Qvineya — Vikipediya

Qvineya Respublikası République de Guinée Qvineya
Bayraq Gerb
Şüarı: "Travail, Justice, Solidarité" azərb. "İş, Ədalət, Həmrəylik"‎
Himni: Liberté azərb. Azadlıq‎
Paytaxtı	Konakri 9°31′ şm. e. 13°42′ q. u.
Rəsmi dilləri	fransız dili
Etnik qrupları	40.3% Fule 25.8% Mandinka 11.0% Susu 6.5% Kissi 4.8% Kpelle 11.6% Digərləri
İdarəetmə forması	Prezident respublikasıdır
• Prezident	Mamadi Dumbuya
• Baş nazir	Mohamed Béavogui
Qurulması
Tarixi
• Müstəqillik	2 Oktyabr 1958
• Yaranması	2 oktyabr 1958
Ərazisi
• Ümumi	245,836 (78-ci yer)
Əhalisi
• 2009 təxmini	10,057,975 (81-ci)
• 2014 siyahıya alma	10,628,972
• Sıxlıq	106.1/km2 (274.8/kv. mil) (164-cü yer)
ÜDM (AQP)	2011 təxmini
• Ümumi	11.46 milyard ABŞ dolları
• Adam başına	1,082
ÜDM (nominal)	2011 təxmini
• Ümumi	5.212 milyard ABŞ dolları [1]
Valyutası	Qvineya frankı (GNF)
Telefon kodu	224
ISO 3166 kodu	GN
İnternet domeni	.gn

Qvineya Respublikası - Qərbi Afrikada dövlət. Şimalda Seneqal, şimal və şimal-şərqdə Mali, şərqdə Kot-d-İvuar, cənubda Liberiya, cənub-qərbdə Syerra-Leona, şimal-qərbdə Qvineya-Bisau dövlətləri ilə həmsərhəddir. Qərbdə Qvineya sahillərini Atlantik okeanın suları yuyur.

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müstəmləkə dövrünə qədər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qvineyanın qədim tarixi öyrənilməmişdir. Mülahizələrə görə Qvineya sahilləri Finikiya dənizçiləri tərəfindən qeydə alınmışdır. Orta əsrlərdə müasir Qvineya ərazisinin bir hissəsi VIII-IX əsrlərdə mövcud olmuş Qana, XIII-XV əsrlərdə mövcud olmuş Mali imperiyalarının tərkibinə daxil olmuşdur. Həmin dövrlərdə Qvineya ərazisində müxtəlif tayfalar, o cümlədən çoxsaylı mandinka, dyalonke, susu tayfaları tərəfindən məskunlaşmışlar.

XVI əsrdə Futa-Callon düzənliyində köçəri maldar tayfalarından olan fulbelər tərəfindən məskunlaşdırıldı. 1720-ci illərdə islam dinini qəbul edən fulbelərin yuxarı təbəsi dyalonkelərə və bütpərəst fulbelərə qarşı müharibəyə başladılar. Bu müharibə 1770-ci illərin sonlarında başa çatdı, nəticədə fulbelərin erkən dövləti olan Futa-Callon dövləti yarandı.

XIX əsrdə fransızlar Qvineyaya soxuldular. Onlar yerli sakinlərlə ticarət münasibətlərini təşkil etməyə cəhd göstərsələr də, bu Avropa tacirlərinin məhv edilməsi ilə nəticələndi. Fransa 1865-ci ildən tacirləri müdafiə etmək üçün Qvineyanın cənubunda liman tikməyə və burada öz mövqelərini möhkəmləndirməyə başladılar. Fransızlar yerli tayfaların başçıları ilə hücum etməmək haqqında müqavilə bağlamağa çalışırdilar.

Müstəmləkə dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et]

1897-ci ildə Fransa Futa-Callon hökuməti ilə protektoratlıq haqqında müqavilə imzalandı. 1898-1904-cü illərdə təxminən müasir Qvineya ərazisində fransız müstəmləkəsi olan River dyu Syud mövcud olmuşdur. 1904-cü ildə Fransa Qvineyası fransız Qərbi Afrika federasiyasının tərkibinə daxil oldu. Birinci dünya müharibəsindən sonra fransızlar Qvineyada banan, ananas, kofe plantasiyaları yaratmağa başladılar, lakin burada plantasiya təsərrüfatı geniş inkişaf etmədi. Qvineyada sənaye zəif inkişaf edirdi, yalnız ikinci dünya müharibəsindən sonra burada ilk dağ-mədən sənayesi üzrə müəssisələr yaradıldı.

Əhalisi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qvineya Respublikasında əhalinin sayı 10,6 mln. nəfərdir (2014). Əhalinin illik artımı 2,6 %-dir. Orta ömür müddəti kişilər arasında 56 il, qadınlar arasında 59 ildir. Əhalinin etnik tərkibi: fulbelər-40 %, mandinkalar-30 %, susular-20 %, digərləri-19 %-dir. Əhalinin 85 %-i islam dininin sünni məzhəbinə, 8 %-ə yaxını xristian (Onların əksəriyyəti katolikdir) dininə, 7 %-ə yaxını aborigen ayinlərinə etiqad edir. Əhali arasında yevangelistlər, plimut qardaşları ayinlərinə etiqad edənlər də vardır. Əhalinin savadlılığı kişilər arasında 42 %, qadınlar arasında 18 %-dir (2003). Şəhər əhalisi -34%-dir.(2008).

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Гвинея, страна в Африке  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qvineya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.