Dynastia sabaudzka – Wikipedia, wolna encyklopedia
Kraj | Sabaudia-Piemont, Sycylia, Sardynia, Włochy, Hiszpania, Chorwacja |
---|---|
Założyciel | |
Ostatni przedstawiciel | Humbert II (Włochy) |
Obecna głowa | |
Rok założenia | 1003 |
Rok rozwiązania | 1946 |
Dynastia sabaudzka (wł. Casa di Savoia, fr. La maison de Savoie) – dynastia panująca w Sabaudii i Piemoncie (1000–1732) (Księstwo Sabaudii-Piemontu niezależne od roku 1416), na Sycylii (1713–1720), w Królestwie Sardynii (1720–1861), w zjednoczonym Królestwie Włoch (1861–1946), w Hiszpanii (1871–1873) oraz tytularnie w Chorwacji (1941–1943).
Założycielem dynastii sabaudzkiej był hrabia Sabaudii Humbert I Białoręki (980–1047), który władał Sabaudią od 1003. Jego syn Otton (1010–1060), władał również Piemontem, dzięki małżeństwu z dziedziczką Turynu – Adelajdą. W 1416 roku król Niemiec Zygmunt Luksemburski uczynił władców sabaudzkich suwerennymi władcami przez podniesienie dotychczasowego Hrabstwa Sabaudii do rangi księstwa. Pierwszym suwerennym księciem był Amadeusz VIII (antypapież Feliks V). W 1418 roku Amadeusz VIII po śmierci ostatniego hrabiego Piemontu (swojego wasala) włączył go bezpośrednio do Sabaudii, ogłaszając się księciem Piemontu. Wiktor Amadeusz II (1666–1732) na mocy pokoju utrechckiego otrzymał w 1713 Królestwo Sycylii (zamienione w 1720 na Królestwo Sardynii) i tytuł królewski. Główna gałąź dynastii sabaudzkiej wygasła w 1831 na Karolu Feliksie. Młodsza linia, Carignano, odziedziczyła tron (w osobie Karola Alberta) i przyczyniła się do zjednoczenia Włoch, których pierwszym królem został w 1861 król Sardynii – Wiktor Emanuel II. Jego młodszy syn – Amadeusz panował w latach 1870–1873 w Hiszpanii. Ostatni król z dynastii sabaudzkiej, Humbert II, stracił tron po referendum konstytucyjnym w 1946, kiedy niewielka większość głosujących (54,3%) wypowiedziała się za wprowadzeniem republiki i udał się, nie podpisawszy abdykacji, do Szwajcarii, a następnie Portugalii.
Hrabiowie i Książęta Sabaudii (1003–1718)
[edytuj | edytuj kod]Królowie Sycylii (1713–1718)
[edytuj | edytuj kod]Królowie Sardynii (1718–1861)
[edytuj | edytuj kod]Królowie Włoch (1861–1946)
[edytuj | edytuj kod]Władcy innych państw z dynastii sabaudzkiej
[edytuj | edytuj kod]- Amadeusz I, król Hiszpanii 1871–1873
- Tomisław II, król Chorwacji 1941–1943
Inni przedstawiciele dynastii sabaudzkiej
[edytuj | edytuj kod]- Eugeniusz Sabaudzki (ur. 1663, zm. 1736), słynny dowódca wojsk cesarskich
- Ludwik Tomasz Sabaudzki (ur. 1657, zm. 1702), pretendent do tronu polskiego w 1674 roku
Schemat dynastii
[edytuj | edytuj kod]Gałąź główna 1003-1831 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
hrabiowie Sabaudii 1003-1417 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gałąź Vaud 1254-1359 | gałąź Achaja 1259-1418 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
książęta Sabaudii 1417-1713 | gałąź Collegno i Altessano nieligitymizowana 1320-1598 | gałąź Racconigi gałąź początkowo morganatyczna 1407-1605 | gałąź Busca nieligitymizowana 1418-1613 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gałąź Villars-Tenda 1498-1580 | gałąź Nemours 1528-1659 | gałąź Carignano 1620 – do dzisiaj | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
królowie Sycylii, następnie królowie Sardynii 1713-1831 | gałąź Soissons 1656-1734 | gałąź Villafranca 1780-1888 | królowie Sardynii 1831-1861 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gałąź Villafranca-Soissons gałąź morganatyczna 1888-do dzisiaj | królowie Włoch 1861-do dzisiaj | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gałąź Genua 1831-1996 | gałąź Aosta 1845-do dzisiaj | gałąź Mirafiori i Fontanafredda gałąź morganatyczna 1885-1943 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Drzewa genealogiczne (uproszczone)[2][3]
[edytuj | edytuj kod]Gałąź główna od 1034 do 1417 – hrabiowie Maurienne i Chablais 1034 – 1060, hrabiowie Sabaudii 1060 – 1417[4]
[edytuj | edytuj kod]Humbert I Białoręki 970-1048 hrabia Maurienne , hrabia Chablais | Auxilia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Amadeusz I Czarny 1016-1056 hrabia Maurienne i Chablais | Adela | Burchard -1068 arcybiskup Lyonu, biskup Aosty | Aimon - 1053/1054 książę-biskup Sion | Otton 1020-1060 markiz Susa hrabia Maurienne i Chablais | Adelajda 1020?-1091 hrabianka Turynu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Humbert - przed 1051 | Aymon -1050 biskup Belley | Piotr I 1048-1078 hrabia Sabaudii | Agnieszka -1089 księżniczka Akwitanii | Amadeusz II 1050-1080 hrabia Sabaudii | Joanna hrabianka Genewy | Otton biskup Asti | Berta Sabaudzka 1051-1087 cesarzowa Rzymska | Adelajda Sabaudzka 1052-1079 księżna Szwabii | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Agnieszka ok. 1066 – po 1110 margrabina Susa | Alicja -po 1099 margrabina Vasto | Berta ok. 1075 – przed 1111 królowa Aragonii i Nawarry | Adelajda 1068/72-po 1115 seniora Coligny | Ausilia – po 1094 seniora Beaujeu | Humbert II Gruby 1070-1103 hrabia Sabaudii | Gizela 1075-po 1133 hrabianka Burgundii | Otton | Konstancja markiza Monferrato | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Adelajda Sabaudzka zm. 1154 królowa Francji | Amadeusz III Krzyżowiec 1095-1148 hrabia Sabaudii | Matylda 1131-1158 hrabianka Albon | Agnieszka -po 1159 seniora Burbon | Wilhelm -1130 biskup Liège | Reginald - po 1150 | Gwidon opat w Namur, kanonik w Liège | Humbert -1131 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Alicja 1123/25- seniora Beaujeu | Matylda Sabaudzka 1125-1157 królowa Portugalii | Klemencja -1167 księżniczka Zähringen | bł. Humbert III 1135-1189 hrabia Sabaudii | Beatrycze -1230 hrabianka Vienne | Agnieszka 1125-1172 hrabina Genewy | Jan mnich | Piotr mnich | Małgorzata -po 1157 | Wilhelm -po 1173 ksiądz | Izabela | Juliana -1194 ksieni Saint-André-le-Haut, Vienne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zofia 1165-1202 markiza Este | Adelajda 1166-1174 zaręczona z Janem bez Ziemi | Eleonora 1167-1204 markiza Monferrato | Tomasz I 1178-1233 hrabia Sabaudii | Małgorzata hrabianka Genewy | córka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Anna 1192–1243 księżniczka Burgundzka | Amadeusz IV 1197-1253 hrabia Sabaudii | Cecylia -1275 z Baux | Beatrycze Sabaudzka 1198-1266 hrabina Prowansji | Joanna Flandryjska 1199/1200-1244 hrabina Flandrii i Hainaut | Tomasz II Piemoncki 1199-1259 hrabia Piemontu | Beatrycze Fieschi 1225-1283 hrabianka Lavagna | Wilhelm -1239 książę-biskup Liège | Piotr II 1203-1268 hrabia Sabaudii | Agnieszka -1268 z Faucigny | Filip I 1207-1285 hrabia-palatyn Burgundii hrabia Sabaudii | Adelajda -1279 hrabina-palatyn Burgundii | Alicja Sabaudzka 1209-1277 ksienia opactwa św Piotra Nonnains w Lyonie | Małgorzata Sabaudzka 1212-1270 hrabina Kyburg | bł. Bonifacy ok. 1217-1270 arcybiskup Canterbury | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Beatrycze Sabaudzka 1223-1258 królowa Sycylii | Małgorzata -1254 markiza Monferrato harabina Valentinois | Bonifacy 1244-1263 hrabia Sabaudii | Beatrycze Sabaudzka 1250-1292 | Elenora | Konstancja | Tomasz III Piemoncki 1248-1282 hrabia Piemontu | Sybilla 1256-1294 z Bâgé i z Bresse | Amadeusz V Wielki 1249-1323 hrabia Sabaudii | Maria 1277-1338 księżniczka Brabancka | Ludwik I 1254–1302 baron Vaud | Beatrycze 1235-1310 hrabina Albon wicehrabina Béarn | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gałąź Achaja (Piemont) | Gałąź Vaud | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jan 1273-1284 | Bona 1275–1300 delfina Viennois | Beatrycze 1278–1291 markiza Saluzzo | Eleonora 1280–1324 hrabina Auxerre i Tonnerre hrabina Forez | Edward Szczodry 1284-1329 hrabia Sabaudii i Aosty | Blanka 1288-1348 księżniczka Burgundzka | Agnieszka 1286–1322 hrabina Genewy | Aimone Spokojny 1291-1343 hrabia Sabaudii i Aosty | Jolanta Paleolog 1318-1342 seniora Casella Ciria i Lanzo markizanka Monferrato | Małgorzata 1295?–1349 markiza Monferrato | Maria 1298–1336 baronowa Faucigny | Katarzyna 1304–1336 księżna Austrii i Styrii | Anna Sabaudzka 1306-1365 cesarzowa bizantyjska | Beatrycze 1310–1339 księżna Karyntii, hrabina Tyrolu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Joanna 1310-1344 księżna Bretanii | Amadeusz VI Zielony Hrabia 1334-1383 hrabia Sabaudii | Bona 1340/42-1402 księżniczka Burbon | Bianka Sabaudzka 1336-1387 seniora Pavii, Como, Novary, Vercelli, Asti, Alby, Tortony, Alessandrii i Vigevano, i współseniora Mediolanu | Jan 1338-1345 | Katarzyna 1342-1342 | Ludwig 1342-1342 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
córka 1358-1358 | Amadeusz VII Czerwony Hrabia 1360-1391 hrabia Sabaudii] | Bona -1435 księżniczka Berry | Ludwik 1362-1365 | Antoni 1365-1365 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Amadeusz VIII 1383-1451 książę Sabaudii i Piemontu antypapież Feliks V | Bona Sabaudzka 1388-1432 hrabina Piemontu | Joanna Sabudzka 1392-1460 markiza Monferrato | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gałąź Vaud od 1254 do 1359 – baronowie Vaud[5]
[edytuj | edytuj kod]Adela przed 1251-przed 1278 księżniczka Lotaryńska | Ludwik I 1254–1302 baron Vaud,senior Moudon, Romont, Rue, Contrey, Saillon, Nyon i Aubon | Joanna 1255/60-1300 z Montfort primo voto hrabina Forez | Izabela -1341 z Aulnay | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Laura przed 1278-1334 hrabina Forez | Izabela -1289/1290 | Małgorzata -1313 lub 1323 seniora Vignory i Saint-Dizier | Joanna -1360 seniora Gex | Ludwik II 1283-1349 baron Vaud | Izabela -1352 lub 1359 dama z Joigny, z Broyes i z Chavannes | Piotr -1312 | Beatrycze -1356 seniora Clermont | Eleonora -1334 hrabina Neufchâtel | Katarzyna -1305 | Blanka -1323 | Wilhelm -1293 senior Biolley | Nikola z Alamant | Izabela -1293 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Katarzyna -1388 wicehrabina Mediolanu hrabina Eu hrabina Namur | Jan -1339 senior Visieu | Małgorzata -1378 dama z Courtenot hrabianka Auxerre | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sprzedaje Vaud Amadeuszowi VI | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gałąź Achaja od 1259 do 1418 – hrabiowie Piemontu[6]
[edytuj | edytuj kod]Tomasz III Piemoncki 1248-1282 hrabia Piemontu | Guye -1316 hrabianka palatynka Burgundii | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Filip 1278-1334 książę Achai | Piotr -1332 arcybiskup Lyonu | Tomasz -po 1340 | Amadeusz -po 1340 | Wilhelm -1326 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jakub 1315–1367 hrabia Piemontu | Amadeusz -1376 biskup Saint-Jean Maurienne biskup Lozanny | Tomasz 1328-1360 biskup Turynu | Edward 1330-1395 arcybiskup-hrabia Tarentaise | Anzelm, bastard z Achai -po 1369 senior Collegno i Altezzano | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Filip 1340–1368 | Amadeusz 1363–1402 hrabia Piemontu | Ludwik 1364–1418 hrabia Piemontu | Bona Sabaudzka 1388-1432 hrabina Piemontu | Antoni Morea senior Busca i Genola | Gałąź Collegno i Altezzano | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
bł. Małgorzata Sabaudzka 1382-1464 markiza Monferrato zakonnica | Matylda Sabaudzka-Achajska 1390-143 księżna Pallatynatu Reńskiego | Ludwik I ok.1391-1459 senior Racconigi legitymizowany syn z nieprawego łoża | Gałąź Busca | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gałąź Racconigi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gałąź Racconigi od 1407 do 1605 – seniorzy Racconigi[7]
[edytuj | edytuj kod]Ludwik I ok. 1390-1459 senior Racconigi, Migliabruna , Pancalieri, Castel Raniero i Cavour | Alicja de Montbel -1464 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Katarzyna de Seyssel | Franciszek -przed 1503 senior Racconigi, Migliabruna z ½ Pancalieri i Castel Raniero | kochanka | Amadeusz Aymon de Seyssel d’Aix -1466 hrabia La Chambre, wicehraba Maurienne | Maria -1471 | Ludwik -przed 1503 senior Osasio i Cavour z ½ Pancalieri i Castel Raniero | Franciszka di Saluzzo | Innocenty Fieschi -1492 senior Masserano | Alicja | Galeazzo de'Marchesi di Saluzzo współsenior Mulazzano i Farigliano | Barbara | Conreno Roero d’Asti senior Calosso | Łucja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Maria | Klaudiusz 1521 senior Racconigi, Migliabruna i Castel Raniero | Hipolita Borromeo -1527 | Hannibal | Bernard -1497 | Jolanta Valperga | Żaklina Montbel | Jan Franciszek -1538 senior Osasio, Cavour i ½ Pancalieri | Leonetta Vilanova | kochanka | Antoni Ludwik -po 1503 | Jan Chrzciciel -po 1503 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gotfryd San Martino senior Rivarolo | Bernard I 1526 senior Racconigi, Migliabruna i Castel Raniero | Jolanta Adorno 1521 | Antoni Ludwik 1552 senior Cavour | kochanka | Lionetta -1538 | Beatrycze 1602 | Jakub 1538 | Ludwik 1538 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gotfryd Sabaudzki | Joanna Ponteves 1555 | Julian po 1522 | Aleramo Valperga senior Cercenasco | Karol Manfred -1577 hrabia Luserny | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Manfred Saluzzo 1450-1510 senior Cardè | Florimonda Costa -po 1553 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ludwik II -po 1570 senior Racconigi, Migliabruna i Castel Raniero | Paula Costa Trinita | Filip -1581 senior Racconigi, Migliabruna i Castel Raniero , hrabia Pancalieri, markiz Tegerone | Nida Nucetti[2] lub ? Noceti[3] kochanka | Klaudiusz - po 1579 hrabia Pancalieri, senior Cavour i Casselle | Maria Gondi | Karol - po 1578 | Franciszek -1544 | Małgorzata Bolleris -1589 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Weronika[2] lub Małgorzata[3] legitimizowana | Klemens Vivalda - po 1605 baron Mombarcano | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bernard II -1605 hrabia Racconigi i Pancalieri | Izabela Grillet Pommier, -1625 markiza la Cluse | Franciszek -1571 | Amadeusz Ludwik -1571 | Klaudiusz Challant 1590 baron Fenis, Saint-Vincent i Villarsel | Bona | Isnardo Roero hrabia Sanfre | Luiza | Jan Chrzciciel 1549-1585 markiz Tegerone, la Cluse | Bendykta Spinola markiza Garressio | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oktawian Henryk hrabia Cremieu | Jolanta | Filibert -1585 | Oktawia Solari Moretta | Besso I książę Ferrero-Fieschi, markiz Masserano | Klaudia -1617 | Jan Franciszek Provana -1589 hrabia Beinette, senior Faule i Leyni | Oktawia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gałąź główna od 1417 do 1713 – książęta Sabaudii[8]
[edytuj | edytuj kod]Amadeusz VIII 1383-1451 książę Sabaudii i Piemontu antypapież Feliks V | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Maria Sabaudzka 1411-1469 księżna Mediolanu | Ludwik I 1413-1465 książę Sabaudii i Piemontu | Małgorzata Sabaudzka 1410-1479 królowa Neapolu, księżna Palatynatu, hrabina Wirtembergii | Ludwik III Andegaweński 1403-1434 król Neapolu | Ludwik IV Wittelsbach 1424-1449 książę-elektor Palatynatu Reńskiego | Ulryk V Wirtemberski 1413-1480 hrabia Wirtembergii | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Amadeusz IX Błogosławiony 1435-1472 książę Sabaudii i Piemontu | Ludwik 1436-1482 król Cypru hrabia (apanaż) Genewy | Filip II bez Ziemi 1438-1497 książę Sabaudii i Piemontu | Karolina Sabaudzka 1441–1483 królowa Francji | Ludwik XI 1423-1483 król Francji | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
bł. Ludwika Sabaudzka 1462-1503 zakonnica | Filibert I Myśliwy 1465-1482 książę Sabaudii i Piemontu | Karol I Wojownik 1468-1490 książę Sabaudii i Piemontu | Ludwika Sabaudzka 1476-1531 księżna Andegawenii, Angloulême, Nemours i Owernii | Filibert II Piękny 1480-1504 książę Sabaudii | Karol III Dobry 1486-1553 książę Sabaudii | Filip 1490-1533 książę Nemours | Rene, Wielki Bastard 1468-1525 hrabia Tenda | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Karol II Jan Amadeusz 1489-1496 książę Sabaudii i Piemontu | Jolanta Ludwika Sabaudzka 1487-1499 księżna Sabaudii | Emanuel Filibert 1528-1580 książę Sabaudii | Gałąź Nemours | Gałąź Tenda i Villars | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||