French
DeutschDwór w Markowcach – Wikipedia, wolna encyklopedia
 nr rej. A-1057 z 05.07.1984[1] | |
 Budynek dworu (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | 38-533 Markowce[2] |
| Ukończenie budowy | 1894 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
 49°32′06,79″N 22°07′02,05″E/49,535219 22,117236 | |
Dwór w Markowcach – zabytkowy dwór w Markowcach.
Pierwotnie w miejscu budynku dworskiego w Markowcach powstał pod koniec XVIII wieku niewielki zamek obronny[3][4]
Na początku XIX Markowce należały do Truskolaskich[5]. W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Markowcach były Magdalena Rylska i Katarzyna Truskolaska[6]. W drugiej połowie XIX wieś należała do Hieronima Romera, który w 1858 poślubił Felicję Truskolaską[5][7]. Następnie właścicielami stali się Jachimowscy (w 1889 Kazimierz Jachimowski poślubił Marię Romer)[5]. Kazimierz Jachimowski w miejscu poprzedniego budynku wzniósł w latach 1890-1894 nowy budynek dworski, wykonany z kamienia w stylu schwarzwaldzkim[8][4][5]. W 1905 Kazimierz i Maria Jachimowscy posiadali we wsi obszar 182 ha[9], a w 1911 posiadali 181 ha[10]. Jachimowscy prowadzili w Markowcach hodowlę koni[11] oraz bydła rasy półkrwi simentaler[7]. W 1917 Józef Agaton Morawski (1893-1963), s. Władysława i Kazimiery z Leszczyńskich, właściciel Niebieszczan i Odrzechowej ożenił się z Felicją Jachimowską. Maria Jachimowska pozostawała właścicielką dóbr Markowce do lat 20[12]. W latach 30. II Rzeczypospolitej właścicielem dóbr w Markowcach był Adam Myczkowski[13], ożeniony z najmłodszą córką Kazimierza i Marii Jachimowskich - Kamillą[potrzebny przypis]. Według jednego źródła w 1938 dwór został sprzedany[5], według innego do 1944 należał do Morawskich[7].
Podczas II wojny światowej w 1941 w pomieszczeniach budynku dworskiego stacjonowali żołnierze Wehrmachtu[5]. Po zakończeniu wojny w 1945 majątek dworski przeszedł na rzecz Skarbu Państwa Polski Ludowej[5]. W okresie PRL w budynku dworskim funkcjonowała szkoła podstawowa, urząd pocztowy, Gromadzka Rada Narodowa z siedzibą w Markowcach (istniejąca od 5 października do końca 1972)[3][5][8]. Od 1976 budynek pozostawał nieużytkowany[3]. W 1978 mieszkańcy Markowiec zaapelowali w prasowym liście otwartym na łamach rzeszowskiego dziennika „Nowiny” o znalezienie mecenasa, który objąłby dwór opieką Nowiny[3]. W tym czasie budynek ulegał dewastacji był otoczony terenem ok. 7 ha, wcześniej stanowiącym ogród, na obszarze którego zniszczeniu uległy rzadkie gatunki drzew[3] (m.in. otaczające budynek lipy[4]).
Na obszarze majątku dworskiego zostały zachowane: budynek dworu (pałac), oficyna (budynek inwentarsko-gospodarczy), spichlerz, brama wjazdowa oraz pozostałości parku krajobrazowego ze starodrzewiem[8][5][7]. Budynek dworu jest murowany, wzniesiony na planie litery L, skierowany frontem w stronę zachodnią, posiadający taras (loggia) i wieżę, zaś od strony zachodniej przybudówkę stworzoną w nowszych czasach[8][7]. W parku dworskim zachowały się pochówki[14].
W 1984 zespół dworski (budynek dworu, budynek gospodarczy stanowiący obecnie dom mieszkalny, drugi budynek gospodarczy, park) został wpisany do wojewódzkiego rejestru ochrony zabytków[1]. W tym samym roku majątek dworski, za sugestią wojewódzkiego konserwatora zabytków w Krośnie, artysty-malarza Zdzisława Gila, nabył były marynarz, Zygmunt Kuchna, który zamierzał odbudować budynek oraz otworzyć w nim galerię sztuki afrykańskiej[5][4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 142 [dostęp 2016-10-21].
- ↑ Dwór Jachimowskich w Markowcach. mapa.targeo.pl. [dostęp 2016-10-21].
- ↑ a b c d e Listy od i do czytelników. Pałac w Markowcach poszukuje. „Nowiny”, s. 6, Nr 228 z 5 października 1978.
- ↑ a b c d Andrzej Piątek. Powiew Afryki. „Nowiny”, s. 2, Nr 300 z 24-28 grudnia 1986.
- ↑ a b c d e f g h i j Bartosz Podubny: Gminny program opieki nad zabytkami gminy Sanok na lata 2015–2018. edziennik.rzeszow.uw.gov.pl. s. 41. [dostęp 2016-10-21].
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 127.
- ↑ a b c d e Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Krosno: Lygian, 2012. ISBN 978-83-935995-0-9.
- ↑ a b c d Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Województwo krośnieńskie (zeszyt 2: Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1982, s. 59. ISBN 83-221-0158-9.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 10.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 407.
- ↑ Lista ofiarodawców. „Jednodniówka wydana na pamiątkę poświęcenia Domu Ludowego”, s. 12, 11 września 1927.
- ↑ Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 491.
- ↑ Markowce. dwory.cal.pl. [dostęp 2016-10-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Krosno: Lygian, 2012. ISBN 978-83-935995-0-9.
- Bartosz Podubny: Gminny program opieki nad zabytkami gminy Sanok na lata 2015–2018. edziennik.rzeszow.uw.gov.pl. s. 41-42. [dostęp 2016-10-21].
- Markowce. dwory.cal.pl. [dostęp 2016-10-21].