French
DeutschDwór Górny w Nowej Rudzie – Wikipedia, wolna encyklopedia
 nr rej. A/940/652/WŁ z 25.05.1977 | |
 Dwór Górny w Nowej Rudzie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Kościelna 30 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Ukończenie budowy | |
| Zniszczono | |
| Odbudowano | |
Położenie na mapie Nowej Rudy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°34′41,53″N 16°29′48,41″E/50,578203 16,496781 | |
Dwór Górny w Nowa Ruda – zabytkowy[1] dwór w Nowej Rudzie przy ul. Kościelnej 30.
Dawniej należał do Włodowic, a w XIX wieku nazywany był Dworem Włodowic Górnych (niem. Oberhof, Oberwalditzer Schloß) i należał do tzw. Dóbr Górnych, które były własnością noworudzkich Stillfriedów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dwór został wzniesiony w 1598 roku przez Bernharda von Stillfrieda (1567-1637)[2]. Jego małżonką była Małgorzata von Borschnitz (1576-1643)[2] z Prus koło Niemczy. W czasie wojny 30-letniej oraz w drugiej połowie XVIII wieku dwór pełnił okresowo siedzibę właścicieli dóbr noworudzkich. W latach 1796–1816 w jednej z sal odprawiane były nabożeństwa dla tutejszej wspólnoty ewangelickiej. Obok zamku, dworów: we Włodowicach, Drogosławiu i w Jugowie był rezydencją Stillfriedów. W 1812 roku obiekt został wykupiony od rodziny von Magnis – kolejnych właścicieli, przez rodzinę Tschischwitzów, w których posiadaniu znajdował się do lat 30. XIX wieku. Następnym właścicielem był Alfred von Aulock z Paliwody (przysiółka Biestrzynnika na Opolszczyźnie)[3].
W 1823 roku dwór spłonął, po czym został odbudowany jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku (świadectwem tego są formy naczółkowego dachu). Przebudowany w latach 1850–1860, kiedy dobudowano wieżę – w stylu nawiązującym do neoklasycyzmu oraz tudorowskiego neogotyku. Do 1930 roku pełnił funkcję siedziby szlacheckiej, później użytkowany był jako rządcówka.
Piwnice dworu od XVI wieku były przeznaczone na magazyn wina. Panująca stała temperatura 12 °C i wilgotność sprzyjała dojrzewaniu win. Przechowywane tutaj wina w dębowych beczkach były ponoć zrównoważone o wykształconym bukiecie i smaku[3].
Właściciele[edytuj | edytuj kod]
- 1598-1637 - Bernhard von Stillfried (1567-1637)
- 1658-1689 - Bernhard II von Stillfried (zm. 1689)
- 1689-1702 - Bernhard III von Stillfried und Rattonitz (1641-1702)[4]
- 1702-1720 - Raymund Erdmann Anton baron Stillfried von Rattonitz (1672-1720)[5]
- 1720-1739 - Johann Joseph I baron Stillfried von Rattonitz (zm. 1739)[6]
- 1739-1761 - Anna von Stillfried hrabina von Salburg (1703-1761)[7], żona Johanna Josepha I
- 1768-1773 - Michael Raymund baron Stillfried und Rattonitz (1730-1796)[8]
- 1810-1812 - Anton von Magnis
- 1812-1830 - Tschischwitz
- 1830- Alfred von Aulock
Herby[edytuj | edytuj kod]
Dwór ma dwa portale:
- portal zachodni od frontu z obecnym wejściem głównym, nad którym znajduje się kartusz zawierający herby, von: Tschischwitzów (lewy) i Aulocków (prawy).
- portal wschodni od strony zaplecza (od folwarku), renesansowy z kartuszem z herbami, von: Stillfriedów (lewy) i Borschnitzów (prawy) i rokiem 1598 między nimi. Herby otaczają liczne motywy zdobnicze: maszkarony, delfiny, liście i wić akantu, girlandy, woluty i ornament kandelabrowy, szyszki, rozety i rogi obfitości, co świadczy, że został wykonany przez włoskiego kamieniarza.
-
Herby: Tschischwitz (L), Aulock (P), front -
Herby: Stillfried (L), Borschnitz (P), zaplecze -
Portal od frontu -
Portal od zaplecza -
Dwór Górny w Nowej Rudzie -
Herb von Tschischwitz (front) -
Herb von Aulock (front) -
Herb von Stillfried (zaplecze) -
Herb von Borschnitzów (zaplecze)
Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
Po 1945 roku na dworze miały siedzibę: Młodzieżowy Dom Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna, Ognisko Pracy Pozaszkolnej, Poradnia Wychowawczo-Zawodowa, Komenda Hufca Związku Harcerstwa Polskiego. Następnie nieogrzewany, z cieknącym dachem popadał w ruinę. W 2010 roku przeszedł w ręce prywatne. Budynek remontowany był kapitalnie do 2012 roku. Obecnie znajduje się w nim Hotel Restauracja Dwór Górny. W parku obok dworu rosną: sosny czarne, dęby, jawory i buk zwyczajny odmiany czerwonolistnej.
Skarb[edytuj | edytuj kod]
2 czerwca 2010 r., podczas remontu i zrywania podłogi na drugim piętrze, znaleziono srebrną zastawę rodową von Tschischwitzów, liczącą łącznie 195 przedmiotów, w tym 139 sztućców. Dno jednej z mis ozdobione zostało grawerowanymi herbami 9 znanych rodów magnackich, właścicieli dóbr z terenu hrabstwa kłodzkiego, upamiętniającej 500. rocznicę obchodzoną w 1847(8) r. w rodowej siedzibie Janików (niem. Scheidewinkiel) – ówczesnej kolonii Tłumaczowa, powstałej jako jedna z pierwszych w Hrabstwie Kłodzkim i wzmiankowanej już pod koniec XIV wieku[9]. Zastawa będzie eksponowana w Dworze Górnym[3].
Rezydencje Stillfriedów[edytuj | edytuj kod]
- Dwór Dolny we Włodowicach
- Dwór Stillfriedów w Drogosławiu
- Pałac w Jugowie
- Zamek Stillfriedów w Nowej Rudzie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b Die Familie von Borschnitz. www.dirkpeters.net. [dostęp 2015-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-09)].
- ↑ a b c Historia. dworgorny.pl. [dostęp 2013-04-15]. (pol.).
- ↑ Bernhard III von Stillfried und Rattonitz. www.geneall.net. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ Raymund Erdmann Anton Freiherr Stillfried von Rattonitz. www.geneall.net. [dostęp 2015-04-14].
- ↑ Johann Joseph I. Freiherr Stillfried von Rattonitz. www.geneall.net. [dostęp 2015-04-14].
- ↑ Anna von Salburg. www.geneall.net. [dostęp 2015-04-14].
- ↑ Michael Raymund Freiherr Stillfried und Rattonitz. www.geneall.net. [dostęp 2015-04-14].
- ↑ Tadeusz Bieda: U podnóża Gór Stołowych: historia miejscowości gminy Radków. Urząd Miasta i Gminy Radków, 2004, s. 92. ISBN 83-920752-0-X. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Behan Andrzej: Nowa Ruda: przewodnik historyczno-turystyczny. Nowa Ruda: Wyd. Maria, 2006, s. 133–134. ISBN 83-60478-08-2. (pol.).
- Bieda Tadeusz: U podnóża Gór Stołowych: historia miejscowości gminy Radków. Radków: Urząd Miasta i Gminy Radków, 2004, s. 92. ISBN 83-920752-0-X. (pol.).
- Bieda Tadeusz: Włodowice nad Włodzicą. Włodowice, Stow. Społeczno-Kulturalne Włodzica, 2004, s. 25,27. ISBN 83-921222-0-8. (pol.).
- Nowa Ruda przewodnik. zespół redakcyjny. Nowa Ruda: FOZN, 2006, s. 121. (pol.).
- Wittig Joseph: Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto pracujące. tł. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski. T. 3. Nowa Ruda: Wydawnictwo Maria, 2005, s. 12, 47. ISBN 83-88842-66-8. (pol.).
- Wittig Joseph: Kronika miasta Nowa Ruda. tł. Artur Olkisz. Nowa Ruda: Wydawnictwo Maria, 2007. ISBN 83-88842-66-8. (pol.).
- Nowa Ruda studium historyczno-urbanistyczne, T. 2, Iwona Rybka-Ceglecka; współpraca przy katalogu zabytków Magdalena Kirycz, Beata Sebzda; archeologia Maria Sikorska, Donata Wiśniewska; plansze Emilia Dymarska, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, Wrocław, 2001, s. 37
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. pod red. Marka Staffy. T. 11. Wrocław: I-Bis, 1995. ISBN 83-85773-12-6. (pol.).
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie. Przedgórze Paczkowskie. Marek Staffa (red.). T. 21 N-Ż. Wrocław: I-Bis, 2008, s. 183. ISBN 83-85773-93-1. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
