چیش‌پیش - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

چیش‌پیش
شاه پارس
سلطنت۶۵۰ – ۶۲۰ پ. م
پیشینهخامنش
جانشینکوروش یکم
درگذشته۶۲۰ پ. م
آرامگاه۶۲۰ پ. م
گور دختر (احتمالاً)
فرزند(ان)کوروش یکم
آریارمنه
خاندانهخامنشیان
پدرهخامنش

چیش‌پیش (به پارسی باستان:𐎨𐎡𐏁𐎱𐎡𐏁) (زاده ۶۵۰ پ. م – درگذشتهٔ ۶۲۰ پ. م) فرزند و جانشین هخامنش، شاه سرزمین پارس بود.

نام

[ویرایش]

نام وی چیش‌پیش یا تیش‌پیش و حتی کیش‌پش (پارسی باستان: ČIŠPIŠ/چیش‌پیش؛ عیلامی: Zi-iš-pi-iš/زی-ایش-پی-ایش؛ بابلی: Ši-iš-pi-iš/شی-ایش-پی-ایش؛ یونانی: Teíspēs/تَیس‌پیس یا Tíspēs/تیس‌پیس)[۱] بوده است.

حکومت

[ویرایش]

چیش‌پیش در درازای پادشاهی خود انشان را تصرف کرد و افزون بر پارسه بر انشان نیز چیره شد. او دارای دو فرزند بود که پس از او هر دو به فرمان‌روایی رسیدند. یکی از این فرزندان آریارمنه و دیگری کورش یکم بود. آریارمنه به فرمان‌روایی پارسوماش و کورش یکم شاهِ انشان شد. بعدها آریارمنه جای خود را به فرزندش آرشامه و کورش یکم جای خود را به کمبوجیه یکم، پدر کورش بزرگ داد. این درست در زمانی بود که مادها قلمرو خود را گسترش داده و پارسیان از آنان فرمان‌برداری می‌کردند و به آن‌ها خراج می‌پرداختند.

به روایت کتیبه بیستون[۲] که تألیف هرودوت نیز تاییدکننده آن است[۳] از سده هفتم پ.م. در سرزمین پارس خاندان هخامنشیان حکومت می‌کردند[۴] پس از هخامنش بنیان‌گذار خاندان هخامنشی و پسرش چیش‌پیش این خاندان به دو شاخه جدا گشت که هر دو در سرزمین پارس پادشاهی داشتند. ظاهراً شاخه نخست فرمان‌روایان انشان و شاخه دوم فرمان‌روای پارسوماش بودند و خاندان کوروش بزرگ از شاخه یکم و خاندان داریوش بزرگ از شاخه دوم بودند.

تبارنامه هخامنشیان

[ویرایش]
هخامنش
شاه پارس[*]
۷۰۵–۶۷۵
چیش‌پیش
شاه پارس
۶۷۵–۶۴۰
کوروش یکم
شاه پارس
۶۴۰–۶۰۰
آریارمنه
شاهزاده[*]
کمبوجیه یکم
شاه پارس
۶۰۰–۵۵۹
اروکوآرشام
شاهزاده[*]
کوروش بزرگ
شاه ایران
۵۵۹–۵۳۰/۲۸
ویشتاسپ
شاهزاده[*]
فارناک یکم
ساتراپ فریگیه
دودمان فارناکیان
مگاباتس
رهبر نظامی
آرتیستون
شاهدخت
بردیا
شاهزاده
بردیای دروغین)
به عنوان او حکومت کرد.[*])
۵۲۲
کمبوجیه دوم
شاه ایران
۵۳۰–۵۲۲
آتوسا
شاهدخت
داریوش بزرگ
شاه ایران
۵۲۲–۴۸۶
آرتافرنه
ساتراپ لیدیه
اردوان
مستشار
مگابازوس
فرمانده
پارمیس(از دختر گئوبروه)
آریابیگنه
دریاسالار
(از آتوسا)
ماسیشته
ساتراپ باختر
(از آتوسا)
خشایارشا
شاه ایران
۴۸۵–۴۶۵
(از آتوسا)
هخامنش
ساتراپ مصر
(از آرتیستون)
ارته‌زوستر
ازدواج کرده با
مردونیه
(از پارمیس)
آریامرد
آرتافرنه دوم
ساتراپ لیدیه
آرتیفیوس
فرمانده
آرتاینتهاردشیر یکم
شاه ایران
۴۶۵–۴۲۴
داریوش
ولیعهد
ویشتاسپ
ساتراپ باختر
آرشام
ساتراپ مصر
امیتیس
ازدواج کرده با
مگابیزوس
خشایارشای دوم
شاه ایران
۴۲۴
سغدیانه
شاه ایران
۴۲۴–۴۲۳
داریوش دوم
شاه ایران
۴۲۳–۴۰۴
آرسیتس
ساتراپ فریگیه
پروشات
شاهدخت
باگاپایوس
شاهزاده
اردشیر دوم
شاه ایران
۴۰۴–۳۵۸
آمستریس
شاهدخت
کوروش کوچک
شاهزاده
اوستن
شاهزاده
اردشیر سوم
شاه ایران
۳۵۸–۳۳۸
آریاسپ
شاهزاده
رودروگون
ازدواج کرده با
یرواند یکم
ساتراپ ارمنستان
آپاما
ازدواج کرده با
فارناباز دوم
ساتراپ فریگیه
سی‌سی‌گامبیس
شاهدخت
آرشام دوم
شاهزاده
داریوش سوم
شاه ایران
۳۳۶–۳۳۰
هوخشدره هخامنشی
شاهزاده
اردشیر چهارم
شاه ایران
۳۳۸–۳۳۶
پروشات
شاهدخت
اسکندر مقدونی
پادشاه مقدونیه و ایران
۳۲۹–۳۲۳
استاتیرا
شاهدخت
دری‌په‌تیس
ازدواج کرده با
هفستیون فرمانده
آماستریس
ازدواج کرده با
کراتروس فرمانده؛
دیونیسیوس حاکم هراکلیا؛
لوسیماخوس پادشاه تراکیه

جستارهای وابسته

[ویرایش]

پانویس

[ویرایش]
  1. Schmitt، ČIŠPIŠ، صص۶۰۰–۶۰۱.
  2. Beh, I. 1-4
  3. هرودوت دو شجرهٔ خانوادگی را توأم ساخته خاندان داریوش - خشایار را با کوروش بزرگ یک کاسه کرده. بدین سبب نام چیش‌پیش (تئ‌سپ) دو بار آمده
  4. پس از آنکه اراضی مزبور که متعلق به عیلام بوده قبایل پارسی آن را اشغال کردند

منابع

[ویرایش]
  • Schmitt, Rüdiger (1992). "ČIŠPIŠ". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. ۵. New York: Bibliotheca Persica Press. p. صص۶۰۰–۶۰۱. Retrieved 2012-07-23.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
پیشین:
هخامنش
چیش‌پیش
𐎨𐎡𐏁𐎱𐎡𐏁
شاه پارس

۶۵۰ تا ۶۲۰ پیش از میلاد

جانشین:
کوروش یکم
و
آریارمنه