French
DeutschKompania graniczna KOP „Białozórka” – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Białozórka” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Łanowcach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 25 batalionu celnego, a jego 3 kompania stacjonowała w Białozórce. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Druskienniki” służbę graniczną pełniły pododdziały 41 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 4 batalion graniczny[8][9], a w jego składzie 33 kompanię graniczną KOP „Białozórka”[10]. W 1939 4 kompania graniczna KOP „Białozórka” podlegała dowódcy batalionu KOP „Dederkały”[11].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[12]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[13].
4 kompania graniczna „Białozórka” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 20 kilometrów 37 metrów[14]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Łysogórka”, „Niemierzyńce” i „Szybenna” z komendantury „Ilkowce”[15].
Wydarzenia:
- W meldunku sytuacyjnym z 27 stycznia 1925 napisano:
Na pododcinku kompanii w rejonie strażnicy 132 przytrzymano dwóch przemytników[16].
Kompanie sąsiednie:
- 3 kompania graniczna KOP „Łanowce” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Toki” – 1928[17], 1929[18], 1931[15], 1932[19], 1934[20] 1938[21]
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
| Lata | 1928 – 1938[22][23][15][24][25][26][27][b][c] | 17 września 1939[28] | |
|---|---|---|---|
| Strażnice | strażnica KOP „Ośniki”[d] | 1 strażnica KOP „Ośniki” | |
| strażnica KOP „Mołotków”[e] | 2 strażnica KOP „Mołotków” | ||
| strażnica KOP „Brzezina”[f] | 3 strażnica KOP „Brzezina” | ||
| strażnica KOP „Puzichów” → „Konfederacja Barska”[27] | 4 strażnica KOP „Konfederacja” | ||
| Inne | pluton odwodowy | ||
Dowódcy kompanii[edytuj | edytuj kod]
- kpt. Stanisław Wolnowski (był XI 1927 − 1 VIII 1928)[29][30]
- kpt. Stanisław Techmański (1 VIII 1928 − 28 IX 1928 → dyspozycja dowódcy batalionu)[29]
- kpt. Franciszek Michał Löwi (28 IX 1928 − był 30 IV 1930)[29][30][g]
- kpt. Jan Brachaczek (10 III 1931 − 2 VII 1934)[29]
- kpt. Antoni Przybylski (3 VII 1934 − 26 IX 1934 → zawieszony w czynnościach (75% uposażenia))[29][30]
- w.z. por. Wacław Ligęziński (26 IX 1934 − III 1935 )[29]
- kpt. Antoni Przybylski (III 1935 - X 1935)[30]
- p.o. por. Wacław Ligęziński (XI 1935 − VII 1936)[30]
- kpt. Marian Kucharski (VIII 1936 – 13 XII 1936)[30]
- kpt. Włodzimierz Pałucki (13 XII 1936 – X 1938)[30]
- kpt. Tadeusz Naróg (XI 1938 – był V 1939)[30]
- por. Marian Kowalewski (1939)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ miasto Białozórka, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Strażnice kompanii zakwaterowane były w „budynkach popolicyjnych”, a odwód i dowództwo kompanii w koszarach „nowego typu” → Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Derniki”, „Mołotków”, „Brzezina” i „Konfederacja Barska” → Szubański 1993 ↓, s. 278
- ↑ wieś Ośniki, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Mołotków, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ W dokumentach występuje też pod nazwą Brzezina II → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928, Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1929, Szkice dyslokacyjne ↓ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/1932, Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/1934
- ↑ W styczniu 1931 ogłoszono jego przeniesienie do PKU Wadowice, zob. Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Przenoszę z K. O. P.. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 31, 28 stycznia 1931.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 16/25.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 90.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 307.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 16/1925.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/9/1928.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/5/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/39/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/59/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 88/90/1938.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 88/1938.
- ↑ a b Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 313.
- ↑ a b c d e f Obsada oficerska bg „Dederkały” ↓.
- ↑ a b c d e f g h Listy płac bg „Dederkały” ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Listy płac batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.