Zbrodnia w Złoczewie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zbrodnia w Złoczewie
Państwo

 Polska

Miejsce

Złoczew

Data

3/4 września 1939

Liczba zabitych

200 osób

Sprawca

1 Dywizja Pancerna SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler”
17 Dywizja Piechoty

Położenie na mapie II RP
Mapa konturowa II RP, po lewej znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia51°25′01″N 18°36′13″E/51,416944 18,603611

Zbrodnia w Złoczewie 1939 – masowy mord na polskiej i żydowskiej ludności cywilnej dokonany przez Niemców w przygranicznym miasteczku Złoczew podczas kampanii wrześniowej 1939 roku. W nocy 3/4 września 1939 esesmani z pułku „Leibstandarte Adolf Hitler” wspólnie z żołnierzami 17 Dywizji Piechoty zamordowali około 200 mężczyzn, kobiet i dzieci – mieszkańców Złoczewa oraz uchodźców z sąsiednich miejscowości. Na skutek dokonanych przez Niemców podpaleń zagładzie uległo 80 procent zabudowy miasteczka.

Preludium

[edytuj | edytuj kod]

Złoczew jest niewielkim miasteczkiem położonym przy szosie WrocławŁódź, niespełna 23 kilometry na południe od Sieradza[1]. W 1939 liczył około 5300 mieszkańców, z czego 39 procent[a] stanowiła ludność żydowska[2]. W owym czasie Złoczew był położony w strefie przygranicznej – zaledwie 40 kilometrów od ówczesnej granicy polsko-niemieckiej[1].

W ciągu pierwszych dwóch dni wojny w miasteczku zgromadziło się wielu uchodźców, którzy starali się uciec na wschód przed nadciągającymi wojskami niemieckimi[3]. 3 września 1939 niebroniony Złoczew został bez jednego wystrzału zajęty przez oddziały niemieckiej 8 Armii. Niemieckie kolumny zmotoryzowane szybko przejechały przez miasteczko, kierując się dalej na wschód[1]. W dworku Tyszkiewiczów zatrzymał się niemiecki sztab[4].

Masakra

[edytuj | edytuj kod]

W nocy z 3 na 4 września niemieccy żołnierze niespodziewanie przystąpili do podpalania domów i mordowania ludności Złoczewa. Na skutek ostrzału z broni maszynowej, wybuchów granatów oraz w pożarach wznieconych przez żołnierzy SS-Verfügungstruppe i Wehrmachtu zginęły dziesiątki Polaków i Żydów. Z zeznań świadków wynika, że niemieccy żołnierze otwierali ogień do każdego napotkanego cywila, nawet do tych, którzy próbowali uciec z płonących budynków[1][4]. Wiele ofiar zostało zamordowanych z wyjątkową brutalnością – relacje świadków mówią między innymi o wrzucaniu ludzi żywcem do płonących domów oraz o mordowaniu małych dzieci kolbami karabinowymi[4]. Wśród zamordowanych znalazł się polski żołnierz, który zgubiwszy swoją jednostkę, zaplątał się do Złoczewa. Niemieccy żołnierze zakłuli go na śmierć bagnetami[1].

Łącznie zamordowano tej nocy 200 Polaków i Żydów, mężczyzn, kobiet i dzieci[5]. Po wojnie udało się zidentyfikować 71 ofiar[4] – z czego 58 pochodzących ze Złoczewa[1]. Zdecydowaną większość zamordowanych stanowili uchodźcy z sąsiednich miejscowości (m.in. Lututowa i Wielunia). Wywołane przez niemieckich żołnierzy pożary trwały kilka dni. W ich rezultacie Złoczew został spalony w 80 procentach[4]. Zagładzie uległy 243 budynki mieszkalne i gospodarcze. Sceneria płonącego Złoczewa została później wykorzystana w nazistowskiej kronice filmowej[3].

Zbrodni w Złoczewie dokonali esesmani z pułku „Leibstandarte Adolf Hitler” oraz żołnierze Wehrmachtu z 95 pułku 17 Dywizji Piechoty[5].

Po wojnie

[edytuj | edytuj kod]

Śledztwo w sprawie masakry w Złoczewie prowadziła po zakończeniu wojny zachodnioniemiecka prokuratura. Umorzyła ona postępowanie, twierdząc iż nie sposób ustalić, które konkretnie pododdziały 17 D. Piech. i pułku SS „Leibstandarte Adolf Hitler” znajdowały się w tym czasie w Złoczewie[b]. Ponadto niemieccy prokuratorzy uznali, iż krwawa pacyfikacja miasteczka mogła być spowodowana „wrogim zachowaniem polskiej ludności cywilnej”. Przyznano przy tym, iż niektóre zabójstwa dokonane przez niemieckich żołnierzy (jak zamordowanie 1,5-rocznego dziecka kolbą karabinu) stanowiły zbrodnię wojenną, lecz śledztwo umorzono, gdyż „do wniesienia oskarżenia konieczne byłoby zidentyfikowanie sprawcy i przesłuchanie go”, co z góry uznano za niemożliwe[4].

  1. 2067 osób.
  2. Uzasadniano to m.in. faktem, iż nie zachował się dziennik nr 1 działań bojowych pułku SS „Leibstandarte Adolf Hitler”, a zachowany dziennik nr 2 zaczynał się dopiero od 5 listopada 1939.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f Barbara Bojarska. Zbrodnie Wehrmachtu w Złoczewie. „Przegląd Zachodni”. 3-4, s. 105–110, 1962. 
  2. Złoczew – historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2016-05-10].
  3. a b Tomasz Bartosik: Złoczew i Solec we wrześniu 1939 r.. zloczew.pl. [dostęp 2016-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-07)].
  4. a b c d e f Witold Kulesza. Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce – wrzesień 1939. „Biuletyn IPN”. 8-9 (43-44), s. 22–23, sierpień – wrzesień 2004. 
  5. a b Jochen Böhler: Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Kraków: Wydawnictwo "Znak", 2009, s. 241. ISBN 978-83-240-1225-1.