Linia kolejowa nr 1 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Linia nr 1

Warszawa Zachodnia – Katowice
Dane podstawowe
Zarządca	PKP Polskie Linie Kolejowe
Numer linii	1
Tabela SRJP	601, 102, 101
Długość	316,066 km
Rozstaw szyn	1435 mm
Sieć trakcyjna	3000 V DC
Prędkość maksymalna	160[1] km/h
Historia
Lata budowy	1840–1848*
Rok otwarcia	1844–1848*
Rok elektryfikacji	1937, 1953-57, 1967
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   1 ↑ Warszawa Centralna 20 ← W. Pr. 447 ↗ W. Śr. 2,620 Warszawa Zachodnia W-wa 7 Al. Prymasa Tysiąclecia W-wa trasa MPL w budowie 20 ← W. Gł. Tow. 8 → Radom 510W. Gł. Tow. ↔ W.Al.Jer. W-wa ul. Sympatyczna Warszawa Włochy (podg.) W-wa 719 ul. Bolesława Chrobrego 6,804 Warszawa Włochy 447 ↖ ↙ 457 3 ← Poznań Gł. – Słubice 447 ↗ W-wa al. 4 Czerwca 1989 r. 9,217 Warszawa Ursus W-wa ul. Cierlicka 10,345 Warszawa Ursus – Niedźwiadek S2 S8 Płd. Obw. Warszawy 19 ← Warszawa Gł. Tow. 11,638 Józefinów (podg.) 12,444 Piastów Pia-w Wiadukt im. Leopolda Okulickiego Pru-w 718 ul. Poznańska rzeka Utrata 15,891 Pruszków 512 → Pru-w ul. Działkowa Pru-w ul. Przejazdowa 16,631 Parzniew potok Zimna Woda 22,117 Brwinów Brw-w 720 ul. Rynek 25,993 Milanówek ul. Smoleńskiego rzeka Rokicianka Gr-k M 579 ul. gen. L. Okulickiego rzeka Rokicianka ↙ 4 29,548 Grodzisk Mazowiecki 447 ↗ rzeka Mrowna Gr-k M ul. Bałtycka Kozery obwodnica w budowie Chy-ki ul. J. Kukuczki 35,034 Jaktorów rzeka Pisia Tuczna Jak-w ul. gen. Skokowskiego 4 → CMK Zawiercie 40,437 Międzyborów Mię-w ul. Wojska Polskiego rzeka Wierzbianka 43,141 Żyrardów Ży-w ul. 1 Maja rzeka Pisia Gągolina Ży-w ul. L.Wasilewskiego Ży-w 50 rzeka Sucha Ży-w Aleja Partyzantów 50,033 Sucha Żyrardowska 51,982 Jesionka Rad-w ul. Akacjowa 55,246 Radziwiłłów Mazowiecki Rad-w ul. Przejazdowa rzeka Korabiewka Rad-w ul. Miodowa ↑ ↓ rzeka Rawka 60,644 Skierniewice Rawka ul. św. Maksymiliana Kolbe 61,497 Miedniewice (podg.) ↙ 529 Miedniewice (podg.) – SK1 12 → Łuków Sk-ce 70705 St. Wyszyńskiego 65,929 Skierniewice rzeka Skierniewka 11 ← Łowicz Główny Sk-ce ul. T. Kościuszki 530 ← Skierniewka (podg.) 67,690 Skierniewice Park (podg.) Sk-ce ul. Zwierzyniecka 71,254 Dąbrowice Skierniewickie 75,349 Maków 80,131 Płyćwia 84,813 Lipce Reymontowskie L. R. ul. Wł. Reymonta L. R. ul. Boryny 89,681 Krosnowa 92,345 Przyłęk Duży Rogów ul. Leśna 95,723 Rogów 95,8 Rogów Os. Wąsk. 96,8 Rogów Tow. Wąsk. Rogów 72 99,572 Wągry Kol-ki TRAFO (Koluszki) Kol-ki ul. Wyspiańskiego 105,194 Koluszki Kol-ki 715 ← 17 1 534 → 538 ← Łódź Fabryczna 535 ↗ 537 → Słotwiny 536 ↗ Słotwiny 107,362 Bęzelin (podg.) 25 ←Łódź Kal. → Dębica Ch-y N. 716 111,011 Chrusty Nowe 114,176 Rokiciny Rok-y 713 118,661 Łaznów rzeka Wolbórka 123,535 Wolbórka Czar-n ul. Poniatowskiego Czar-n ul. ks. Iz. Kowalskiego K. Wola 716 Baby ul. Wolborska 129,944 Baby Baby 716 ul. Piotrkowska 133,935 Moszczenica 138,561 Jarosty Pio-w 8 12 74 91 E67 ul. Trybunalska Pio-w ul. Rolnicza Pio-w ul. Wojska Polskiego 144,242 Piotrków Trybunalski Pio-w ul. Juliusza Słowackiego Pio-w ul. Gabriela Narutowicza Pio-w 473 Al. Józefa Piłsudskiego 145,342 Piotrków Trybunalski Towarowy Pio-w ul. Franklina Roosevelta Pio-w ul. Graniczna 24 ← Biały Ług 150,364 Milejów Cek-w 91 156,544 Rozprza Roz-a Aleja 900-lecia rzeka Bogdanówka 159,328 Luciążanka 162,525 Wilkoszewice 166,718 Gorzkowice Gorz-e ul. Szkolna Gorz-e ul. Przedborska Gorz-e ul. Jana Karzimieza 171,580 Gorzędów 174,975 Kamieńsk K-ńsk ul. Kolejowa K-ńsk 91 ul. Słowackiego Gom-e ul. Wojska Polskiego 177,694 Gomunice rzeka Widawka 183,436 Dobryszyce koło Radomska R-sko ul. Jerzynowa R-sko Obwodnica Radomska R-sko ul. Skrajna R-sko ul. Górnickiego R-sko ul. Kraszewskiego 189,133 Radomsko R-sko ul. Kościuszki R-sko ul. Reymonta R-sko ul. Warszyca R-sko 42 ul. Brzeźnicka R-sko ul. Piłsudskiego R-sko ul. Szarych Szeregów rzeka Radomka 194,705 Bobry rzeka Warta ↑ ↓ 200,525 Widzów Teklinów Te-nów ul. Antoniowska 202,736 Jacków Kło-ce ul. Zdrowska Kło-ce 91 ul. Częstochowska 208,201 Kłomnice 210,606 Rzerzęczyce Rudniki 91 ul. Częstochowska 217,700 Rudniki koło Częstochowy Rudniki ul. Kościuszki 146 ← Chorzew Siemkowice 222,755 Wyczerpy podg Cz-wa ul. Ugody Cz-wa ul. Jana Karłowicza Cz-wa ul. Blaise Pascala 225,815 Częstochowa Aniołów Cz-wa ul. J. A. Morsztyna Cz-wa 1 Al. Woj. Polskiego Cz-wa ul. Cmentarna Cz-wa ul. Kiedrzyńska Cz-wa 46 Al. J.P.2. Cz-wa Al. N.M.P. 229,745 Częstochowa ← 700 702 Cz. Str. rzeka Stradomka Cz-wa 1 46 Al. Woj. Polskiego 232,020 Częstochowa Towarowa Cz-wa Al. Pokoju 233,400 Częstochowa Raków 701 ↘ 703 → Kucelinka 61 ↗ Kielce ← 61 Fosowskie Cz-wa 46 ul.Bugajska 239,158 Korwinów rzeka Warta 155 ↗ Kucelinka 246,462 Poraj 250,787 Masłońskie Natalin 254,088 Żarki-Letnisko Żarki ul. Nadrzeczna Mys-w 789 ul. Koziegłowska 257,525 Myszków Nowa Wieś Mys-w ul. Nowowiejska Mys-w 793 ul. Pułaskiego 261,016 Myszków Mys-w ul. Krótka 263,442 Myszków Światowit Mys-w ul. Partyzantów → 4 Grodzisk Mazowiecki 266,370 Myszków Mrzygłód Mys-w ul. Kopaniny 270,300 Zawiercie Borowe Pole Z-cie ul. Marciszowska Z-cie ul. Włodowska Z-cie ul. Piłsudskiego rzeka Warta Z-cie 78 791 ul. Wojska Polskiego 274,227 Zawiercie ← 182 Tarnowskie Góry ↖ 705 rzeka Czarna Przemsza Łazy ul. Konstytucji 3 Maja 280,654 Łazy ↙ 160 186 ↘ rzeka Mitręga 284,340 Wiesiółka Chruszczobród 1 → 154 Dąbrowa Górnicza Towarowa 286,557 Chruszczobród D.G. 796 ul. Łazowska D.G. ul. Batalionów Chłopskich 289,202 Dąbrowa Górnicza Sikorka D.G. ul. Hallerczyków D.G. ul. Relaksowa D.G. 796 ul. Armii Krajowej 292,896 Dąbrowa Górnicza Ząbkowice 183 ← Brzeziny Śląskie 133→ Kraków Główny D.G. S1 ul. Manifestu Lipcow. D.G. ul. Św. Antoniego 295,398 Dąbrowa Górnicza Pogoria 162→ D. G. Strzemiesz. D.G. ul. Parkowa 296,726 Dąbrowa Górnicza Gołonóg D.G. ul. Urbańskiego D.G. ul. Jana Cupiała D.G. ul. Konopnickiej 300,125 Dąbrowa Górnicza Będzin ul. Siemońska 302,077 Będzin Ksawera Będzin 910 Al. Hugona Kołłątaja 304,385 Będzin Miasto Będzin wiadukt 305,524 Będzin Sos-c 94 Al. Zagł. Dąbrowskiego Sos-c ul. Chemiczna rzeka Czarna Przemsza Sos-c ul. Nowopogońska Sos-c ul. Żeromskiego Sos-c ul. Parkowa 309,544 Sosnowiec Główny Sos-c ul. Piłsudskiego 62→ Tunel 660→ Sosnowiec Płd. rzeka Brynica ↔ Kolej piaskowa Infra SILESIA K-ce ul. Morawa rzeka Rawa K-ce ul. Wiosny Ludów 654↔ Kat.Sz.Pół. – Szabelnia 657↔ Kat.Sz.Pół. – Kat. Muchowiec 138→ Oświęcim K-ce ul. Lwowska 312,910 Katowice Szopienice Południowe K-ce 79 ul. Bagienna 315,653 Katowice Zawodzie K-ce 86 ul. Murckowska K-ce ul. Graniczna K-ce ul. K. Damrota K-ce ul. Francuska K-ce ul. św. Jana 318,686 Katowice ↓ 137 → 139
Multimedia w Wikimedia Commons

Linia kolejowa nr 1 Warszawa Zachodnia – Katowice – zelektryfikowana, prawie w całości dwutorowa^[2] linia kolejowa o długości 316,066 km. W latach 1845–1847^[3] otwarto odcinek Warszawa Zachodnia – Dąbrowa Górnicza Ząbkowice (Kolej Warszawsko-Wiedeńska), a w roku 1859 odcinek Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Katowice.

Projekt budowy linii kolejowej z Warszawy (znajdującej się wówczas w zaborze rosyjskim) do granicy z zaborem austriackim powstał już w 1835 r. Ponieważ ze stacji Granica w miejscowości Maczki (obecnie dzielnica Sosnowca), leżącej nad granicą rosyjsko-austriacką, projektowany szlak miał się łączyć z linią kolejową przez Kraków do Wiednia, projektowana linia otrzymała nazwę Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska. Trasę przeprowadzono według projektu inż. Stanisława Wysockiego.

W 1839 r. utworzono Towarzystwo Akcyjne Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej i w 1840 rozpoczęto roboty na odcinku z Warszawy do Skierniewic. Początkowo rozważano wybór trakcji parowej lub powozów ciągniętych po szynach przez konie, lecz ostatecznie zdecydowano się na nowoczesną trakcję parową. Towarzystwo jednak zbankrutowało w 1842 r., co spowodowało wstrzymanie robót. Mimo to, 4 lipca 1843 rząd Królestwa powołał Zarząd Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej i podjął prace w 1844 r. W listopadzie tego roku ukończono pierwszy odcinek linii z Warszawy do Pruszkowa. 28 listopada 1844 przejechał nim pierwszy pociąg wiozący namiestnika Królestwa i zaproszonych gości. Droga zajęła 26 minut, a powrotna 20 minut.

14 czerwca 1845 ukończono odcinek do Grodziska Mazowieckiego i wówczas otwarto kolej do użytku. 15 października 1845 kolej doprowadzono do Skierniewic i Łowicza, 1 grudnia 1846 do Częstochowy, a 1 kwietnia 1848 do granicy w Maczkach. Cała linia miała długość 327,6 km i miała 27 stacji. Była to pierwsza linia kolejowa na ziemiach Królestwa Polskiego, a zarazem druga linia kolejowa w całym Imperium Rosyjskim (w skład którego wchodziły ziemie zaboru rosyjskiego) po zbudowanym wcześniej krótkim odcinku Carskosielskiej drogi. Jako wyjątek wśród kolei na obszarze Cesarstwa Rosyjskiego miała ona szerokość toru 1435 mm (przyjętą za standard w większości państw Europy i współczesnych kolejach polskich), w przeciwieństwie do stosowanej w Rosji od 1843 szerokości 1524 mm.

W pierwszym roku funkcjonowania kolei (1845) przewieziono 143 600 pasażerów i 143 300 cetnarów towarów. Tabor kolejowy wówczas składał się z 8 lokomotyw parowych (opalanych drewnem), 58 wagonów osobowych i 62 towarowych. W 1848 liczba lokomotyw sięgnęła już 35, wagonów osobowych 87 i towarowych 312.

W latach 1859 i 1862 otwarto połączenia do granicy pruskiej: z Ząbkowic do stacji Sosnowiec i z Łowicza do Aleksandrowa Kujawskiego, łączące odpowiednio z Katowicami i Toruniem w zaborze pruskim. W 1866 r. wybudowano połączenie pomiędzy Koluszkami a Łodzią (dziś Łódź Fabryczna).

Kolej poddawana była stałej modernizacji technicznej wraz z rozwojem techniki kolejowej. Od 1859 r. parowozy opalano węglem. W latach od 1860 do 1880 ułożono drugi tor od Warszawy do Ząbkowic. W 1890 r. liczba lokomotyw sięgnęła 287, wagonów osobowych 432 i towarowych 8718; liczba przewiezionych pasażerów sięgnęła 2,5 miliona, a ładunków 2,7 miliona ton. Do 1901 r. lokomotywy dla kolei warszawsko-wiedeńskiej kupowano w fabrykach zachodnioeuropejskich; dopiero po tej dacie używano lokomotyw rosyjskich, jednakże różniących się rozstawem kół.

Łącznie z budową kolei w Warszawie w 1845 r. zbudowano okazały gmach Dworca Wiedeńskiego projektu arch. Henryka Marconiego. Dworzec nie zachował się do dzisiejszych czasów. W jego miejscu znajduje się obecnie stacja metra „Centrum”. W Warszawie umiejscowiono też Warsztaty Główne kolei. W 1875 r. otwarto Szkołę Techniczną Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej.

W latach 1857–1864 kolej była dzierżawiona przez spółkę niemiecką; poza tym okresem pozostawała w polskich rękach. W 1912 r. Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska została upaństwowiona przez rząd rosyjski. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę została włączona do systemu kolei polskich.

Elektryfikację rozpoczęto w 1937 roku na odcinku Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów; dalszą elektryfikację linii przerwała II wojna światowa. Przedwojenne projekty przewidywały elektryfikację linii na odcinku do Koluszek, jednak miało to nastąpić po elektryfikacji węzła warszawskiego, która miała być ukończona w 1941 roku^[4].

Po wojnie prace nad elektryfikacją podjęto w 1947 r. od odbudowy infrastruktury na odcinku do Żyrardowa. Pierwszy pociąg elektryczny przejechał nią 16 stycznia 1950 r. W kolejnych latach sukcesywnie oddawano kolejne odcinki w kierunku do Katowic, m.in. 30 kwietnia ukończono odcinek do Koluszek^[4]. Odcinek Grodzisk Mazowiecki – Warszawa Centralna został zelektryfikowany dopiero w 1967 roku^[5]

W latach 2006–2008 został przeprowadzony 1. etap modernizacji linii. Wyremontowano odcinek Koluszki – Skierniewice (Miedniewice) oraz fragment linii kolejowej nr 17 Łódź Widzew – Koluszki, dzięki czemu umożliwiono pociągom rozwinięcie prędkości do 140 km/h i skrócenie czasu przejazdu na całym zmodernizowanym odcinku do 32 minut, zaś z Łodzi do Warszawy do 82 minut^[6][7][8].

W marcu 2011 ruszył 2. etap modernizacji linii na odcinku Skierniewice (Miedniewice) – Warszawa Zachodnia. Po modernizacji prędkość pociągów wzrośnie do 160 km/h na odcinku Skierniewice (Miedniewice) – Warszawa Włochy oraz do 90 km/h na odcinku Warszawa Włochy – Warszawa Zachodnia, dzięki czemu podróż pociągiem z Warszawy do Łodzi będzie trwała około 70 minut^[9][10][11].

W latach 2014–2015 wyremontowano odcinek Koluszki – Częstochowa, dzięki czemu umożliwiono pociągom rozwinięcie prędkości do 120 km/h i skrócenie czasu przejazdu na całym zmodernizowanym odcinku do 2 godzin^[12][13][14].

W 2014 roku zakończyła się modernizacja linii na odcinku Zawiercie – Dąbrowa Górnicza Ząbkowice. Wraz ze zmianą rozkładu jazdy w grudniu 2014 pociągi kursują tą trasą z prędkością 120 km/h. W ramach modernizacji odnowiono perony w Łazach, Wiesiółce, Chruszczobrodzie, Dąbrowie Górniczej Sikorce oraz Dąbrowie Górnicze