1940–1942). W 1942 przyjął pseudonim „Wirski”. W 1943 był współzałożycielem Stronnictwa Zrywu Narodowego.

Brał udział w powstaniu warszawskim, walcząc w Zgrupowaniu „Bartkiewicz” Armii Krajowej. Z Warszawy po upadku powstania wydostał się wraz z cywilami, ukrywał się w Podkowie Leśnej Zachodniej. 30 listopada 1944 wziął udział w konferencji w Milanówku, na której działacze „Zrywu” uznali Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego za rząd Polski i opowiedzieli się za sojuszem z Polską Partią Robotniczą. Od stycznia 1945 był wicewojewodą, a od maja 1945 do sierpnia 1946 wojewodą poznańskim. W 1945 został członkiem PPR, ale wkrótce zajął się reaktywowaniem środowiska „Zrywu”. 10 lutego 1945 zaproponował odbudowę Stronnictwa Pracy na bazie dotychczasowego Stronnictwa Zrywu Narodowego. Uczestniczył w konferencji w Bydgoszczy, gdzie połączono „Zryw” ze Stronnictwem Pracy, w którym został wiceprezesem Zarządu Głównego. W grudniu 1945 wybrany został na I wiceprezesa partii, a w 1946 został prezesem Zarządu Głównego (w 1947 zastąpił go Stefan Brzeziński, który próbował bezskutecznie usunąć go z partii w wyniku konfliktu na tle stosunku do Kościoła katolickiego). Od lutego 1949 był sekretarzem generalnym Stronnictwa Pracy, które zostało rozwiązane w 1950.

W latach 1945–1952 pełnił mandat posła kolejno do Krajowej Rady Narodowej (do 1947) i na Sejm Ustawodawczy. Ponadto od lipca 1946 do kwietnia 1947 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Informacji i Propagandy, od 6 września 1946 do 15 kwietnia 1947 kierownikiem resortu informacji i propagandy w rządach Edwarda Osóbki-Morawskiego i Józefa Cyrankiewicza, od kwietnia 1947 do kwietnia 1948 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Kultury i Sztuki, a od kwietnia 1948 do lipca 1950 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Żeglugi. W latach 1950–1952 był dyrektorem Państwowych Zakładów Wydawnictw Lekarskich. Następnie do 1955 był więziony pod zarzutami politycznymi, po czym został uwolniony i zrehabilitowany. Został dyrektorem Państwowego Szpitala Klinicznego nr 2 w Warszawie, od 1955 do 1956 pracował też jako redaktor w Ośrodku Dokumentacji Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, następnie do 1958 był stypendystą Uniwersytetu Wiedeńskiego i zakładów naukowych w Stanach Zjednoczonych. Od 1956 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w latach 1957–1965 posłem na Sejm PRL II i III kadencji. Był delegatem na III (1959) i IV (1964) zjazd PZPR. Pracując naukowo, publikował prace dotyczące profilaktyki i leczenia raka szyjki macicy. W 1959 opublikował rozprawę habilitacyjną Z podstawowych zagadnień historii medycyny. Próba wstępu do naukowej historii medycyny. W latach 1959–1960 był pełnomocnikiem budowy Instytutu Medycyny Doświadczalnej. 1 czerwca 1960 został powołany na stanowisko zastępcy sekretarza naukowego Wydziału VI Nauk Medycznych PAN, które zajmował do 1961. Od maja 1961 do grudnia 1964 sprawował funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej. W 1964 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, po czym został kierownikiem Stacji Naukowej PAN w Paryżu, którą kierował do 1970[2]. W latach 1971–1981 był dyrektorem Głównej Biblioteki Lekarskiej w Warszawie. Autor kilku publikacji poświęconych naukowej informacji medycznej. Był pełnomocnikiem Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej ds. naukowej informacji medycznej. Członek rad naukowych Instytutu Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej, Biblioteki Narodowej, Ośrodka Informacji Naukowej PAN oraz Państwowej Rady Bibliotecznej[2].

W grudniu 1945 wydał książkę Polska a rewolucja[3]. Działał w organizacjach kombatanckich, współzałożyciel Związku Uczestników Walki Zbrojnej z Niemcami o Niepodległość i Demokrację, od 1949 w prezydium Zjazdu Połączeniowego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Po utworzeniu ZBoWiD wchodził w skład Głównej Komisji Odznaczeniowej i Zarządu Głównego. Był skarbnikiem zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej[4].

Żonaty z Martą Widy-Wirską z domu Wołyńcewicz (1911–2000)[2]. Oboje w 1992 zostali odznaczeni medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[5]. Mieli razem córkę Krystynę Widy-Kierską (ur. 1936, dr hab. i lekarkę) oraz syna Rosława (1944–1995, lekarza i pracownika Światowej Organizacji Zdrowia). Feliks Widy-Wirski zmarł w 1982, został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B32-tuje-7)[6].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Andrzej K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944, t. 2, s. 183–185.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o Ewa Włostowska, Prof. dr Feliks Widy-Wirski [online], gbl.home.pl [dostęp 2020-11-23].
  3. Tadeusz Świtała, Poznań 1945. Kronika Wydarzeń, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986, s. 360, ISBN 83-210-0607-8, OCLC 830203088.
  4. Ks. Dominik Zamiatała, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XVII, Radom 2006, s. 179.
  5. a b Lista Yad Vashem [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2020-11-23].
  6. Pogrzeb Feliksa Widy-Wirskiego, „Życie Warszawy”, nr 5 z 21 stycznia 1982, s. 6.
  7. M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490.
  8. „Życie Warszawy”, nr 2 z 18 stycznia 1982, s. 2 (nekrolog).
  9. „Życie Warszawy”, nr 3 z 19 stycznia 1982, s. 10 (nekrolog).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Nota biograficzna na portalu 1944.pl.
  • Informacje w BIP IPN.
  • Feliks Widy-Wirski, w: Leksykon historii Polski, Warszawa 1995.
  • Feliks Widy-Wirski, w: Opozycja parlamentarna w Krajowej Radzie Narodowej i Sejmie Ustawodawczym 1945–1947, Romuald Turkowski (red.), Warszawa 1997.
  • Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1987, s. 183–185. ISBN 83-211-0758-3.