İnsan biologiyası — Vikipediya

İnsan biologiyası — insanları genetika, təkamül, fiziologiya, anatomiya, epidemiologiya, antropologiya, ekologiya, qidalanma, populyasiya genetikası və sosial-mədəni təsirlər kimi bir çox fərqli sahələrin təsirləri və qarşılıqlı təsirləri ilə araşdıran disiplinlerarası elmi tədqiqat sahəsidir.^[1] Biyomedikal elmlər, bioloji antropologiya və insan funksiyalarının müxtəlif aspektləri ilə əlaqəli digər bioloji sahələrlə yaxından əlaqəlidir. Human Biology jurnalının qurucusu, biogerontologist Reymond Perl, "insan biologiyası" terminini biologiyadan başqa bir alt hissəni təsvir edəcək şəkildə tətbiq etməmişdir.^[2] Bədənimizin sistemləri gündəlik həyat üçün zəruri olan spesifik funksiyaları yerinə yetirən bir sıra bioloji sistemlərdən ibarətdir.

Ümumiyyətlə insan bədənindən məməlilər üçün tip bir orqanizm olaraq istifadə edərək insan orqanizminin bütün bioloji aspektlərini təsvir edən bir çantadır və bu kontekstdə bir çox universitet dərəcəsi və lisenziya modulu üçün əsas yaradır^[3][4].

İnsan biologiyasının əksər aspektləri ümumi məməlilər biologiyası ilə eyni və ya çox oxşardır. Xüsusilə və nümunə olaraq insanlar:

• bədən istiliyini qorumaq
• daxili iskelet olması
• qan dövranı sistemi olması
• sensor məlumat vermək, əzələ fəaliyyətini idarə etmək və koordinasiya etmək üçün bir sinir sisteminə sahib olmaq.
• canlı körpələr doğurduqları və süd verdikləri bir reproduktiv sistemə sahibdirlər.
• bir endokrin sistemə sahib olmaq və hormonları və digər biyokimyəvi siqnal agentlərini istehsal etmək və aradan qaldırmaq
• ağciyərlərə havanın nəfəs aldığı və oksigenin enerji istehsal etdiyi tənəffüs sistemi olması.
• xəstəliklərdən qorunmaq üçün bir immunitet sisteminə sahibdir
• Tullantıları sidik və nəcis şəklində ayrılır.

Haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnsan biologiyası konsepsiyasına bəzi elm adamları, əlaqəli bioloji fənlərin metodları və faktları ilə zənginləşdirilmiş antropologiyanın demək olar ki, bütün məzmunu daxil edilir.

Bu terminlə insan orqanizminin quruluşu və inkişafındakı dəyişikliklərə təsir edən fizioloji, biyokimyəvi və genetik faktorları araşdıran yalnız çox vacib bir antropologiyanın bir hissəsini nəzərdə tutmaq daha düzgündür. Xüsusilə, buraya qan hemoglobinləri, qan qrupları, əkizləşmə fenomenləri, bir insanın konstitusiyasının fizioloji və kimyəvi xüsusiyyətləri ilə və bəzi xəstəliklərə meylləri ilə əlaqələrini araşdırmalar daxil edilməlidir; buraya müxtəlif məsələləri əhatə edən normal xüsusiyyətlərin və populyasiya genetikasının irsinin öyrənilməsi də daxil olmalıdır (məsələn, zamanın növünün sabitliyi, irqi baxımdan homojen qruplar daxilində çarpaz yetişdirmə və təcrid rolu). Bəslənmənin, iqlimin, torpağın və suyun tərkibinin və müxtəlif şərtlərə uyğunlaşma qabiliyyətinin insan morfologiyasına təsirini öyrənmək eyni dərəcədə vacibdir.

İnsan biologiyası bioloji tibb üçün nəzəri əsas kimi xidmət edir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• İnsan Biologiyası Cəmiyyəti  (ing.)
• Biology Dictionary  (ing.)