Nauki ścisłe – Wikipedia, wolna encyklopedia

Carl Friedrich Gauss (XVIII–XIX w.) – przykład wybitnego ścisłowca i przyrodoznawcy jako wpływowy matematyk, fizyk, astronom, geodeta i wynalazca, zwany „księciem matematyków”.
Albert Einstein (XIX–XX w.) – przykład ścisłowca wyjątkowo znanego dzięki swojemu geniuszowi i wpływowi na społeczeństwo, np. na pojawienie się broni jądrowej, energetyki jądrowej i modelu Wielkiego Wybuchu; tygodnik „Time” uznał go za najważniejszego człowieka XX wieku

.

John Forbes Nash (XX–XXI w.) – przykład uczonego, który zastosował matematykę w naukach społecznych, co przyniosło mu Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii za rok 1994

Nauki ścisłenauki oparte na ścisłych, jednoznacznych rozumowaniach jak dedukcja i metody ilościowe. Obejmują:

Przykładem ścisłej nauki społecznej może być ekonomia matematyczna, np. ekonometria[2];

Nauki ścisłe są dość rozłączne z humanistyką; przykładowo przedstawiciel tych pierwszych, czyli ścisłowiec, bywa nazywany antonimem humanisty[3]. Mimo to humanistyka obejmuje pewną działalność bliską naukom ścisłym, np. przez badanie ich. Przykłady to część naukoznawstwa jak obszary historii nauki i filozofii nauki, np. filozofia matematyki czy fizyki. Między naukami ścisłymi a humanistyką zachodzi też wpływ:

Podejmowano też próby upodobnienia filozofii do nauk ścisłych[4].

Występowanie terminu[edytuj | edytuj kod]

Kategoria nauk ścisłych bywa używana w różnych kontekstach jak na przykład:

W Polsce co najmniej kilka uczelni utworzyło wydziały z naukami ścisłymi w nazwie:

Oprócz tego:

Pojęcie nauk ścisłych nie występuje jednak w klasyfikacji OECD z 2004 roku.

Charakterystyka ścisłowców[edytuj | edytuj kod]

Większość przedstawicieli tych nauk jest płci męskiej, co skutkowało kampaniami na rzecz feminizacji tego środowiska[10]. Przykładem takich działań w USA są osobne nagrody dla kobiet w matematyce (Ruth Lyttle Satter Prize), fizyce (Maria Goeppert-Mayer Award) i astronomii (Annie J. Cannon Award in Astronomy).

Mimo to zdarzały się kobiety wybitnie zasłużone tym naukom jak Maria Skłodowska Curie, dwukrotna noblistka – z fizyki i chemii. Nagrody Nobla w tych dziedzinach zdobywało też kilka innych pań[a]; kobiety zdobywały też najwyższe wyróżnienia matematyczne jak Medal Fieldsa (Marjam Mirzachani, Maryna Wiazowśka) i Nagroda Abela (Karen Uhlenbeck). Czasem odgrywały rolę pionierską jak Ada Lovelace nazywana pierwszą programistką – nie tylko w obrębie swojej płci.

Dysproporcja płci bywa wiązana z dyskryminacją lub innym seksizmem jak zjawisko Matyldy.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać nauki ścisłe [w:] Słownik języka polskiego PWN [online].
  2. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Ekonomia. Nauka ścisła czy społeczna?, superprof.pl, 9 września 2020 [dostęp 2023-09-19].
  3. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać ścisłowiec, Wielki słownik języka polskiego PAN, wsjp.pl [dostęp 2023-09-18].
  4. Edmund Husserl, Filozofia jako ścisła nauka, tłum. W. Galewicz, Aletheia, Warszawa 1992.
  5. Towarzystwo Nauk Ścisłych, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-09-18].
  6. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Nauki ścisłe, encyklopedia.pwn.pl [dostęp 2023-09-19].
  7. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Filozofia nauk ścisłych i matematyki do XIX w., Uniwersytet Warszawski, informatorects.uw.edu.pl [dostęp 2023-09-19].
  8. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Wydział Nauk Ścisłych i Przyrodniczych, wnsip.uken.krakow.pl [dostęp 2023-12-21].
  9. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Wydział III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi, pan.pl [dostęp 2023-09-19].
  10. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać O akcji "Dziewczyny do ścisłych!", Uniwersytet Jagielloński, dziewczynydoscislych.uj.edu.pl [dostęp 2023-09-19].