Max von Laue – Wikipedia, wolna encyklopedia

Max von Laue
Ilustracja
Państwo działania

Niemcy

Data i miejsce urodzenia

9 października 1879
Pfaffendorf

Data i miejsce śmierci

24 kwietnia 1960
Berlin

Pełne imię i nazwisko

Max Theodor Felix von Laue

profesor
Specjalność: fizyka
Uczelnia

Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium,
Uniwersytet Zuryski,
Uniwersytet Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem

Odznaczenia
Order „Pour le Mérite” za Naukę i Sztukę Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki

Max Theodor Felix von Laue (ur. 9 października 1879 w Pfaffendorfie koło Koblencji, zm. 24 kwietnia 1960 w Berlinie[1]) – niemiecki fizyk, prekursor analizy rentgenowskiej, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1914) za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach, dokonane w roku 1912[2][3]. Jego synem był historyk Theodore von Laue.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jego ojcem był Juliusz von Laue, urzędnik niemieckiej administracji wojskowej, który – z powodu charakteru zatrudnienia – często zmieniał miejsce zamieszkania. Jego syn spędził wczesne dzieciństwo w Brandenburgii i Altonie. Uczęszczał do szkół w Poznaniu (1887–1891, Królewskie Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma, obecnie III Liceum Ogólnokształcące)[4] i w Berlinie, a następnie do protestanckiego gimnazjum w Strasburgu, gdzie profesor Goering zainteresował go naukami ścisłymi. W roku 1898 odbył służbę wojskową, a w następnych latach studiował na uniwersytetach w Strasburgu, Getyndze (BS w roku 1904), Monachium (jeden semestr). Doktorat w dziedzinie matematyki i fizyki uzyskał w roku 1903 na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie zajmował się badaniami do roku 1904[2][3].

Był w latach[2][3]:

1
2
3
Obraz Lauego na kliszy, schemat powstawania dyfraktogramu (układ regularny)
oraz Max von Laue (pierwszy od prawej) w towarzystwie W. Nernsta, A. Einsteina, M. Plancka i R. Millikana

Był uczniem lub współpracownikiem wybitnych naukowców, między innymi matematyka Davida Hilberta oraz fizyków: Alberta Einsteina, Maxa Plancka i Arnolda Sommerfelda. Nagrodę Nobla otrzymał w roku 1914 za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego w kryształach, dokonane w roku 1912. Należał do grupy naukowców, którzy wnieśli istotny wkład do wiedzy na temat wpływu pola magnetycznego na nadprzewodnictwo[2][3].

Gdy w Niemczech rozpoczął się okres nazizmu, von Laue wystąpił z otwartą krytyką postawy rządu wobec tak zwanej fizyki żydowskiej (reprezentowanej, między innymi, przez Einsteina) i nie zerwał kontaktów z izolowanymi kolegami Żydami. W czasie II wojny światowej odmówił pracy w nazistowskim programie rozwoju broni jądrowej – zajął się pisaniem książki na temat historii fizyki[3][5].

Po zakończeniu wojny został aresztowany, wraz z dziewięcioma innymi naukowcami niemieckimi, podejrzanymi o udział w realizacji programu nuklearnego, i był więziony przez niemal rok w Farm Hall w Anglii (operacja Epsilon; zainstalowany w Godmanchester podsłuch miał dostarczyć aliantom informacji o stopniu zaawansowania realizacji programu). W tym czasie napisał pracę na temat absorpcji promieniowania rentgenowskiego[3].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Jest autorem książek[3]:

  • 1911: Das Relativitätsprinzip (The Theory of Relativity)
  • 1925: Die Theorien der Radiologie (The Theories of Radiology)
  • 1941: Röntgenstrahl-Interferenzen (X-Ray Interferences)
  • 1943: Geschichte der Physik (History of Physics)
  • 1947: Theorie der Supraleitung (Theory of Superconductivity)
  • 1948: Materiewellen und ihre Interferenzen (Matter Waves and Their Interference)
  • 1961: Gesammelte Schriften und Vorträge (Collected Writings & Lectures)

Odznaczenia i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Poza Nagrodą Nobla (1914) otrzymał[3]:

Był członkiem licznych towarzystw naukowych, do których należą[3]:

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Nagrobek na cmentarzu StadtfriedhofGetyndze

Dowodem pamięci o jego zasługach jest stosowanie pojęć „metoda Lauego”, „obraz Lauego” (dyfraktogram Lauego, lauegram). Jego nazwisko upamiętnia również planetoida von Laue i krater księżycowy, Laue Crater  28,0°N 96,7°W/28,000000 -96,700000 (średnica 87 km)[3].

Życie rodzinne

[edytuj | edytuj kod]

Max von Laue ożenił się w roku 1910 z Magdaleną Degen. Był entuzjastycznym użytkownikiem samochodów; lubił szybką jazdę. Dnia 7 kwietnia 1960 roku doszło w Berlinie do kolizji z motorowerem. Rowerzysta zmarł na miejscu, a von Laue 17 dni później. Został pochowany na cmentarzu Stadtfriedhof w Getyndze, na którym są pochowani również inni laureaci Nagrody Nobla: Max Born, Otto Hahn, Walther Nernst, Max Planck, Otto Wallach, Adolf Windaus, Richard Zsigmondy[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Laue Max Felix Theodor, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12].
  2. a b c d Max von Laue - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1914 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-04-15]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 12, 1915, Concerning the Detection of X-ray Interferences
  3. a b c d e f g h i j Max von Laue. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-04-15]. (ang.).
  4. Daina Kolbuszewska: Noblista Max von Laue był uczniem poznańskiego gimnazjum. [w:] Kraj > Informacje z regionów [on-line]. wiadomosci.gazeta.pl, 2005-10-21. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)]. (pol.).
  5. History Of Physics. [w:] Wersja zdigitalizowana (wyd. I: Geschichte der Physik,1943) [on-line]. Academic Press Inc, 1950. [dostęp 2014-04-16]. (ang.).
  6. Der Nobelpreis und das Ehrenmal "Nobel-Rondell" auf dem Stadtfriedhof. City of Göttingen. [dostęp 2014-04-16]. (niem.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]