Alfons I Zdobywca – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alfons I Zdobywca
Ilustracja
Alfons I Zdobywca
ilustracja herbu
Hrabia Portugalii
Okres

od 1 listopada 1112
do 26 lipca 1139

Poprzednik

Henryk Burgundzki

Król Portugalii
Okres

od 26 lipca 1139
do 6 grudnia 1185

Następca

Sancho I Kolonizator

Dane biograficzne
Dynastia

burgundzka

Data urodzenia

25 lipca 1109, Coimbra, Guimarães lub Viseu

Data i miejsce śmierci

6 grudnia 1185
Coimbra

Ojciec

Henryk Burgundzki

Matka

Teresa z León

Żona

Mafalda Sabaudzka

Dzieci

Mafalda
Urraka
Sancho I Kolonizator
Teresa

Alfons I Zdobywca (port. Afonso Henriques lub Afonso I o Conquistador[1]; ur. 25 lipca 1109, zm. 6 grudnia 1185 w Coimbrze) – pierwszy król Portugalii, od 26 lipca 1139.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo, młodość i droga do władzy[edytuj | edytuj kod]

Syn Henryka Burgundzkiego, hrabiego Portugalii i Teresy de León. Początkowo władzę w imieniu małoletniego hrabiego sprawowała jego matka. Zmuszony do opuszczenia hrabstwa arcybiskup zabrał ze sobą również Alfonsa. Hrabia powrócił po skończeniu 14 roku życia (w średniowieczu oznaczało to wkroczenie w wiek męski), gdzie stanął na czele rebelii przeciwko swojej matce. Po pokonaniu 24 czerwca 1128 roku wojsk kochanka swojej matki, Fernando Peresa de Trava w bitwie pod São Mamede, wygnał z kraju dotychczasową regentkę.

Pierwsze lata rządów[edytuj | edytuj kod]

W latach 1128–37 Alfons Henryk, wciąż jako hrabia Portucale, prowadził walki przeciwko Maurom oraz potyczki z ciotecznym bratem, królem Leónu i Kastylii Alfonsem VII, wobec którego po poniesionych porażkach parokrotnie hołdował jako lennik. Posługiwał się w tym okresie tytułem infans, oznaczającym członkostwo rodziny królewskiej lub princeps, czyli książę[2].

Uzyskanie tytułu królewskiego i niezależności Portugalii[edytuj | edytuj kod]

Po wygranej z Maurami znaczącej bitwie pod Ourique w 1139 Alfons Henryk zaczął tytułować się królem (rex) – ta data powstania Królestwa Portugalii jest uznawana przez historiografię. Jednak tytuł królewski został użyty po raz pierwszy oficjalnie w relacjach zewnętrznych w roku 1143, w traktacie z Zamory zawartym z Alfonsem VII[3]. Tytuł nie oznaczał niezależności – Alfons Henryk w dalszym ciągu był w feudalnej podległości w stosunku do Alfonsa VII, tytułującego się wówczas cesarzem i zwierzchnikiem wszystkich terytoriów na Półwyspie Iberyjskim[3]. W 1144 roku papież Lucjusz II odmówił potwierdzenia niezależności Alfonsa Henryka, jak również uznania tytułu królewskiego i tytułował go jedynie księciem – dux portugalensis[3].

Po śmierci Alfonsa VII w 1157 roku tytuł cesarza przestał być używany, a obok Portugalii istniały na półwyspie cztery inne terytoria (królestwa) chrześcijańskie o zbliżonym statusie: León (z Galicją), Kastylia, Nawarra i Aragonia – co sprzyjało uzyskaniu przez Portucale faktycznej niezależności[4].

Stolica Apostolska w osobie papieża Aleksandra III ostatecznie usankcjonowała tytuł królewski Alfonsa dopiero po 35 latach od rozpoczęcia starań, w 1179.

Terytoria Półwyspu Iberyjskiego na przełomie XII i XIII wieku

Inne dokonania[edytuj | edytuj kod]

W ciągu swojego panowania król budował nowe klasztory, m.in. sprowadził do Portugalii cystersów. Dla celów rekonkwisty stworzył rycerski zakon Avis, którego pierwszym mistrzem był jego naturalny syn Piotr Alfons. W 1147 odbił z rąk Maurów Lizbonę, a podczas wojny w latach 1158–1166 prowincję Alentejo. W 1184 oddał realną władzę swojemu synowi Sancho.

Przodkowie[edytuj | edytuj kod]

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Robert I Burgundzki
 
 
 
 
 
 
 
Henryk de Bourgogne
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Helena de Semur
 
 
 
 
 
 
 
Henryk Burgundzki
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Berenguer z Barcelony
 
 
 
 
 
 
 
Nieznana z imienia,
(prawdopodobnie Sybilla) z Barcelony
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gisela z Llucá
 
 
 
 
 
 
 
Alfons Henryk I
Zdobywca
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ferdynand I Wielki
 
 
 
 
 
 
 
Alfons VI Mężny
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sancha z Leonu
 
 
 
 
 
 
 
Teresa de Leon
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Munio Moniz z Bierzo
 
 
 
 
 
 
 
Ximena Moniz
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muniadona Moniz
 
 
 
 
 
 

Potomkowie[edytuj | edytuj kod]

W 1146 Alfons poślubił Matyldę Sabaudzką (1125–1158), córkę Amadeusza III, hrabiego Sabaudii i Matyldy d'Albon. Para miała razem dzieci:

  • Henryka (1147),
  • Matyldę (1149 – ok. 1160),
  • Urrakę (ok. 1151–1188), królową Leonu jako żonę króla Ferdynanda II,
  • Sancha I (1154–1212), kolejnego króla Portugalii,
  • Teresę (1157–1218), hrabinę Flandrii jako żonę hrabiego Filipa Alzackiego, następnie księżną Burgundii jako żonę księcia Odona III,
  • Jana (1160),
  • Sancho (1160).

Alfons miał również nieślubną córkę z Elvirą Gálter:

  • Urrakę Afonsę (1130–?), żonę Pedro Afonso Viegasa, pana Aveiro,

Oraz inne nieślubne dzieci:

  • Ferdynanda Alfonsa (ok. 1166 – ok. 1172), generała i konstabla Portugalii,
  • Piotra Alfonsa (ok. 1130–1169), pierwszego wielkiego mistrza Zakonu Aviz,
  • Alfonsa (ok. 1135–1207), 11. wielkiego mistrza Zakonu Świętego Jana z Rodos,
  • Teresę Alfonsę (ok. 1135–?), żonę Fernando Martinsa Bravo.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Afonso I, King of Portugal, 1109?-1185. Library of Congress, 2008-07-08. [dostęp 2023-07-03].
  2. Oliveira 1987 ↓, s. 43–44.
  3. a b c Oliveira 1987 ↓, s. 45.
  4. Oliveira 1987 ↓, s. 44.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Marques A.H. de Oliveira: Historia Portugalii. T. I (do XVII wieku). Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-07221-0.