French
DeutschSzkolny Pociąg Pancerny (2 Dywizjon) – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | 1939 |
| Rozformowanie | 1939 |
| Nazwa wyróżniająca | „Szkolny” |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | kpt. Franciszek Pietrzak |
| Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Szkolny Pociąg Pancerny[1] – szkolny pociąg pancerny Wojska Polskiego II RP.
Historia działań bojowych[edytuj | edytuj kod]
Pociąg sformowany został w dniach 1 – 4 września 1939 w garnizonie Niepołomice przez 2 dywizjon pociągów pancernych[2]. 1 września dowództwo pociągu objął kpt. Franciszek Pietrzak, dotychczasowy adiutant dywizjonu[3]. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” pociąg miał wejść w skład Ośrodka Zapasowego Pociągów Pancernych nr 1 w Niepołomicach, zastępując dotychczasowy pociąg szkolny wysłany na front[2]. 2 września Armia „Kraków” rozpoczęła manewr wycofania z pozycji głównej. W związku z powyższym 4 września 2 dyon ewakuował się do Tarnobrzega. Tam zamierzano sformować ośrodek zapasowy i zlikwidować dywizjon. 5 września rozkaz ewakuacji do Tarnobrzega otrzymał także kpt. Pietrzak[3]. W pociągu umieszczony został sztandar 2 dywizjonu.
W skład Szkolnego Pociągu Pancernego weszły dwa stare wagony bojowe, jeden stary wagon desantowy, opancerzona lokomotywa, dwa kryte wagony towarowe oraz trzy lory, na których umieszczono dwa czołgi Renault M 17, dwie tankietki i motocykl „Sokół 600" z przyczepą[2]. Czołgi i tankietki nie posiadały uzbrojenia[3]. Każdy z wagonów bojowych uzbrojony był w jedną armatę o kalibrze 75 mm i jedną haubicę 100 mm oraz karabiny maszynowe[2]>. W ciężkie karabiny maszynowe uzbrojony został także wagon desantowy. Sprzęt był przestarzały[3]. Pociąg nie dysponował własnym składem gospodarczym. Załoga pociągu liczyła około 60 żołnierzy, głównie elewów szkoły podoficerskiej oraz kilku podchorążych rezerwy[3]. Nieliczna załoga nie była w stanie zapewnić normalnego funkcjonowania wszystkich urządzeń w warunkach bojowych.
5 września na stacji kolejowej w Podłężu do składu dołączony został zwykły parowóz[3]. Z Podłęża pociąg skierował się na wschód, przez Bochnię, Brzesko, Tarnów do Dębicy, gdzie przybył wieczorem 7 września[3][4]. Rano następnego dnia pociąg dotarł na stację kolejową w Tarnobrzegu[4]. Dowódca pociągu spotkał się na stacji z kpt. Starzewskim z ośrodka zapasowego, ale nie otrzymał żadnych rozkazów[5]. Tego samego dnia pociąg opuścił Tarnobrzeg, kierując się przez Rozwadów, Nisko, Leżajsk i Przeworsk na Jarosław[5].
Lotnictwo niemieckie bombardowało go w rejonie Niska, Leżajska i Przeworska[5][6]. Załoga pociągu naprawiła uszkodzony tor koło Leżajska. 10 września rano pociąg zatrzymał się w odległości 5 km od Jarosławia[6]. Dalszą jazdę uniemożliwiały blokujące stację transporty i wraki zbombardowanych wagonów[6]. Około godz. 10 na szosie na południe od torów kolejowych pojawiło się kilkanaście niemieckich czołgów[6]. Pociąg, po niewielkich manewrach mających na celu poprawę swojego położenia, podjął walkę[6]. Razem z nim walczyli żołnierze transportu ewakuacyjnego z Niepołomic, dowodzeni przez kpt. Bronisława Koniecznego[7]. Jeden czołg spłonął, a 4 lub 5 innych zostało uszkodzonych[8]. Pociąg, zablokowany od przodu i tyłu, nie miał jednak szans na wygranie tej potyczki[8]. Około godz. 12.30 rozpoczęła ostrzeliwanie pociągu niemiecka artyleria[8]. Po bezpośrednich trafieniach, na rozkaz dowódcy pociągu, załoga wymontowała zamki dział, a amunicję zatopiono w tendrze parowozu[9]. Wieczorem większość załogi przeprawiła się przez San i dołączyła do oddziałów prowadzących działania na wschód od rzeki[9]. Z uwagi na brak materiałów wybuchowych pociągu nie zniszczono[9]. Sztandar dywizjonu uratował sierżant Hajduk[9].
Obsada personalna[edytuj | edytuj kod]
- Dowódca pociągu - kpt. Franciszek Pietrzak
- Zastępca dowódcy pociągu - por. rez. Michał Gawroński? [10]
Skład pociągu[edytuj | edytuj kod]
- trzy platformy Pdks (bez hamulców), na dwu platformach po jednej tankietce TKS i po dwa czołgi Renault FT (prawdopodobnie nieuzbrojone), na trzeciej platformie motocykl Sokół 1000 z wózkiem, kuchnia polowa oraz prawdopodobnie tankietka TKS[10],
- dwa wagony Kd z budkami hamulcowymi[10],
- lokomotywa Ti3 nr 14 nieopancerzona nr fabr. 3384 (gospodarcza 2 Dywizjonu PP)[10],
- wagon KD z budką hamulcową [10],
- dwa wagony artyleryjskie dwuosiowe każdy z armatą kal. 75 mm wz. 02/26 nr 398624 i nr 398625[10],
- wagon szturmowy nr 430043 (z wieżyczką obserwacyjną, bez radiostacji)[10],
- wagon artyleryjski dwuosiowy z haubicą kal. 100 mm wz. 1914/19A typu "warszawskiego" nr 630727 [10].
- uzbrojenie pociągu (prawdopodobne): 1 haubica 100 mm, 2 armaty 75 mm, 14-16 ckm w kazamatach wagonów bojowych, 2-3 tankietki TKS, 4 czołgi Renault FT [11],
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Źródła podają różne nazwy pociągu: "Stefan Czarniecki", "Zagończyk" lub "Naprzód" - patrz przypis Jana Brzeskiego do pamiętnika B. Koniecznego (1999:26). B. Konieczny w pamiętniku nie używa terminu "szkolny", tylko "rezerwowy" i nie podaje żadnej innej jego nazwy. Krawczak i Odziemkowski nazywają go "szkolnym pociągiem pancernym Ośrodka Zapasowego 2 Dywizjonu"
- ↑ a b c d Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 191.
- ↑ a b c d e f g Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 192.
- ↑ a b Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 193.
- ↑ a b c Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 194.
- ↑ a b c d e Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 195.
- ↑ Konieczny, Mój wrzesień 1939.. Str. 38-41
- ↑ a b c Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 196.
- ↑ a b c d Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 197.
- ↑ a b c d e f g h Jońca 2020 ↓, s. 381.
- ↑ Jońca 2020 ↓, s. 383-389.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bronisław Konieczny, Moje życie w mundurze: czasy narodzin i upadku II Rzeczypospolitej, Jadwiga Konieczna-Twardzikowa (red.), Irena Roterman-Konieczna (red.), Kraków: Księgarnia Akademicka, 2005, ISBN 83-7188-693-4, OCLC 830664564.
- Bronisław Konieczny, Mój wrzesień 1939. Pamiętnik z kampanii wrześniowej spisany w obozie jenieckim, Kraków 1999, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, ISBN 83-7188-328-5.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Rajmund Szubański, Polska broń pancerna 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II poprawione i uzupełnione, ISBN 83-11-07660-X.
- Tadeusz Krawczak, Jerzy Odziemkowski: Polskie pociągi pancerne w wojnie 1939. Wyd. I. Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, seria: Biblioteka Pamięci Pokoleń. ISBN 83-05-11723-5.
- Adam Jońca: Polskie pociągi pancerne 1921-1939. Czerwonak: Vesper, 2020. ISBN 978-83-7731-358-9.