Kapetyngowie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kapetyngowie – przyjęta w historiografii nazwa francuskiego rodu królewskiego panującego we Francji od 987 roku do 1848, z krótką przerwą w okresie rewolucji francuskiej i I Cesarstwa. Ponadto linie boczne królów francuskich zasiadały na tronach wielu krajów europejskich, a także Brazylii. Współcześnie panującymi członkami rodu są król Hiszpanii Filip VI oraz Henryk, wielki książę Luksemburga.

Obecnie głową rodu jest Ludwik Alfons Burbon (Luis Alfonso de Borbón) (ur. 1974), prawnuk króla Hiszpanii Alfonsa XIII. Oficjalna nazwa rodu nigdy nie brzmiała „Kapetyngowie”, mimo iż jest ogólnie przyjęta w historiografii ogólnoświatowej. Oficjalna nazwa brzmiała w przeszłości maison de France (dom francuski). Nazwa Kapetyngowie została zaś utworzona od protoplasty rodu Hugona Kapeta. Historyk niemiecki Karl Ferdinand Werner jest zdania, że Kapetyngowie stanowią najstarszą na świecie dynastię panującą, w której sukcesja przechodzi na męskiego potomka[1].

Dzieje rodu

[edytuj | edytuj kod]

Dynastia ta została zapoczątkowana przez Hugona Kapeta, syna Hugona Wielkiego i prawnuka Roberta Mocnego protoplasty rodu Robertynów. Kapetyngowie są bezpośrednią w linii męskiej kontynuacją Robertynów, jednak przyjęło się uważać, że w momencie elekcji na króla Francji (987) Hugo Kapeta, zapoczątkował on nowy ród.

Hugo Kapet i Robertynowie byli jednymi z największych feudałów królestwa zachodniofrankijskiego. Po bezpotomnej śmierci ostatniego władcy karolińskiego Ludwika V zgromadzenie notabli świeckich i duchownych wybrało go na króla. Został on wyświęcony na króla 3 lipca 987. W ten sposób Hugo rozpoczął panowanie nowej dynastii.

Przez pierwsze dwa wieki władza królów kapetyńskich ograniczała się do obszaru domeny, obejmującej zasadniczo okolice Paryża i Orleanu, a także kilka hrabstw, opactw i biskupstw rozrzuconych po terenie północnej Francji. Mimo to Francja Kapetyngów posiadała stosunkowo dobre warunki do rozwoju. Główne siły bowiem, które mogłyby zagrozić Kapetyngom, były od nich stosunkowo daleko. Prężnie rozwijające się Święte Cesarstwo Rzymskie mogło tylko sporadycznie sięgać wpływami aż tak daleko na zachód. Także najazdy wikingów docierały przeważnie tylko do północnych rejonów nadmorskich Francji.

Dynastia Kapetyngów była w XI wieku już dość poważana, o czym świadczy chociażby mariaż Henryka I z księżniczką kijowską Anną, córką jednego z największych ówcześnie władców Europy Jarosława Mądrego.

Szansa na znaczne powiększenie domeny królewskiej nadeszła wraz z zaślubinami Ludwika VII z dziedziczką księstw Akwitanii i Gaskonii Eleonorą Akwitańską (1137). Jednak w wyniku, nie do końca jasnego, rozwiązłego zachowania się królowej w czasie krucjaty, Ludwik zdecydował się na rozwód. Po rozstaniu z mężem poślubiła ona Henryka II Plantageneta, księcia Andegawenii, który wkrótce odziedziczył również królestwo Anglii i Normandię (1154), co wraz z dobrami jego żony stworzyły kompleks dóbr ciągnący się od Pirenejów do granic Szkocji. Na zachodzie Francji powstał więc pas terytorium potencjalnie wrogiego. Stanowiło to śmiertelne niebezpieczeństwo dla Kapetyngów, gdyż stosunki francusko-angielskie od jakiegoś czasu były coraz bardziej napięte. Niebezpieczeństwo to uśmierzyć udało się dopiero synowi Ludwika Filipowi II.

W 1205 r. król francuski Filip II August odebrał Anglikom Andegawenię. Odtąd kolejne dynastie andegaweńskie to boczne linie francuskich dynastii panujących. W 1246 r. Andegawenię nadał król Ludwik IX Święty swemu najmłodszemu bratu Karolowi I Andegaweńskiemu jako apanaż. W tym samym roku przejął Prowansję jako mąż dziedziczki tej ziemie Beatrycze. Karol II oddał w 1290 r. Andegawenię królom Francji. Jego potomkowie podzieli się na gałęzie.

Kapetyngowie w XIII wieku zasłynęli także zaangażowaniem w walkę przeciwko herezjom szerzącym się na terenie Francji. Głośnym echem odbił się udział w krucjatach przeciwko albigensom na terenie Langwedocji. Udziałem w wojnach z albigensami i zdobyciem całej Langwedocji dla Francji zasłynął Ludwik VIII Lew.

Słynnym przedstawicielem rodu był także Ludwik IX Święty, ostatni władca europejski czynnie angażujący się w ideę krucjat. W 1270 zakończył życie podczas nieudanej wyprawy krzyżowej do Tunisu.

Za czasów panowania Kapetyngów postępował proces wzmacniania władzy królewskiej i scalania ziem francuskich, przeprowadzano także reformy administracyjne i ustrojowe (między innymi w roku 1302 utworzono Stany Generalne). Za sprawą Filipa IV Pięknego ostatnich z dynastii Kapetyngów określa się królami przeklętymi, stało się tak, ponieważ Filip IV Piękny uwięził papieża Bonifacego VIII i rozkazał spalić na stosie wielkiego mistrza zakonu templariuszyJakuba de Molay, który rzucił na Filipa i jego potomstwo klątwę, należy dodać, iż wszyscy czterej synowie władcy zmarli nie pozostawiając po sobie żyjących męskich potomków. Mieli oni kilka córek, które zgodnie z nowym prawem nie mogły dziedziczyć tronu[potrzebny przypis].

Śmierć Karola IV Pięknego spowodowała koniec rządów głównej linii Kapetyngów we Francji, które trwały ponad 300 lat. Wywołała także najdłuższą w historii wojnę o sukcesję, gdyż rozpoczęta w 1337 wojna stuletnia między Anglią i Francją była swoistą wojną o schedę po Kapetyngach.

Panujący we Francji

[edytuj | edytuj kod]
Imię Portret Narodziny-Śmierć Rodzice
Hugo Kapet
987–996
ok. 940–996 Hugo Wielki
Jadwiga Saska
Robert II Pobożny
996–1031
27 marca 972–20 lipca 1031 Hugo Kapet
Adelajda Akwitańska
Henryk I
1031–1060
4 maja 1008 – 4 sierpnia 1060 Robert II Pobożny
Konstancja Prowansalska
Filip I
1060–1108
23 maja 1052 – 29 lipca 1108 Henryk I
Anna Jarosławówna
Ludwik VI Gruby
1108–1137
1 grudnia 1081 – 1 sierpnia 1137 Filip I
Berta Holenderska
Ludwik VII Młody
1137–1180
1120 – 18 września 1180 Ludwik VI Gruby
Adelajda z Maurienne
Filip II August
1180–1223
21 sierpnia 1165 – 14 lipca 1223 Ludwik VII Młody
Adela z Szampanii
Ludwik VIII Lew
1223–1226
5 września 1187 – 8 listopada 1226 Filip II August
Izabella z Hainaut
Ludwik IX Święty
1226–1270
25 kwietnia 1214 – 25 sierpnia 1270 Ludwik VIII Lew
Blanka Kastylijska
Filip III Śmiały
1270–1285
1245 – 5 października 1285 Ludwik IX Święty
Małgorzata Prowansalska
Filip IV Piękny
1285–1314
1268 – 29 listopada 1314 Filip III Śmiały
Izabela Aragońska
Ludwik X Kłótliwy
1314–1316
4 października 1289 – 5 czerwca 1316 Filip IV Piękny
Joanna I z Nawarry
Jan I Pogrobowiec
1316
15 listopada 1316 – 20 listopada 1316 Ludwik X Kłótliwy
Klemencja Węgierska
Filip V Wysoki
1316–1322
17 listopada 1293 – 3 stycznia 1322 Filip IV Piękny
Joanna I z Nawarry
Karol IV Piękny
1322–1328
1294 – 1 lutego 1328 Filip IV Piękny
Joanna I z Nawarry

Drzewo genealogiczne Kapetyngów

[edytuj | edytuj kod]

Adnotacje :
= Królowie Francji po imieniu data wstąpienia na tron
= Królowie Anglii

 
 
 
 
Dynastia
Robertyngów
 
 
 
 
Hugo Wielki
(898–956)
 
Jadwiga Saska
(ok. 910 – ok. 959)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hugo Kapet
(941–996)

987
 
Adelajda Akwitańska
(ok. 952–1004)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Robert II Pobożny
(ok. 972–1031)

996
 
Konstancja z Arles
(ok. 986–1032)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Henryk I
(1008–1060)

1031
 
Anna Jarosławówna
(ok. 1030- ok. 1080)
 
Robert I Burgundzki
(1011–1076)
 
Helga z Semur
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dynastia Burgundzka
 
 
 
 
 
 
 
 
Filip I
(1052–1108)

1060
 
Berta Holenderska
(ok. 1058–1093)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ludwik VI Gruby
(1081–1137)

1108
 
Adela z Szampanii
(ok. 1092–1154)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 



Plantageneci
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Adela z Szampanii
(ok. 1140–1206)
 
Ludwik VII Młody
(1120–1180)

1137
 
 
 
 
 
 
Eleonora Akwitańska
(ok. 1122–1204)
 
Henryk II Plantagenet
(1133–1189)

1154
 
 
 
 
 
Piotr I z Courtenay
(ok. 1126–1183)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Izabella z Hainaut
(1170–1190)
 
Filip II August
(1165–1223)

1180
 
Małgorzata Kapet
(1158–1197)
 
Henryk Młody Król
(1155–1183)

1170
 
 
Ryszard I Lwie Serce
(1157–1199)

1172
 
Berangaria nawarryjska
(1163–1230)
 
Jan bez Ziemi
(1166–1212)

1185
 
Izabela z Angoulême
(1188–1246)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ludwik VIII Lew
(1187–1228)

1223
 
Blanka Kastylijska
(1188–1252)
 
 
 
 
 
Hugo IV burgundzki
(1213–1272)
 
Jolanta z Dreux
(1212–1248)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ludwik IX Święty
(1215–1285)

1226
 
Małgorzata Prowansalska
(1221–1295)
 
 
 
 
 
 
 
Jan burgundzki
(1231–1267)
 
Agnieszka z Dampierre
(1237–1287)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Robert II
(1248–1306)
 
Agnieszka francuska
(1260–1325)
 
Maria Brabancka
(1254–1321)
 
Filip III Śmiały
(1245–1285)

1270
 
Izabela aragońska
(1247–1271)
 
Beatrycze burgundzka
(1257–1310)
 
Robert z Clermont
(1256–1317)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Małgorzata z Artois
(ok. 1285–1311)
 
Ludwik
(1276–1319)
 
Filip IV Piękny
le Bel
(1268–1314)

1285
 
Joanna I z Nawarry
(1271–1305)
 
 
 
Burbonowie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Karol Walezjusz
(1270–1325)
 
Małgorzata Andegaweńska
(ok. 1273–1299)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Walezjusze
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Małgorzata Burgundzka
(1290–1315)
 
Ludwik X Kłótliwy
(1289–1316)

1314
 
Klemencja Węgierska
(1291–1328)
 
 
 
Filip V Wysoki
(1293–1322)

1316
 
Joanna II Burgundzka
(ok. 1291–1330)
 
Edward II
(1284–1327)

1307
 
Izabela Francuska
(1292–1358)
 
Karol IV Piękny
(1294–1328)

1322
 
Joanna z Évreux
(ok. 1310–1371)
 
Filip VI Walezjusz
de Valois
(1293–1350)

1328
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Filip III
(1306–1343)
 
Joanna II z Nawarry
(1311–1349)
 
Jan I Pogrobowiec
(1316–1316)
 
Odo IV burgundzki
(1295–1349)
 
Joanna III Burgundzka
(1308–1347)
 
Małgorzata I burgundzka
(1309–1382)
 
Ludwik I z Nevers
(1304–1346)
 
 
 
 
 
 
 
Blanka francuska
(1328–1394)
 
Filip orleański
(1336–1375)
 
 
 
 

Linia główna i linie boczne Kapetyngów

[edytuj | edytuj kod]

Blason pays fr France ancien.svg

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Karl Ferdinand Werner, Avant les Capétiens – L'élection du chef de l'Etat en France de Hugues Capet à nos jours, Paryż 1988, s.13.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Edmond Faral: Życie codzienne we Francji w czasach Ludwika Świętego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
  • Dynastie Europy, p. red. A. Mączaka, Wrocław Warszawa Kraków 2003 (wyd. II)
  • Ingmar Krause: Konflikt und Ritual im Herrschaftsbereich der frühen Capetinger – Untersuchungen zur Darstellung und Funktion symbolischen Verhaltens. Rhema-Verlag, Münster 2006, ISBN 978-3-930454-62-4
  • Jonathan Sumption, „The Albigensian Crusade”, London-New York 1999, ISBN 0-571-11064-9.
  • Jan Baszkiewicz: Historia Francji. Ossolineum, 1978.
  • Judith Everard: Francja w czasach Kapteryngów 987–1328. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14861-6
  • Karl Ferdinand Werner, Avant les Capétiens – L'élection du chef de l'Etat en France de Hugues Capet à nos jours, Paryż 1988

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Genealogia Kapetyngów i wszystkich linii bocznych (włącznie z rodami Walezjuszów, Burbonów, Andegawenów, Aviz, Braganca, itd.):

Genealogia linii panujących: