Crittendenceratops – Wikipedia, wolna encyklopedia

Crittendenceratops
Dalman et al., 2018
Okres istnienia: kampan PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 83.6/72.1 83.6/72.1
Rekonstrukcja Crittendenceratops
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	cerapody
Infrarząd	ceratopsy
Nadrodzina	neoceratopsy
Rodzina	ceratopsy
Podrodzina	centrozaury
Plemię	Nasutoceratopsini
Rodzaj	Crittendenceratops
Gatunki
Crittendenceratops krzyzanowskii

Crittendenceratops – rodzaj wymarłego dinozaura z kredy, amerykańskiego ceratopsa z rodziny ceratopsów^[1].

Skamieniałości nieznanego zwierzęcia znaleziono w USA, na południowym wschodzie Arizony. Znajdują się tam skały formacji Fort Crittenden, powstałe w kredzie późnej, dokładniej zaś w późnym kampanie, z osadów rzecznych odkładających się w jeziorach, z najlepszą ekspozycją w okolicy kanionu Adobe. Grubość osadów wynosi aż 1700 m. Formację podzielono na pięć ogniw, nie podając formalnych nazw. Jedno z ogniw buduje łupek ilasty. Pośród tych skał znaleziono pozostałości czaszek dwóch osobników, wydobyte po części przez wolontariuszy w ostatniej dekadzie XX wieku, po części (holotyp) w 2000 przez Stana Krzyzanowskiego. Wykazywały one cechy dinozaurów rogatych z grup Centrosaurinae i Nasutoceratopsini, charakteryzowały się jednak pewnymi odrębnościami pozwalającymi na kreowanie nowego taksonu. Cechą typową dla Centrosaurinae jest kość łuskowa z pojedynczym wyrostkiem grzbietowym, z dużymi strukturami zwanymi episquamosal undulations, a także przynajmniej pięć kości epiparietalnych w kryzie kostnej ciemieniowo-łuskowej o szerokiej gałęzi przyśrodkowej. Wspomniane kości epiparietalne przyjmują kształt trójkątny, wklęsły od strony grzbietowej, a wypukły brzusznie. Ponadto wzdłuż brzegu grzbietowo-przyśrodkowego gałęzi ciemieniowej kryzy autorzy podają dwie trójkątne, hakowate struktury, prawie dorównujące wielkością kościom epiparietalnym^[1].

Sebastian G. Dalman, John-Paul M. Hodnett, Asher J. Lichtig i Spencer G. Lucas opublikowali w 2018 pracę zatytułowaną A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona (Nowy dinozaur z ceratopsów (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) z formacji Fort Crittenden, kreda późna (kampan) Arizony). Opisywanemu rodzajowi nadali nazwę Crittendenceratops. Nazwę ukuli od nazwy formacji Fort Crittenden, do której dołączyli słowo ceratops pochodzące ze zlatynizowanej greki i oznaczające rogatą twarz^[1], używane także w nazwach innych dinozaurów rogatych (Sinoceratops^[2], Auroraceratops^[3], Mosaiceratops^[4]). W obrębie rodzaju umieszczono gatunek typowy Crittendenceratops krzyzanowskii. Epitet gatunkowy upamiętnia Stana Krzyzanowskiego, który znalazł i wydobył holotypowy okaz, nieżyjącego już w czasie publikacji pracy tworzącej gatunek^[1].

Rodzaj zaliczono do ceratopsów z grupy Neoceratopsia. W ich obrębie umieszczono go w wyróżnionej przez Marsha w 1888 rodzinie Ceratopsidae. Wśród ceratopsów rodzaj zaliczono do podrodziny Centrosaurinae, rozpowszechnionej w kampanie w całej Ameryce Północnej i z pojedynczymi przedstawicielami w Azji^[1] (Sinoceratops zhuchengensis^[2]). W podrodzinie tej wyróżnia się jeszcze klad Nasutoceratopsini definiowany jako wszystkie taksony bliższe Avaceratops lammersi i Nasutoceratops titusi niż Centrosaurus apertus. Znalezienie nowego przedstawiciela Nasutoceratopsini w późnokampańskich skałach wskazuje, że grupa nie wyginęła przed późnym kampanem. Zwierzę zamieszkiwało środowisko równiny zalewowej pełne rzek i jezior^[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]