Ulica Wawelska w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ulica Wawelska w Warszawie
	Filtry, Stara Ochota
	; Ulica Wawelska, po lewej budynek VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Przebieg
	Położenie na mapie Warszawy Ulica Wawelska w Warszawie
	Położenie na mapie Polski Ulica Wawelska w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Wawelska w Warszawie
	52°13′00,0″N 20°59′37,2″E/52,216667 20,993667
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Wawelska w Warszawie – jedna z głównych ulic dzielnicy Ochota, biegnąca od alei Niepodległości do ul. Grójeckiej. Stanowi fragment Trasy Łazienkowskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wytyczona po roku 1880 na skraju dawnego Mokotowskiego Pola Wojennego (obecnego Pola Mokotowskiego), utworzonego jako miejsce ćwiczeń wojskowych w roku 1818. Mokotowskie Pole Wojenne miało wtedy powierzchnię około 200 hektarów; dziś w większości już zabudowane – tylko 65 hektarów. Daje to obraz ogromu wolnej przestrzeni, która otaczała nowo powstałą ulicę.

Pierwszą trwałą zabudową Wawelskiej były domy Kolonii Staszica i Lubeckiego; w tym okresie wybudowano między ul. Langiewicza a Wawelską osiedle Stowarzyszenia Urzędników PKO (nr 66/74).

W latach 20. i 30. XX wieku wystawiono przy Wawelskiej szereg monumentalnych gmachów: pod numerem 15 według projektu Zygmunta Wóycickiego i Tadeusza Zielińskiego w latach 1925-27 powstał gmach Instytutu Radowego – placówki o charakterze medycznym założonym przez Marię Skłodowską-Curie. Ona właśnie kładła kamień węgielny pod budowę przyszłego Instytutu, oraz ofiarowała dla jego celów 1 gram radu. W dniu jego otwarcia zasadziła w jego ogrodzie również dwa głogi i jawor, po kilkudziesięciu latach uznany za pomnik przyrody i nazwany na jej cześć „Marią”^[1]. Kontynuatorem działalności Instytutu Radowego obecnie jest Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Po śmierci założycielki przed gmachem wystawiono pomnik Marii Skłodowskiej-Curie dłuta Ludwiki Nitschowej, odsłonięty 5 września 1935 roku.

W 1929 przy ulicy (obecnie nr 3a) założono ogród działkowy „Jutrzenka”^[2].

W roku 1933 ukończono budowę gmachu Szkoły Nauk Politycznych według projektu Romualda Gutta – obecnie w tym budynku działa Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (nr 56).

W okresie 1931-32 pod numerem 46, u zbiegu z ulicą Łęczycką wystawiono funkcjonalistyczny gmach Gimnazjum Państwowego Żeńskiego projektu Tadeusza Nowakowskiego. Obecnie mieści się w nim VII Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego.

W roku 1936 ukończono budowę modernistycznego gmachu Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych – Wawelska 52-54. Posiada on trzy fasady od strony ulic Reja, Krzyckiego i Wawelskiej. Był budowany w dwóch etapach: w roku 1928 – według projektu architekta Stefana Tomorowicza i w latach 1934-1936 – według projektu architekta Jana Zabłockiego.

Naprzeciwko, pod numerem 5, na miejscu zniszczonego w czasie wojny stadionu Warszawianki w latach 1954−1956 powstał stadion Sportowego Klubu Robotniczo-Akademickiego „SKRA” wraz z zespołem budynków – dzieło architektów Mikołaja Kokozowa i Jerzego Wasilewskiego z zespołem (Konstanty Kokozow, Stefan Hołówko, Wacław Zarębski, Bogumił Płachecki, Tadeusz Iskierka).

II wojna światowa przyniosła spore zniszczenia w zabudowie ulicy: ucierpiały domki Stowarzyszenia Urzędników PKO między ul. Klementyny Hoffmanowej a Józefa Korzeniowskiego.

Do historii powstania warszawskiego przeszedł zespół kamienic przy Wawelskiej 60, Mianowskiego 15 i Uniwersyteckiej 1 – tzw. Reduta Wawelska.

11 sierpnia 1944 Niemcy opanowali ostatni budynek na Ochocie – kamienicę przy ulicy Wawelskiej 60. Załoga oddziału ppor. Jerzego Gołembiewskiego „Stacha” starała się ewakuować kanałami wzdłuż Wawelskiej w kierunku Kolonii Staszica. W kanałach został na zawsze dowódca ppor. Jerzy Gołembiewski „Stach”, a rozproszeni żołnierze jego oddziału dotarli do pozycji batalionu „Golski” w Śródmieściu. W bramie głównej (Wawelska 60) znajduje się pamiątkowa tablica i obok fragment napisu za szybą: „MIN NIE ZNALEZIONO” z roku 1945.

W maju 1945 roku w rejonie ulicy Wawelskiej, na terenie Pola Mokotowskiego, powstała niezachowana kolonia 250 domków fińskich przekazanych w darze przez Związek Radziecki^[3].

W latach 1948–1951 według konkursowego projektu Romualda Gutta przy współpracy m.in. Zbigniewa Wasiutyńskiego pod numerem 1/3 wybudowano siedzibę Głównego Urzędu Statystycznego. Nietypowy rzut budynku składającego się z trzech skrzydeł mających wspólny, centralny punkt styczny, przypomina nieco literę „Y”. Wyprzedził on późniejsze rozwiązania tego typu m.in. w paryskiej siedzibie UNESCO^[4].

Budowa w latach 1971–1974 Trasy Łazienkowskiej zmieniła funkcję ul. Wawelskiej. Wiele dawnych przecznic straciło połączenie z ulicą, zaś zabudowa początkowego odcinka ulicy zmieniła nie tylko numerację, ale i adres. I tak, dawny adres Wawelska 2 to obecnie Armii Ludowej 28; dawnym numerem 8 Wawelskiej jest narożny dom osiedla Ognisko (projektu Romana Felińskiego) po parzystej stronie alei Niepodległości – obecnie przyporządkowany numeracji tej ostatniej (nr 210); Nr 10 to narożne skrzydło domu spółdzielni „U siebie”, obecnie z adresem Alei Niepodległości (212); Wawelska 12 to obecnie Sędziowska 1; Dawny gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej, pierwotnie Wawelska 7 A, obecnie nosi adres Żwirki i Wigury 105, itp.

Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]

III Ogród Jordanowski w Warszawie
Stadion RKS Skra (nr 5)
Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania (nr 14)
Park Marii Skłodowskiej-Curie
Budynek Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego (dawny Instytut Radowy) i pomnik przyrody jawor Maria (nr 15)
Pomnik Marii Skłodowskiej-Curie
VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego (nr 46)
Gmach Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych – siedziba: Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Klimatu, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (nr 52/54)
Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (nr 56)
Pomnik Lotnika
Park Wielkopolski
Tablice Tchorka upamiętniające zbrodnie na ludności cywilnej podczas pacyfikacji Ochoty (nr 15 i 66/74)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Tomasz Demiańczuk: Drzewo posadzone przez noblistkę. Urząd m.st. Warszawy, 2015-05-28. [dostęp 2015-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-28)]. (pol.).
↑ Maciej Aleksandrowicz: „Jutrzenka” - warszawski ogród z historią. [w:] Polski Związek Dzialkowców [on-line]. 24 października 2018. [dostęp 2018-12-30].
↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 151. ISBN 978-83-280-3725-0.
↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 36. ISBN 83-60350-00-0.

[um-1] Tomasz Demiańczuk: Drzewo posadzone przez noblistkę. Urząd m.st. Warszawy, 2015-05-28. [dostęp 2015-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-28)]. (pol.).

[2] Maciej Aleksandrowicz: „Jutrzenka” - warszawski ogród z historią. [w:] Polski Związek Dzialkowców [on-line]. 24 października 2018. [dostęp 2018-12-30].

[3] Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 151. ISBN 978-83-280-3725-0.

[4] Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 36. ISBN 83-60350-00-0.

[1]

[2]

[3]

[4]