Cukrowiec lekarski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Cukrowiec lekarski

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	wiechlinowate
Rodzaj	cukrowiec
Gatunek	cukrowiec lekarski
Nazwa systematyczna
Saccharum officinarum L. 1753
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Cukrowiec lekarski, trzcina cukrowa (Saccharum officinarum L.) – gatunek byliny należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), rodzaju cukrowiec. Prawdopodobnie pochodzi z Nowej Gwinei. Z Azji południowej ok. 800 r. n.e. do basenu Morza Śródziemnego przenieśli ją Arabowie.

Trzcina cukrowa znana jest przede wszystkim jako roślina jadalna niż produkt do innego wyrobu. Cukier pozyskiwany jest z dwóch roślin uprawianych na skalę światową, z czego ten gatunek to 65% zbiorów, a burak cukrowy — 35%. Cukier, otrzymywany z obu roślin, ma niemalże identyczny skład chemiczny, jednak w przemyśle spożywczym produkty z tych roślin mocno ze sobą konkurują.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga

Źdźbło osiąga wysokość do 2–6 (8) m i średnicę 2–7 cm, jest nierozgałęzione. U dołu nagie i woskowate, z pierścieniami blizn po liściach, u góry okryte zachodzącymi na siebie pochwami liściowymi. Zwykle żółtawe lub czerwonawe. Międzywęźla mają ok. 20 cm, skracają się w dole źdźbła.

Liście

Naprzemianległe o długości 50–200 cm i szerokości 4–10 cm, z szerokim i jasnym nerwem środkowym oraz ostrym brzegiem blaszki.

Kwiaty

Niepozorne, w biało owłosionych kłoskach zebranych setkami w piramidalną wiechę.

Owoce

Podłużne ziarniaki, w uprawie rzadko obecne.

Biologia[edytuj | edytuj kod]

W węzłach łodygi wyrastają korzenie (w dole) lub ich zawiązki, a nad nimi znajduje się strefa przyrostu pozbawiona nalotu woskowego.

Miękisz wewnątrz źdźbła zawiera do 20% cukrów.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina jadalna

• Surowiec do wyrobu cukru spożywczego – trzcina cukrowa jest surowcem, z którego powstaje ponad połowa światowej produkcji cukru (cukier uzyskiwany z trzciny cukrowej nazywany jest cukrem trzcinowym). W strefie umiarkowanej trzcina zastępowana jest przez burak cukrowy, z którego produkuje się cukier buraczany.
• Surowiec do wyrobu alkoholu – podstawowy surowiec do produkcji rumów.
• Kawałki źdźbła spożywane są jako słodycze.

Inne zastosowania

• W Brazylii część trzciny przeznacza się na produkcję etanolu, gdzie alkohol ten służy jako paliwo do samochodów.
• Trzcina może być również surowcem w przemyśle papierniczym i farmaceutycznym.
• Surowiec do wyrobu celoteksu jako izolator ciepła i dźwięku, to rodzaj płyty pilśniowej wykorzystywany z jej włókien. Stosowany jest do ocieplania i wygłuszania ścian.
• Od wielu lat (starożytność) stosowana była w medycynie i ziołolecznictwie. Potrafiła ona wyleczyć wiele schorzeń np. bakteriobójcze. Używano m.in. jako środek kojący, przeciwbólowy oraz wykrztuśny. Łagodzi objawy astmy, goi rany i oparzenia, a także zapalenia i przeziębienia z gorączką.
• W kosmetologii jako olejek skwalan
• W przemyśle gastronomicznym służy do wyrobu ekologicznych naczyń jednorazowych^[3].

Bioetanol[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym etapem wytwarzania etanolu jest wypalanie uschniętych liści i wosku. Kolejno następuje: ekstrakcja soku z trzciny, sklarowanie oraz zagęszczenie.

Stosunek energii wejściowej do uzyskanej z produkcji etanolu zawiera się w granicach od około 8 do 10. Koszty energetyczne produkcji etanolu są zerowe. Destylarnie zasila się poprzez spalanie odpadów z destylowanej trzciny cukrowej. Ponadto nadmiar wyprodukowanej elektryczności może zostać dostarczony do sieci.

Przewaga konkurencyjna biopaliw brazylijskich nad biopaliwami amerykańskimi i europejskimi wynika przede wszystkim z zasobności tego kraju w surowce energetyczne używane do produkcji oraz z niższych kosztów produkcji i przetwórstwa tych surowców, tj. trzciny cukrowej niż zbóż czy buraków cukrowych. Wynika też z faktu, że odbywa się w zakładach stosujących wydajne technologie produkcji bioetanolu.

Uprawa trzciny cukrowej jest większa wprost proporcjonalnie do popytu na rynku krajowym na bioetanol. Większość pojazdów sprzedawanych w Brazylii jest napędzana benzyną i etanolem (tzw. flex-fuel). Bioetanol jest tańszy o ok. 30%.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Uprawy koncentrują się w strefie klimatu zwrotnikowego i podzwrotnikowego między 30° szerokości geograficznej północnej i południowej. Okres wegetacji wynosi od 12 do 16 miesięcy^[4]. Do jej uprawy niezbędne są opady w granicach 1200-1600 mm/rocznie, wysokie temperatury – powyżej 20 °C, żyzne gleby i intensywne nawożenie. Gatunek rośnie na różnych glebach – od umiarkowanie kwaśnych do umiarkowanie zasadowych, pod warunkiem, że są dobrze odwodnione, luźne, głębokie i utrzymują wilgoć. Długa pora deszczowa pozwala na 7-10 miesięcy wzrostu rośliny, krótki okres suchy – na wzrost zawartości cukru, a także sprawia, że dostęp do pól staje się łatwiejszy, zmniejsza też straty powstające wówczas, kiedy trzcina jest ścinana przy dużej wilgotności. Większość odmian trzciny może dać kilka kolejnych zbiorów, z których każdy następny jest mniejszy. Na dużą skalę trzcina cukrowa jest uprawiana najczęściej na obszarach o mało urozmaiconej rzeźbie terenu – sprzyja to mechanizacji w uprawie oraz transportowi. W celu uzyskania maksymalnego plonu cukru, trzcina musi być jak najszybciej przetransportowana do cukrowni oraz przetworzona.

Najwięksi producenci trzciny cukrowej (2014)[5] (w milionach ton)
Brazylia	737,2
Indie	352,1
Chiny	125,6
Tajlandia	103,7
Pakistan	67,5
Meksyk	56,7
Kolumbia	38,2
Filipiny	32,5
Indonezja	28,6
Stany Zjednoczone	28,0
Łącznie na świecie	1,90 mld ton

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• J.G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Bertelsmann Media Sp z o.o., 2002. ISBN 83-7311-378-9.brak strony w książce
• [1]
• [2]
• „Sytuacja na światowym rynku cukru i jej wpływ na możliwości uprawy buraków cukrowych w Polsce” Krzysztof Hryszko, Piotr Szajner