Formacja Hell Creek – Wikipedia, wolna encyklopedia

Formacja Hell Creek w pobliżu Fort Peck, w stanie Montana

Hell Creek – formacja skalna datowana na przełom kredy i paleocenu (od późnego mastrychtu do wczesnego danu, 68–65 mln lat temu), rozciągająca się na pograniczu stanów Montana, Wyoming, Dakota Północna i Dakota Południowa w Stanach Zjednoczonych. W wielu miejscach osiąga ponad 100 m miąższości, z czego ostatnie kilka metrów należy już do kenozoiku. Próbki pobrane z warstw na granicy mastrychtu i danu wykazują obecność irydu oraz kryształów przeobrażonego kwarcu, dowodzącą kolizji z Ziemią meteorytu bądź komety, około 65,5 mln lat temu. Jest to jedyne stanowisko z zaznaczoną granicą pomiędzy erami mezozoiczną i kenozoiczną, w którym występują skamieniałości dinozaurów[1].

Nazwa formacji pochodzi od potoku płynącego obok miasteczka Jordan w stanie Montana - Hell Creek (Piekielny Potok).

Formacja Hell Creek składa się z iłowców, mułowców i piaskowców, będących osadami rzecznymi i brakicznymi deponowanymi w korytach rzecznych, deltach i na bagnach.

Największą kolekcję skamieniałości z formacji Hell Creek posiada Museum of the Rockies w Bozeman, stanie Montana, w hrabstwie Gallatin.

Poniżej zalega górnokredowa formacja Fox Hills (ang. Fox Hills Formation).

Montana Badlands (Formacja Hell Creek)

Skamieniałości[edytuj | edytuj kod]

Przykłady rodzajów i gatunków zwierząt i roślin, których skamieniałości odnaleziono w Hell Creek:

Teropody (w tym ptaki)[edytuj | edytuj kod]

Teropody z formacji Hell Creek
Takson Obecność Opis Ilustracje

Rodzaj:

  1. Acheroraptor temertyorum
 Przedstawiciel rodziny Dromaeosauridae i podrodziny Velociraptorinae.
Acheroraptor
Anzu
Dakotaraptor
Nanotyrannus
Tyrannosaurus

Rodzaj:

  1. Anzu wyliei
 Duży przedstawiciel Caenagnathidae. Jeden z okazów zaliczanych do tego gatunku we wcześniejszych publikacjach klasyfikowano jako przedstawiciela rodzaju Chirostenotes o niepewnej przynależności gatunkowej[4].

Rodzaj:

  1. Avisaurus archibaldi
 Ptak, przedstawiciel podgromady Enantiornithes.

Rodzaj:

  1. B. baileyi
 Ptak z grupy Hesperornithes.

Rodzaj:

  1. D. steini
 Duży przedstawiciel Dromaeosauridae.

Rodzaj:

  1. Elmisaurus elegans
 Owiraptorozaur, być może gatunek chirostenota. Znaleziony również w Judith River Formation.

Rodzaj:

  1. Nanotyrannus lancensis
 Niewielki tyranozauryd, być może synonim rodzaju Tyrannosaurus.

Rodzaj:

  1. Ornithomimus sp.
 Ornitomimid.

Rodzaj:

  1. Paronychodon lacustris
 Pospolity celurozaur, prawdopodobnie dromeozauryd. Znaleziony również w formacjach Fruitland, Judith River, Lance oraz Laramie.

Rodzaj:

  1. Richardoestesia gilmorei
 Pospolity celurozaur, być może synonim Paronychodon. Znaleziony również w formacjach Aguja, Judith River, Lance, Oldman i Scollard.

Rodzaj:

  1. Struthiomimus sedens
 Duży ornitomimid[7].

Rodzaj:

  1. Troodon sp.
 Troodontyd.

Rodzaj:

  1. Tyrannosaurus rex
 Tyranozauryd, znany ze skamieniałości kilku osobników, w tym młodocianego, nazwanego „Jane”. Znaleziony również w formacjach Denver, Frenchman, Hill Creek South, Javelina, Kirtland, Lance, McRae, North Horn, Scollard i Willow Creek.

Dinozaury ptasiomiedniczne[edytuj | edytuj kod]

Dinozaury ptasiomiedniczne z formacji Hell Creek
Takson Obecność Opis Ilustracje

Rodzaj:

  1. Anatotitan copei
 Dinozaur kaczodzioby.
Ankylosaurus
Edmontosaurus
Triceratops

Rodzaj:

  1. Ankylosaurus magniventris
 Ankylozaur. Znaleziony również w formacjach Lance i Scollard.

Rodzaj:

  1. Bugenasaura infernalis
 Niewielki ornitopod.

Rodzaj:

  1. Dracorex hogwartsia
 Pachycefalozaur, być może synonim Pachycephalosaurus.

Rodzaj:

  1. Edmontonia sp.
 Nodozauryd.

Rodzaj:

  1. Edmontosaurus annectens
  2. Edmontosaurus regalis
  1. Bardzo pospolity.
  2. Bardzo pospolity.
  1. Hadrozaur. Znaleziony również w formacjach Denver, Frenchman, Lance, Laramie i Scollard.
  2. Hadrozaur, bardzo pospolity. Znaleziony także w formacjach Kanionu Horseshoe, Lance, Laramie, Scollard oraz St Mary River.

Rodzina:

  1. cf. Leptoceratops sp.
  1. Prymitywny ceratops.

Rodzaj:

  1. Pachycephalosaurus wyomingensis
 Pachycefalozaur. Znaleziony również w formacjach Judith River i Lance.

Rodzaj:

  1. Parasaurolophus walkeri
 Lambeozauryn. Znaleziony także w formacji Dinosaur Park.

Rodzaj:

  1. Sphaerotholus bucholtzae
 Pachycefalozaur, być może synonim Prenocephale.

Rodzaj:

  1. Stygimoloch spinifer
 Pachycefalozaur, być może synonim Pachycephalosaurus. Znaleziony także w formacji Lance.

Rodzaj:

  1. Thescelosaurus neglectus
 Niewielki ornitopod. Znaleziony również w formacjach Frenchman, Lance, Laramie i Scollard.

Rodzaj:

  1. Torosaurus latus
 Ceratops. Znaleziony również w formacjach Frenchman, Javelina, Kirtland, Lance i North Horn.

Rodzaj:

  1. Triceratops horridus
  2. Triceratops prorsus
  1. Bardzo pospolity.
  1. Ceratops, bardzo pospolity. Znaleziony także w formacjach Evanston, Frenchman, Kirtland, Lance, Laramie i Scollard.
  2. Ceratops, być może synonim Triceratops horridus, bardzo pospolity. Znaleziony także w formacjach Frenchman i Lance.

Rośliny[edytuj | edytuj kod]

Rośliny z formacji Hell Creek
Takson Obecność Opis Ilustracje

Rodzaj:

  1. Metasequoia sp.
 Z Hell Creek znane są szyszki z nasionami metasekwoi.

Rodzaj:

  1. Cobbania corrugata
 Prehistoryczny gatunek rośliny, przypisanej pierwotnie do rodzaju Pistia.

Rodzaj:

  1. Araucaria araucana

Pterozaury[edytuj | edytuj kod]

Pterozaury z formacji Hell Creek
Takson Obecność Opis Ilustracje

Rodzina:

  1. cf. Quetzalcoatlus sp.
 Pojedynczy kręg szyjny azdarchida przypisywany jest kecalkoatlowi[8].
Quetzalcoatlus

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Śmierć dynastii. W: Tim Haines: Wędrówki z dinozaurami. Warszawa: MUZA SA, 2000, s. 277. ISBN 83-7200-579-6.
  2. ↑ David C. Evans, Derek W. Larson i Philip J. Currie. A new dromaeosaurid (Dinosauria: Theropoda) with Asian affinities from the latest Cretaceous of North America. „Naturwissenschaften”. 100 (11), s. 1041–1049, 2013. DOI: 10.1007/s00114-013-1107-5. (ang.). 
  3. ↑ Matthew C. Lamanna, Hans-Dieter Sues, Emma R. Schachner i Tyler R. Lyson. A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America. „PLoS ONE”. 9 (3), s. e92022, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0092022. (ang.). 
  4. ↑ Philip J. Currie, Stephen J. Godfrey i Lew Nessow. New caenagnathid (Dinosauria: Theropoda) specimens from the Upper Cretaceous of North America and Asia. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 30 (10), s. 2255–2272, 1993. DOI: 10.1139/e93-196. (ang.). 
  5. ↑ Larry D. Martin, Jewgienij Kuroczkin i Tim T. Tokaryk. A new evolutionary lineage of diving birds from the Late Cretaceous of North America and Asia. „Palaeoworld”. 21 (1), s. 59–63, 2012. DOI: 10.1016/j.palwor.2012.02.005. (ang.). 
  6. ↑ Robert A. DePalma, David A. Burnham, Larry D. Martin, Peter L. Larson i Robert T. Bakker. The first giant raptor (Theropoda: Dromaeosauridae) from the Hell Creek Formation. „Paleontological Contributions”. 14, s. 1–16, 2015. (ang.). 
  7. ↑ N. Longrich. A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains. „Palaeontology”. 54 (1), s. 983–996, 2008. (ang.). 
  8. ↑ M. D. Henderson, J. E. Peterson. An azhdarchid pterosaur cervical vertebra from the Hell Creek Formation (Maastrichtian) of southeastern Montana. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 26 (1), s. 192–195, 2006. (ang.). 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Formacja_Hell_Creek&oldid=69252201”