Alban təqvimi — Vikipediya

Bu məqalədə bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz.

Alban təqvimi — Qafqaz Albaniyasında istifadə olunmuş sivil və dini təqvim. Bu təqvimin varlığını ilk dəfə 1832-ci ildə Mariy Brosse irəli sürmüşdür.^[1] Ananiya Şirakatsiyə aid 114 nömrəli əlyazmaya istinad edən Brosse bu təqvimdə 12 ay olduğunu göstərir. Təqvim avqust ayından başlayırdı. Ayların adları həm Udi dilində həm də Fars dilində izah olunur. Paris, Tbilisi həmçinin İrəvanda saxlanılan 12 fərqli əlyazmada bu aylar sıralanmışdır. Utili tarixçi Ovannes İmastaserin (1047–1129) qeydlərinə əsasən qədim Alban və Gürcü təqvimləri 29 Avqustda başlayırdı. Bu təqvimin əsasında Udi təqvimi hazırlanmışdır.

Cənubi Qafqaz təqvimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qədim Gürcü, Erməni və Alban təqvimlərindəki ayların adları bənzər olmuşdur.

Aylar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Navasardun[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alban təqvimində ilk ay olmuşdur. Əslən orta pəhləvi dilində olub "yeni il" mənasına gəlir.

T'ule[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alban təqviminin ikinci ayı. T'ul — albanca olub, "şərablıq üzüm" deməkdir.^[2] Udi dilində də üzüm mənasına gəlir.^{[Qukasyan 1]}

Namos'[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alban təqviminin üçüncü ayı. Bu ad üçün iki ehtimal irəli sürülüb. Bir ehtimala görə o farsca ibadət mənasına gələn "namaz" sözündəndir, ikinci bir ehtimala görə isə bu yenə farsca olan "nəm" sözündən gəlir.

Çil[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təqvimin dördüncü ayıdır. Udi dilində "toxum" mənasına gəlir.^{[Qukasyan 2]}

Bokavon[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təqvimin beşinci ayı. Udi dilindəki "yığmaq, dərmək" mənasına gələn^{[Qukasyan 3]} "bok'sun" sözündən yarandığı güman edilir.^[3]

Altı və yeddinci aylar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alban təqviminin altıncı və yeddinci aylarının mənası barədə etimoloji təklif irəli sürülməmişdir.

J'qul[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alban təqviminin səkkizinci ayıdır. Udi dilində "yaz, bahar" mənasına gəlir.^{[Qukasyan 4]}

Doqquz və onuncu aylar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu ayların adlarının mənası haqqında məlumat yoxdur və Udi dili ilə də açıqlanmır.

Exna[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alban təqviminin on birinci ayıdır. Udi dilində "ex" sözü "biçin" mənasına gəlir.^{[Qukasyan 5]}Gürcü və Erməni təqvimindəki paralel aylar da "biçin ayı" mənası verir.^[4]

Baxna[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alban təqviminin son ayıdır. Udi dilində be'q' sözü "günəş" mənasına gəlir.^{[Qukasyan 6]}

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Jost Gippert, Annual of Armenian Linguistics 9, 1988, 35–46.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Voroşil Qukasyan — Udincə-Azərbaycanca-Rusca lüğət, Bakı, "Elm", 1974:

1. ↑ Səh. 211
2. ↑ Səh. 233
3. ↑ Səh. 88
4. ↑ Səh. 114
5. ↑ Səh. 122
6. ↑ Səh. 78