Powiat przeworski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Powiat przeworski
powiat
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

TERC

1814

Siedziba

Przeworsk

Starosta

Dariusz Łapa

Powierzchnia

698,35 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności


78 362[1]

• gęstość

112,2 os./km²

Urbanizacja

26,73%

Tablice rejestracyjne

RPZ

Adres urzędu:
ul. Jagiellońska 10
37-200 Przeworsk
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

3

Liczba gmin wiejskich

5

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat przeworskipowiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony na nowo w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Siedzibą administracyjną powiatu i głównym ośrodkiem kulturalnym jest miasto Przeworsk. Za czasów I Rzeczypospolitej do powiatu przeworskiego należały liczne miasta, m.in.: Rzeszów, Łańcut, Leżajsk, Sokołów Małopolski, Sieniawa, Kańczuga[2][3].

Na terenie powiatu przeworskiego znajdują się ważne obiekty sakralne datowane na okres średniowiecza:

  1. Bazylika Kolegiacka pw. Ducha Świętego w Przeworsku (1393 rok – data powołania parafii).
  2. Kościół i klasztor Bernardynów pw. św. Barbary w Przeworsku (1489 rok – data ukończenia budowy).

W Przeworsku oprócz świątyń średniowiecznych znajduje się barokowy Kościół Matki Bożej Śnieżnej (1780 rok – data ukończenia budowy).

Cenne obiekty sakralne zlokalizowane są także w Kańczudze (kościół renesansowy) czy Sieniawie (kościół barokowy).

Powiat przeworski bogaty jest również w pałace i zespoły pałacowo-parkowe[4]:

  1. Pałac Książąt Lubomirskich w Przeworsku (obecnie Muzeum z zabytkowym parkiem w stylu angielskim).
  2. Pałac Dzieduszyckich w Zarzeczu z zabytkowym parkiem epoki romantyzmu.
  3. Pałac w Sieniawie.
  4. Pałac Turnauów w Urzejowicach
  5. Zespół dworski w Hadlach Szklarskich.
  6. Pałac w Żuklinie
  7. Pałac Pogonowskich w Łopuszcze Małej.

Przez powiat przeworski przebiega wąskotorowa, zabytkowa, Przeworska Kolej Dojazdowa z najdłuższym w Europie tunelem kolei wąskotorowej, utworzona 8 września 1904 roku przez Księcia Andrzeja Lubomirskiego, ordynata dominium przeworskiego.[1]

Powiat przeworski słynie z dobrych ziem uprawnych (czarnoziemy), co przyczynia się do bogatych plonów rolnych na tym obszarze.[2] W przeszłości przeworskie czarnoziemy umożliwiały uprawę buraków cukrowych na masową skalę, co pociągnęło za sobą rozwój pierwszej w Galicji cukrowni w Przeworsku, szczycącej się wówczas pozycją jednej z 10 najlepszych cukrowni w Polsce.[3]

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[5] powiat zamieszkiwały 78 362 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 78 227 osób[6].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkany głównie przez grupę tzw. Rzeszowiaków. Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 78 671 100 40 129 51,01 38 542 48,99
Miasto 21 014 26,71 10 966 13,94 10 048 12,77
Wieś 57 657 73,29 29 163 37,07 28 494 36,22
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu przeworskiego w 2014 roku[7].
Pałac w Sieniawie


Renesansowy kościół św. Michała Archanioła w Kańczudze

Gminy powiatu przeworskiego

[edytuj | edytuj kod]

Tabela została stworzona na podstawie danych GUS z czerwca 2009[8].

Lp. Gmina Ludność Powierzchnia
(km²)
Gęstość zaludnienia
[os./km²]
1. Przeworsk (miejska) 15751 22,13 712
2. Adamówka 4158 134,29 31
3. Gać 4569 35,96 127
4. Jawornik Polski 4671 62,93 74
5. Kańczuga 12643 105,03 120
6. Przeworsk (wiejska) 14500 90,79 160
7. Sieniawa 6949 127,11 55
8. Tryńcza 8167 70,06 117
9. Zarzecze 7168 49,18 146
Pałac Dzieduszyckich w Zarzeczu (koło Przeworska)

Ochrona przyrody

[edytuj | edytuj kod]
Rezerwaty przyrody
Pomniki przyrody

Najważniejsze zabytki i atrakcje turystyczne

[edytuj | edytuj kod]
Zabytkowe budowle sakralne
Obiekty na trasie szlaku architektury drewnianej
Inne zabytki drewniane
Pałace, dwory i parki
Atrakcje turystyczne
  • kolejka wąskotorowa z Przeworska do Dynowa z najdłuższym w Europie tunelem na kolei wąskotorowej.
Drewniany kościół w Nowosielcach

Starostowie przeworscy

[edytuj | edytuj kod]
  • Henryk Pieniążek (1999–2002) (AWS)
  • Wiesław Rosół (2002) (AWS)
  • Zbigniew Mierzwa (2002–2006) (PSL)
  • Zbigniew Kiszka (2006–2018) (PSL)
  • Bogusław Urban (2018-2024) (PiS)
  • Dariusz Łapa (od 2024)

Sąsiednie powiaty

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. Przyboś K.: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych XVI – XVIII wiek. „Rocznik Przemyski” T. 29-30: 1993.
  3. Kunysz A. (red.), Siedem wieków Przeworska. Szkice, studia i materiały z dziejów miasta, Rzeszów 1974, PB 1974/6162.
  4. Pałace, dwory, parki - Powiat Przeworsk [online], powiatprzeworsk.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  5. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  6. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  7. Powiat przeworski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  8. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009 r.