Elmizaur – Wikipedia, wolna encyklopedia

Elmizaur
	Elmisaurus
	Osmólska, 1981
	Okres istnienia: 70 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; skamieniałe pozostałości
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	owiraptorozaury
Rodzina	Caenagnathidae
Rodzaj	elmizaur
Synonimy
	Nomingia? Barsbold i in. (2000)
	Nomingia? Barsbold i in. (2000)

Elmizaur, Elmisaurus – rodzaj drapieżnego dinozaura z grupy owiraptorozaurów z rodziny Caenagnathidae z późnej kredy. Był teropodem, który posiadał zrośnięte kości śródstopia.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Znaczenie nazwy tego dinozaura to stopa jaszczura.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Mięsożerny.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkiwał Azję (Mongolia) pod koniec późnej kredy, w mastrychcie.

Holotypem jest kompletny lewy tarsometatarsus, a materiał kopalny opisany w 1981 roku przez Halszkę Osmólską obejmuje także kości prawej stopy, kości prawej dłoni, fragmenty niezidentyfikowanych kości kończyn oraz część prawego tarsometatarsus^[1]. Currie, Funston i Osmólska (2016) opisali dodatkowy materiał kopalny obejmujący głównie kości kończyn, ale także kość czołową, niekompletne kręgi i części żeber i kości miednicy^[2]. Funston i współpracownicy (2021) opisali niekompletny szkielet m.in. z zachowaną częścią kości czaszki, żuchwy, obręczy barkowej i miednicy. Podobieństwo kości tego szkieletu i odpowiadających im kości szkieletu Nomingia gobiensis doprowadziło powołanych autorów do wniosku, że N. gobiensis może być młodszym synonimem Elmisaurus rarus^[3].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Dwunożny, tylne kończyny większe od przednich.

Gatunki[edytuj | edytuj kod]

Gatunek typowy E. rarus opisała Halszka Osmólska^[1]. w 1981 na podstawie materiału z mongolskiej części Gobi. Występował w mastrychcie około 71-65Ma. Zwierzę szacuje się na 3-4m długości - to dużo jak na owiraptorozaura. Jednak niedawne odkrycie z Chin ukazuje, że niektóre ptakopodobne owiraptorozaury osiągały także znacznie większe rozmary. Długość niedorosłego osobnika rodzaju Gigantoraptor oszacowano na 8m! Znalezione kości to przede wszystkim stopy i dłonie, 8 kręgów ogonowych i być może kość udowa i czaszka. W formacji Hell Creek w USA, pochodzącej z samego końca ery dinozaurów, znaleziono także kości stopy przypisywane temu gatunkowi. Doniesiono także o dwóch kolejnych osobnikach. Pierwszy składający się z kości piszczelowych i strzałkowych, kości stopy i śródstopia. Natomiast drugi okaz to kości śródstopia i różne inne fragmentaryczne pozostałości.

W 1989 r. włączony do rodzaju Elmisaurus został drugi gatunek, Elmisaurus elegans^[4] znany ze skamieniałości odkrytych na terenie prowincji Alberta w Kanadzie. Gatunek ten opisany został już w 1933 roku przez Parksa, który jednak zaliczył go wówczas do rodzaju Ornithomimus^[5]. Na pewno znany tylko z kanadyjskiej formacji Dinosaur Park (późny kampan); szczątki, które być może należą do tego zwierzęcia odkryto też w osadach formacji Hell Creek i wcześniejszej Judith River. Jeśli istotnie przypisywane mu skamieniałości należą do zwierząt z tego samego gatunku, to żył on w dość długim przedziale czasu - około 78-65 mln lat temu. Znaleziony materiał to kości stopy, śródstopia, być może kości zębowe i żuchwa. Jednak status rodzajowy amerykańskiego gatunku jest wciąż dyskusyjny, bo np. Hans-Dieter Sues uznał go za młodszy synonim Chirostenotes pergracilis ^[6]. Z kolei Longrich i współpracownicy (2013) przenieśli ten gatunek do odrębnego rodzaju Leptorhynchos^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Osmólska, H. (1981). Coossified tarsometatarsi in theropod dinosaurs and their bearing on the problem of bird origins. Palaeontologica Polonica 42:79-95.
↑ Philip J. Currie, Gregory F. Funston i Halszka Osmólska. New specimens of the crested theropod dinosaur Elmisaurus rarus from Mongolia. „Acta Palaeontologica Polonica”. 61 (1), s. 143–157, 2016. DOI: 10.4202/app.00130.2014. (ang.).
↑ Gregory F. Funston, Philip J. Currie, Chinzorig Tsogtbaatar i Tsogtbaatar Khishigjav. A partial oviraptorosaur skeleton suggests low caenagnathid diversity in the Late Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia. „PLoS ONE”. 16 (7), s. e0254564, 2021. DOI: 10.1371/journal.pone.0254564. (ang.).
↑ Currie, P.J. (1989). The first records of Elmisaurus (Saurischia, Theropoda) from North America. Canadian Journal of Earth Sciences 26(6):1319-1324.
↑ Parks, W.A. (1933). New species of dinosaurs and turtles from the Upper Cretaceous formations of Alberta. University of Toronto Studies, Geological Series 34:1-33.
↑ Sues, H.-D. (1997). "On Chirostenotes, a Late Cretaceous oviraptorosaur (Dinosauria: Theropoda) from western North America." Journal of Vertebrate Paleontology 17(4):698-716.
↑ Nicholas R. Longrich, Ken Barnes, Scott Clark i Larry Millar. Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae. „Bulletin of the Peabody Museum of Natural History”. 54 (1), s. 23–49, 2013. DOI: 10.3374/014.054.0102. (ang.).

[HO81-1] Osmólska, H. (1981). Coossified tarsometatarsi in theropod dinosaurs and their bearing on the problem of bird origins. Palaeontologica Polonica 42:79-95.

[2] Philip J. Currie, Gregory F. Funston i Halszka Osmólska. New specimens of the crested theropod dinosaur Elmisaurus rarus from Mongolia. „Acta Palaeontologica Polonica”. 61 (1), s. 143–157, 2016. DOI: 10.4202/app.00130.2014. (ang.).

[3] Gregory F. Funston, Philip J. Currie, Chinzorig Tsogtbaatar i Tsogtbaatar Khishigjav. A partial oviraptorosaur skeleton suggests low caenagnathid diversity in the Late Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia. „PLoS ONE”. 16 (7), s. e0254564, 2021. DOI: 10.1371/journal.pone.0254564. (ang.).

[PJC89-4] Currie, P.J. (1989). The first records of Elmisaurus (Saurischia, Theropoda) from North America. Canadian Journal of Earth Sciences 26(6):1319-1324.

[WAP33-5] Parks, W.A. (1933). New species of dinosaurs and turtles from the Upper Cretaceous formations of Alberta. University of Toronto Studies, Geological Series 34:1-33.

[HDS97-6] Sues, H.-D. (1997). "On Chirostenotes, a Late Cretaceous oviraptorosaur (Dinosauria: Theropoda) from western North America." Journal of Vertebrate Paleontology 17(4):698-716.

[7] Nicholas R. Longrich, Ken Barnes, Scott Clark i Larry Millar. Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae. „Bulletin of the Peabody Museum of Natural History”. 54 (1), s. 23–49, 2013. DOI: 10.3374/014.054.0102. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja