Leon Kruczkowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Leon Kruczkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 czerwca 1900
Kraków

Data i miejsce śmierci

1 sierpnia 1962
Warszawa

Członek Rady Państwa
Okres

od 20 lutego 1957
do 1 sierpnia 1962

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Order Lwa Białego IV Klasy (Czechosłowacja) Order Zasługi dla Ludu (Jugosławia)
Międzynarodowa Stalinowska Nagroda Pokoju
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Leon Kruczkowski, Jerzy Albrecht wręczają nagrody za najlepszy scenariusz o Chopinie laureatom: Hannie Ogulewicz i Stanisławowi Hadynie
Grób Leona Kruczkowskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Pomnik Leona Kruczkowskiego znajdujący się w Parku Kruczkowskiego w Sosnowcu

Leon Kruczkowski (ur. 28 czerwca 1900 w Krakowie, zm. 1 sierpnia 1962 w Warszawie) – polski pisarz i publicysta, a także poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy (1947–1952) oraz na Sejm PRL I, II i III kadencji (1952–1962), działacz komunistyczny, w latach 1949–1956 prezes Związku Literatów Polskich. Od 1957 do śmierci członek Rady Państwa. Budowniczy Polski Ludowej, laureat Leninowskiej Nagrody Pokoju.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 28 czerwca 1900 roku w Krakowie, jako jedno z siedmiorga dzieci w rodzinie introligatora Łukasza Kruczkowskiego, który prowadził własną pracownię przy Małym Rynku 6. Był z wykształcenia chemikiem, absolwentem Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie.

Od roku 1920 do 1924 pełnił służbę wojskową. Został awansowany do stopnia podporucznika piechoty Wojska Polskiego ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1922 (w 1934 został zweryfikowany z lokatą 1.). W 1925 roku ożenił się z Jadwigą Janowską.

Po studiach pracował początkowo w przemyśle i szkolnictwie zawodowym, następnie od początku lat 30. zajmował się działalnością literacką i publicystyczną; był związany z lewicą. Debiutował w Krakowie na przełomie lat 1918/1919, publikując wiersze w czasopiśmie „Maski”. Po ukończeniu studiów z zakresu technologii chemii pracował w przemyśle w Zagłębiu Dąbrowskim. W latach 1926–1933 mieszkał w Kazimierzu. Mieszkając tam zatrudnił się jako nauczyciel chemii, matematyki i fizyki w Szkole Rzemieślniczo-Przemysłowej w Maczkach[1]. Jego żona również zaczęła pracować jako nauczycielka. W tym czasie wydał tom wierszy Młoty nad światem (1928) oraz powieść Kordian i cham (1932), która stała się rewelacją literacką. Po sukcesie tej powieści Kruczkowski poświęcił się wyłącznie pracy literackiej i publicystycznej. W 1935 powstał przeznaczony na scenę utwór satyryczny, wymierzony przeciw nacjonalizmowi i rasizmowi, Bohater naszych czasów, wystawiony w warszawskim Teatrze Comoedia, oraz powieść historyczna Pawie pióra, zaś w 1937 powieść o tematyce współczesnej Sidła. Jednocześnie pisarz systematycznie współpracował z prasą lewicową: „Sygnałami”, „Lewym Torem”, „Po prostu”, „Nową Wsią”, „Epoką” i innymi. Efektem politycznej i publicystycznej działalności Kruczkowskiego były publikacje: „Człowiek i powszedniość”, „Dlaczego jestem socjalistą”, „W klimacie dyktatury” (zbiór artykułów), ukazujące się w latach 1936–1938.

Pod koniec dwudziestolecia pisarz pracował nad powieścią z czasów Stanisława Augusta oraz utworem poświęconym polskiej emigracji robotniczej w Belgii (obie powieści, nie ukończone, zaginęły).

W 1939 został zmobilizowany do 12 pułku piechoty[2]. Wziął udział w kampanii wrześniowej, w czasie której dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II B Arnswalde, a od 15 maja 1942 w Oflagu II D Gross-Born[2].

Po powrocie do Polski wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, założył w Krakowie miesięcznik literacki „Twórczość”. W latach 1945–1948 był podsekretarzem stanu (wiceminister) w Ministerstwie Kultury i Sztuki, a od 1949 do 1956 roku prezesem Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich. W latach 1951–1956 przewodniczył Komitetowi Współpracy Kulturalnej z Zagranicą. Od lutego 1957 był członkiem Rady Państwa. Od 1946 roku był posłem – kolejno: do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II i III kadencji. W latach 1952–1956 przewodniczył sejmowej Komisji Oświaty, Nauki i Kultury. Od 1952 do 1956 roku był członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego, a od 1958 członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[3]. Był działaczem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, członkiem egzekutywy podstawowej organizacji partyjnej przy ZG Związku Literatów Polskich w 1950[4] oraz członkiem Komitetu Centralnego PZPR[5].

Po wojnie był jednym z najczynniejszych organizatorów życia kulturalnego, pełniąc wiele funkcji państwowych i społecznych. Jego praca literacka nie uległa przy tym zahamowaniu. Powieściopisarz stał się dramatopisarzem. W 1948 roku Teatr Polski w Warszawie wystawił jego Odwety, dramat o problematyce współczesnej, gorąco przyjęty zarówno przez publiczność, jak i krytykę, a w dwa lata potem na scenie Starego Teatru w Krakowie, odbyła się premiera Niemców – najgłośniejszej sztuki Kruczkowskiego, choć jego autorstwo zostało podane w wątpliwość[6]. Niemcy, grani na blisko dwudziestu scenach Polski, doczekały się 14 przekładów na języki obce, 8 wydań w językach obcych, oraz premier w: Berlinie i innych miastach niemieckich, Wiedniu, Paryżu, Brukseli, Pradze, Bratysławie, Rzymie, Sofii, Londynie, Helsinkach i Tokio.

22 listopada 1950 roku w Warszawie, na II Kongresie Obrońców Pokoju, został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju[7]. W tym samym roku był sygnatariuszem apelu sztokholmskiego[8]. W 1950 roku pisarz wydał tom publicystyki Spotkania i konfrontacje oraz rekonstrukcję nieznanej i nieukończonej sztuki Stefana Żeromskiego Grzech, którą adaptował na scenę Teatru Kameralnego w Warszawie. W roku 1954 ukazał się wybór artykułów z okresu powojennego Wśród swoich i obcych oraz powstał dramat na temat skazanych na karę śmierci za przekazywanie radzieckim agentom tajemnic dotyczących amerykańskiej broni jądrowej Rosenbergów Juliusz i Ethel, natomiast w rok później – podobnie jak Juliusza i Ethel – Teatr Kameralny wystawił napisaną w roku 1952 sztukę o problematyce współczesnej Odwiedziny. Był członkiem korespondentem Akademie der Künste (Niemieckiej Akademii Sztuki)[5].

Uchwałą Rady Państwa z 8 maja 1958 został powołany na przewodniczącego Komitetu Roku Chopinowskiego 1960[9].

Zmarł 1 sierpnia 1962 roku w Warszawie[5]. 4 sierpnia 1962 trumna z jego zwłokami została wystawiona na widok publiczny w Sali Kolumnowej Rady Państwa, a następnie odbył się pogrzeb z pełnymi honorami państwowymi i wojskowymi w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A26-tuje-10/11)[10]. W pogrzebie uczestniczyły tysiące mieszkańców Warszawy. Władze PZPR i państwowe na uroczystościach reprezentowali: przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki, premier Józef Cyrankiewicz, Edward Ochab, Ignacy Loga-Sowiński, Czesław Wycech, Stanisław Kulczyński, Oskar Lange, Bolesław Podedworny, Piotr Jaroszewicz, Franciszek Waniołka i Julian Horodecki. Przemówienia żałobne wygłosili: członek Biura Politycznego KC PZPR Edward Ochab oraz prezes Związku Literatów Polskich Jarosław Iwaszkiewicz[11].

Jego nagrobek został zaprojektowany przez Mariana Wnuka[12]. Przedstawia trzy leżące jedna na drugiej księgi, z których dwie są zamknięte, a trzecia, górna – otwarta[12].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Powieści[edytuj | edytuj kod]

Zbiory opowiadań[edytuj | edytuj kod]

  • Szkice z piekła uczciwych (1963)

Zbiory poetyckie[edytuj | edytuj kod]

  • Młoty nad światem (1928, debiut literacki)

Dramaty[edytuj | edytuj kod]

Eseistyka[edytuj | edytuj kod]

  • Człowiek i powszedniość
  • Dlaczego jestem socjalistą[13]
  • W klimacie dyktatury
  • Spotkania i konfrontacje
  • Prawo do kultury
  • Literatura i polityka

Ekranizacje i scenariusze[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Tablica z nazwą ulicy Leona Kruczkowskiego w Kramatorsku

15 października 1980 roku odsłonięto pomnik Leona Kruczkowskiego w Sosnowcu. Monument autorstwa Mariana Koniecznego znajduje się w parku im. por. pilota Jana Fusińskiego[22].

Imieniem Leona Kruczkowskiego nazwano:

Do 2018 roku jego imię nosiło LVI Liceum Ogólnokształcące w Warszawie.( obecnie imienia Rotmistrza Witolda Pileckiego )[29]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stanisław Waliński: Kartki z dziejów Kazimierza Górniczego. Od przysiółków do dzielnicy ćwierćmilionowego miasta. Sosnowiec: Wydział Kultury Sportu i Rekreacji Urzędu Miejskiego w Sosnowcu, 1999. ISBN 83-87543-65-9.
  2. ↑ a b Straty ↓.
  3. ↑ Życie Warszawy, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
  4. ↑ Dariusz Jarosz, Działalność Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich w latach 1949–1953: w świetle akt własnych, w: „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, Tom 5, Numer 1 (1999) s. 9
  5. ↑ a b c d e f Leon Kruczkowski. Nekrologi. „Nowiny”, s. 2, Nr 183 z 3 sierpnia 1962. 
  6. ↑ Bogdan Szpila: Zaginione rękopisy
  7. ↑ „Trybuna Robotnicza” z 1950, nr 324 s. 3 [dostęp z dnia: 2016-08-03]
  8. ↑ Dziennik Polski, rok VI, nr 91 (1861), Kraków 1 kwietnia 1950 roku, s. 1.
  9. ↑ M.P. z 1958 r. nr 38, poz. 217.
  10. ↑ Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 39. ISBN 83-217-2641-0.
  11. ↑ "Ostatnia droga Leona Kruczkowskiego" [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 185 (5769), 6 sierpnia 1962, s. 1
  12. ↑ a b Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 55.
  13. ↑ Dlaczego jestem socjalistą? | Lewicowo.pl [online], lewicowo.pl [dostęp 2018-06-11] (pol.).
  14. ↑ FilmPolski.pl - KORDIAN I CHAM [online], www.filmpolski.pl [dostęp 2018-06-11] (pol.).
  15. ↑ Stefan Oberleitner, Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990: vademecum dla kolekcjonerów. Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1944–1990, Wydawnictwo Kanion, 1992, s. 22.
  16. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  17. ↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 „w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”.
  18. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  19. ↑ Wysokie odznaczenia czechosłowackie dla polskich działaczy [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 59, 11 marca 1957, s. 2.
  20. ↑ Podpisanie umowy o przyjaźni i wzajemnej pomocy pomiędzy Polską a Jugosławią [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 77, 19 marca 1946, s. 1.
  21. ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.
  22. ↑ Leszek Mazan. Wyspiański, Długosz, Hubal i pochód królów na Wawel. Rozmowa z prof. Marianem Koniecznym. „Nowiny”, s. 5, Nr 260 z 19 listopada 1979. 
  23. ↑ Ewa Olender, Barbara Jarosz: 50 lat Szkoły Podstawowej nr 7 im. Leona Kruczkowskiego w Olsztynie. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” s.c., 2002. ISBN 83-88125-20-6. (pol.).
  24. ↑ Szkoła Podstawowa nr 40 w Lublinie im. Leona Kruczkowskiego
  25. ↑ Szkoła Podstawowa nr 71 im. Leona Kruczkowskiego we Wrocławiu
  26. ↑ O szkole. [dostęp 2019-02-22].
  27. ↑ Uchwała nr 63 Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 21 grudnia 1962 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 27 grudnia 1962 r., nr 25, poz. 91
  28. ↑ Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Pałac Kultury i Nauki. Socrealistyczna Warszawa. Spacerownik. Warszawa: Agora, 2015, s. 65. ISBN 978-83-268-2252-0.
  29. ↑ LVI Liceum Ogólnokształcące im. Rotmistrza Witolda Pileckiego [online] [dostęp 2024-04-15] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Członkowie Rady Państwa PRL

Rada Państwa III kadencji Sejmu (1961–1965)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa II kadencji Sejmu (1957–1961)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leon_Kruczkowski&oldid=73516397”