Vismar — Vikipediya

Vismar
Vismar
	Hansestadt Wismar
Bayraq	Gerb[d]
	53°53′33″ şm. e. 11°27′54″ ş. u.
Ölkə	Almaniya Federativ Respublikası;
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	XIII əsr
Sahəsi	41,72 km² (31 dekabr 2017);
Mərkəzin hündürlüyü	15 m
Əhalisi
Əhalisi	43.878 nəf. (31 dekabr 2022);
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+49 3841
Poçt indeksi	23966, 23970, 23952
Nəqliyyat kodu	HWI, WIS
Digər
	wismar.de
	Xəritəni göstər/gizlə Vismar
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Vismar ( alm. Wismar‎ Wismar [ˈvɪsmaʁ], Wismer ) - Almaniyada ( Meklenburg-Qərbi Pomeraniya əyaləti ) Baltik dənizi sahillərində liman şəhəri. Şimal-Qərb Meklenburq regionunun bir hissəsidir. Hanzanın ilk və ən zəngin şəhərlərdən biri olan Vismar, UNESCO-nun qorumasında olan kərpic Qotik üslubunda malikanələr və məbədləri olan tarixi mərkəzə malikdir.

41.36 km² ərazini əhatə edir. 31 dekabr 2013-cü il tarixinə əhalinin sayı 42 219 nəfərdir ^[4] .

Rəsmi kod 13 0 06 000- dır.

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vismar, ehtimal ki, Vishemir adı ilə Polabiya slavyanlarının məskəni olaraq meydana gəlib. XIII əsrin birinci yarısında şəhər adını aldı. 1259-cu ildə dəniz quldurlarından qorunmaq üçün Rostok və Lübek ilə ittifaq bağlamaqla Hanzanın böyüməsinə səbəb oldu. Orta əsrlərdə Vismar siyənək və pivə ticarəti sahəsində ixtisaslaşmış, əlavə olaraq burada həm də parça hazırlanırdı. Hanza Liqası ilə bağlı məsələlərə sakinlərin ümumi yığıncaqlarında qərar verilirdi.

Vismar amma öz bayrağına sahib olmaq hüququ kimi sərbəst şəhərlərə məxsus haqqları özündə saxlayırdı. 1257-dən 1358-ə qədər şəhər Meklenburq knyazlarının rezidensiya yeri idi. 1376-cı ildə Qara ölüm şəhərdə əhalinin xeyli hissəsini məhv etdi. Hanzanın digər şəhərləri kimi Vismar da Amerikanın kəşfindən sonra ticarət yolları Atlantikaya keçdiyindən öz əvvəlki əhəmiyyətini itirməyə başladı.

İqtisadi tənəzzül otuz illik müharibə ilə başa çatdı. 1648 -ci ildə Vestfaliya Barışına görə Vismar, İsveç Pomeraniyasının bir hissəsi oldu və isveçlilərin Baltik dənizinin cənub sahilindəki ən böyük qalasına çevrildi.

1803-cü ildə İsveç şəhəri 100 il sonra geri qaytarmaq hüququnu saxlamaqla Meklenburq sülaləsinə 1.258.000 Reyxstaler pul əvəzində icarəyə verdi. Sonradan Vismar Alman imperiyasının de-fakto hissəsi olsa da, İsveç hakimiyyəti 1903-cü ilə qədər şəhərin itirilməsi ilə barışmadı.

Dornier təyyarə şirkətinin zavodlarının yerləşdiyi şəhər İkinci Dünya müharibəsi illərində Müttəfiqlərin bombardmanı nəticəsində çox zərər gördü. ADR illərində Vismar ölkənin ikinci ən vacib (Rostokdan sonra) dəniz limanı hesab olunurdu. Xüsusilə limandan kalium gübrələri daşındı.

Vismar və qonşu Ştralzundun tarixi mərkəzləri 2002-ci ildə YUNESKO-nun Dünya İrsi Saytı elan edildi.

1 iyul 2011-ci ildən etibarən şəhər Şimal-Qərb Meklenburq bölgəsinin bir hissəsidir . Ondan əvvəl, əraziyə tabe olan bir şəhər statusu almışdı.

Görməli yerləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vismarın ürəyi Bazar Meydanıdır. Sonrakı tikililər arasında 1380-cü ilə aid kərpicdən tikilən "Qoca İsveçli" binaları fərqlənir. Orta əsrlər evləri belə adı yalnız 1878-ci ildə bu adda bir otel açıldıqda almışdır.

Meydanın ortasında 1602-ci ildə Philip Brandin çertyojlarına əsasən Hollandiya İntibahı üslubunda 12 tərəfli pavilyon quruldu. 1897-ci ilə qədər Wasserkunst adlanan pavilyon su paylama nöqtəsi kimi xidmət edirdi, oradan 220 yaşayış və 16 ictimai binaya su verilirdi.

Müharibədən əvvəl Vismar Məryəm Kilsəsi, kərpic Qotika üslubunda tikilmiş ən böyük Şimali Alman kilsələrindən biri idi. Onun memarı Yohann Grot Lübekdəki Məryəm Kilsəsinin üç ölçülü bazilikasını bir model olaraq götürmüşdü. 1945-ci ilin aprel ayında hava hücumu zamanı əsas bina böyük zərər gördü. Dağıntılar ancaq 1960-cı ildə əsaslı şəkildə partladıldı. XVI-XVII əsrlərə aid 9 kilsə zənginin asıldığı kilsədən yalnız hündür bir qüllə (81 m) salamat qalıb. Burada, 1647-ci ildə 5×5 m ölçülü bir yığım saatı qurulmuşdu.

Müqəddəs Nikolayın sağ qalan kilsəsi 1381-1487-ci illərdə tikilmiş, Məryəm Kilsəsi kimi üç nefli bazilika olaraq qurulmuşdu. Orta nef 37 metr hündürlükdədir, bu orta əsr Almaniyasında dördüncü ən yüksək göstəricidir.

Əhali[redaktə | mənbəni redaktə et]

İl	Sayı
2013	42.219
2017	44.587	^[5]

İl	Sayı
2017	42.906	^[2]
2018	42.550	^[6]

İl	Sayı
2019	42.550	^[7]
2021	42.785	^[8]

İl	Sayı
2022	43.878	^[3]

Qardaş şəhərlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəsmi qardaş şəhərlər ^[9] :

Finlandiya Kemi (1959-cu ildən)
Fransa Kale (1971-ci ildən, 1966-cı ildə imzalanmış dostluq müqaviləsi)
İsveç Kalmar (2002-ci ildən)
Almaniya Lübek (1987-ci ildən)
Danimarka Olborq (1963-cü ildən)

Qalereya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nordic Yards Wismar Gəmiqayırma zavodu
"Qoca İsveçli"
Su paylama pavilyonu
Məryəm Kilsəsi
Nikolay kilsəsinin daxili

Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ ¹ ² archINFORM (alm.). 1994.
↑ ¹ ² Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal). Federal Statistical Office.
↑ ¹ ² Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (alm.). DESTATIS, 2023.
↑ Statistisches Landesamt M-V — Bevölkerungsentwicklung der Kreise und Gemeinden 2013 (31.12.2013.xls Arxivləşdirilib 2014-10-11 at the Wayback Machine)
↑ https://www.wismar.de/B%C3%BCrger/Aktuelles/Statistik.
↑ https://www.destatis.de/DE/Themen/Laender-Regionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GVAuszugQ/AuszugGV3QAktuell.html;jsessionid=E7C29FA9464072B60C759C0F1996121C.internet731.
↑ https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnis. Federal Statistical Office.
↑ register of German municipalities (4th quarter 2022) (alm.). DESTATIS, 2023.
↑ Partnerschaften mit anderen Städten in Europa — Sinn und Zweck von Städtepartnerschaften Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine (alm.)

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Baedecker. Deutschland. Verlag Karl Baedeker, 2002. ISBN 3-8297-1004-6
Bernd Wurlitzer - Meklenburq-Vorpommern. 5 aktualisierte Auflage. DuMont Reiseverlag, Köln, 2004. ISBN 3-7701-3849-X •
Weltgeschichte-Daten Fakten Bilder- Georg Westermann Verlag; Braunschweig 1987- ISBN 3-07-509036-0

[_9ad5e9b652b17949-1] ¹ ² archINFORM (alm.). 1994.

[_988d61b793bc6a79-2] ¹ ² Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal). Federal Statistical Office.

[_c910ddf59b2cc83c-3] ¹ ² Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (alm.). DESTATIS, 2023.

[mv2013-4] Statistisches Landesamt M-V — Bevölkerungsentwicklung der Kreise und Gemeinden 2013 (31.12.2013.xls Arxivləşdirilib 2014-10-11 at the Wayback Machine)

[_6b8929b2a45f986b-5] ttps://www.wismar.de/B%C3%BCrger/Aktuelles/Statistik.

[_d613126703d2ad8b-6] ttps://www.destatis.de/DE/Themen/Laender-Regionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GVAuszugQ/AuszugGV3QAktuell.html;jsessionid=E7C29FA9464072B60C759C0F1996121C.internet731.

[_f6cbdba3f1573b2a-7] ttps://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnis. Federal Statistical Office.

[_f6f161fb9cd84aa1-8] register of German municipalities (4th quarter 2022) (alm.). DESTATIS, 2023.

[9] Partnerschaften mit anderen Städten in Europa — Sinn und Zweck von Städtepartnerschaften Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine (alm.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Almaniya şəhərləri
1.000.000+	Berlin • Hamburq • Münhen • Köln
500.000+	Bremen • Dortmund • Drezden • Düsseldorf • Essen • Frankfurt-Mayn • Hannover • Leypsiq • Nürnberq • Ştutqart
200.000+	Aaxen • Auqsburq • Bilefeld • Boxum • Bonn • Braunşveyq • Xemnits • Duysburq • Erfurt • Frayburq-im-Braysqau • Gelzenkirxen • Halle • Karlsrue • Kassel • Kil • Krefeld • Lübek • Maqdeburq • Manhaym • Mayns • Münster • Mönxenqladbax • Oberhauzen • Rostok • Visbaden • Vuppertal
100.000+	Darmştadt • Erlangen • Heydelberq • İnqolştadt • Göttingen • Potsdam • Saarbrükken • Volfsburq • Trir • Yena • Koblens
50.000+	Aalen • Baden-Baden • Bamberq • Fulda • Gissen • Hanau • Koburq • Marburq • Vetslar • Veymar • Vittenberq • Eşvayler • Şverin
25.000+	Ştaynfurt • İterzen • Vernigerode • Vismar