فلسفه بومی آمریکا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

فلسفه بومی آمریکا (انگلیسی: Indigenous American philosophy)، فلسفه مردمان بومی قاره آمریکا است. فیلسوف بومی یک فرد بومی آمریکایی است که به فلسفه می‌پردازد و دانش زیادی از تاریخ، فرهنگ، زبان و سنت‌های مردمان بومی قاره آمریکا دارد. سنت‌های فلسفی مختلفی در قاره آمریکا وجود دارد و از دوران پیشاکلمبی وجود داشته‌است.

اندیشه فلسفی بومی آمریکایی متشکل از طیف گسترده‌ای از باورها و سنت‌ها در میان فرهنگ‌های مختلف آمریکایی است. در میان برخی از جوامع سرخ‌پوست آمریکا، اعتقادی به یک اصل متافیزیکی به نام «روح بزرگ» وجود دارد (به سیویی: wakȟáŋ tȟáŋka؛ به آلگانکی: gitche manitou). مفهوم دیگری که استفاده شد نیز اورندا (قدرت معنوی) بود. طبق نظر وایتلی (۱۹۹۸)، برای بومیان آمریکا، «ذهن از طریق تجربه متعالی (رؤیاها) و همچنین با عقل آگاه می‌شود.»^[۱] شیوه‌های دست‌رسی به این تجربیات متعالی، شمنیسم نامیده می‌شوند. یکی دیگر از ویژگی‌های جهان‌بینی‌های بومی آمریکا، گسترش اخلاق آن‌ها به حیوانات و گیاهان غیرانسانی بود.^[۱]^[۲]

سنت‌های منطقه‌ای[ویرایش]

آمریکای شمالی[ویرایش]

در آمریکای شمالی، گروه‌های بومی اغلب فاقد تاریخ‌های مکتوب پیش از استعمار هستند. برخی ازسنت‌های شفاهی از استعمار جان سالم به‌در بردند. نماد مشترک این گروه‌ها شش جهت بود. بسیاری جهت‌های شرق، غرب، شمال، جنوب، بالا و پایین را برای درک خود از جهان، مقدس می‌دانستند. برخی بر این باورند که این نماد در میان گروه‌های بومی که آن را به اشتراک می‌گذارند، حس مکان را تقویت می‌کند.^[۳]

آمریکای مرکزی[ویرایش]

شاید بهترین سنت فلسفی مستند دوران پیشاکلمبی و اوایل دوران استعمار مربوط به آزتک‌ها باشد، مردمی با زبان ناواتل که قبل از فتح توسط اسپانیایی‌ها، امپراتوری بزرگ و پیچیده‌ای را در مرکز مکزیک تأسیس کردند. تفکر و فلسفه میان‌آمریکایی به‌دلیل استفاده از استعاره برای توضیح مفاهیم انتزاعی قابل توجه است.

آمریکای جنوبی[ویرایش]

تمدن اینکاها دارای یک طبقه نخبه از فیلسوفان و دانشمندان به نام آماوتاکونا یا آموتاس بود که در سیستم آموزشی اینکاها معلمان فلسفه، الهیات، نجوم، شعر، حقوق، موسیقی، اخلاق و تاریخ بودند.^[۴]^[۵] اشراف جوان اینکا در این رشته‌ها در کالج دولتی یاچا هواسی در کوسکو تحصیل کردند، و همچنین هنر کیپو را نیز آموختند.^[۴] فلسفه اینکا معتقد بود که جهان توسط یک نیروی حیات پویا متحرک شده‌است (که گاهی اوقات کاماکون یا کاماک و همچنین آپانی و آمایا نامیده می‌شود).^[۶] این نیروی منفرد مجموعه‌ای از نیروهای مکمل دوگانه و در عین حال متضاد به‌وجود می‌آید.^[۶] این «متضادهای مکمل» یانانتین و ماسینتین نامیده می‌شوند. آن‌ها به‌صورت قطبیت‌ها یا دوگانگی‌های مختلفی بیان می‌شوند (مانند نر و ماده، تاریکی و نور، زندگی و مرگ، بالا و پایین) که به‌طور متقابل به کلیت هماهنگ که جهان است (از طریق فرایند متقابل و تبادل متقابل عینی) کمک می‌کنند.^[۷]^[۶] جهان‌بینی اینکاها همچنین شامل اعتقاد به خدای خالق (ویراکوچا) و تناسخ بود.^[۵]

پانویس[ویرایش]

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ Whiteley, Peter M. (1998). "Native American philosophy". Routledge Encyclopedia of Philosophy. Taylor & Francis. doi:10.4324/9780415249126-N078-1. ISBN 978-0-415-25069-6. Archived from the original on 6 August 2020.
↑ Pierotti, Raymond (2003). "Communities as both Ecological and Social entities in Native American thought" (PDF). Native American Symposium 5. Durant, OK: دانشگاه ایالتی جنوبی شرقی اکلاهما. Archived from the original (PDF) on 4 April 2016.
↑ "Newsletter on American Indians in Philosophy" (PDF). دانشگاه دلاور: American Philosophical Association. 2002. Retrieved December 24, 2021.
↑ ^۴٫۰ ^۴٫۱ Yeakel, John A. (Fall 1983). "Accountant-Historians of the Incas" (PDF). Accounting Historians Journal. 10 (2): 39–51. doi:10.2308/0148-4184.10.2.39. Archived (PDF) from the original on 12 November 2021.
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ Adames, Hector Y.; Chavez-Dueñas, Nayeli Y. (2016). Cultural Foundations and Interventions in Latino/a Mental Health: History, Theory and within Group Differences. Routledge. pp. 20–21.
↑ ^۶٫۰ ^۶٫۱ ^۶٫۲ Maffie, James (2013). "Pre-Columbian Philosophies". A Companion to Latin American Philosophy. By Nuccetelli, Susana; Schutte, Ofelia; Bueno, Otávio. Wiley Blackwell.
↑ Webb, Hillary S. (2012). Yanantin and Masintin in the Andean World: Complementary Dualism in Modern Peru.

منابع[ویرایش]

Burkhart, Brian Yazzie (2003). "What Coyote and Thales Can Teach Us: An Outline of American Indian Epistemology". In Waters, Anne (ed.). American Indian Thought: Philosophical Essays. Wiley-Blackwell. pp. 15–26.
Miller, Mary Ellen (1997). -9780500279281 An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya (1st pbk. ed.). Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-27928-1. {{cite book}}: Check |url= value (help)
Waters, Anne (2003). "Language Matters: Nondiscrete Nonbinary Dualism". In Waters, Anne (ed.). American Indian Thought: Philosophical Essays. Wiley-Blackwell. pp. 97–115.

برای مطالعه بیشتر[ویرایش]

Arola, A. (2011). "Native American Philosophy". The Oxford Handbook of World Philosophy. Oxford Handbooks.
Barnhardt, R. (2005). "Indigenous knowledge systems and Alaska Native ways of knowing". Anthropology & Education Quarterly. 36 (1): 8–23. doi:10.1525/aeq.2005.36.1.008.
Moore, K.D.; Peters, K.; Jojola, T.; Lacy, A. (2007). How it is: The Native American philosophy of VF Cordova.
Parry, M.L.; Canziani, O.F.; Palutikof, J.P.; van der Linden, P.J.; Hanson, C.E. (2007). Climate Change 2007: Working Group II: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Cambridge University Press. pp. 625–666.
Tedlock, D.; Tedlock, B., eds. (1992). Teachings from the American Earth: Indian Religion and Philosophy. W.W. Norton & Company.
Waters, Anne, ed. (2003). American Indian Thought: Philosophical Essays. Wiley-Blackwell.
Younker, Jason (2008). "Review of How It Is: The Native American Philosophy of V. F. Cordova by V. F. Cordova, Kathleen Dean Moore, Kurt Peters, Ted Jojola, Amber Lacy". Oregon Historical Quarterly. 109 (4): 641–642. doi:10.1353/ohq.2008.0048. JSTOR 20615918.

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[rep.routledge.com2-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ Whiteley, Peter M. (1998). "Native American philosophy". Routledge Encyclopedia of Philosophy. Taylor & Francis. doi:10.4324/9780415249126-N078-1. ISBN 978-0-415-25069-6. Archived from the original on 6 August 2020.

[2] Pierotti, Raymond (2003). "Communities as both Ecological and Social entities in Native American thought" (PDF). Native American Symposium 5. Durant, OK: دانشگاه ایالتی جنوبی شرقی اکلاهما. Archived from the original (PDF) on 4 April 2016.

[3] "Newsletter on American Indians in Philosophy" (PDF). دانشگاه دلاور: American Philosophical Association. 2002. Retrieved December 24, 2021.

[:22-4] ۴٫۰ ^۴٫۱ Yeakel, John A. (Fall 1983). "Accountant-Historians of the Incas" (PDF). Accounting Historians Journal. 10 (2): 39–51. doi:10.2308/0148-4184.10.2.39. Archived (PDF) from the original on 12 November 2021.

[:32-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ Adames, Hector Y.; Chavez-Dueñas, Nayeli Y. (2016). Cultural Foundations and Interventions in Latino/a Mental Health: History, Theory and within Group Differences. Routledge. pp. 20–21.

[:62-6] ۶٫۰ ^۶٫۱ ^۶٫۲ Maffie, James (2013). "Pre-Columbian Philosophies". A Companion to Latin American Philosophy. By Nuccetelli, Susana; Schutte, Ofelia; Bueno, Otávio. Wiley Blackwell.

[7] Webb, Hillary S. (2012). Yanantin and Masintin in the Andean World: Complementary Dualism in Modern Peru.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]