French
DeutschTadeusz Moniewski – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Data i miejsce urodzenia | 23 stycznia 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 23 grudnia 1939 |
| Zawód, zajęcie | pedagog, nauczyciel |
| Odznaczenia | |
    | |
Tadeusz Moniewski (ur. 23 stycznia 1901 w Warszawie, zm. 23 grudnia 1939 w Lublinie) – polski działacz niepodległościowy i społeczny, pedagog, dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Lublinie w latach 1930–1939, ofiara Sonderaktion Lublin.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie Feliksa, rzemieślnika, i Marianny z Przymanowskich. Miał starszą siostrę Janinę Felicję (ur. 1897). Uczył się w 8-klasowej Szkole Filologicznej Zygmunta hr. Wielopolskiego w Warszawie, którą ukończył w roku 1918 uzyskując świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem. Od 1916 roku był członkiem drużyny harcerskiej w tej szkole, dwa lata później został plutonowym drużyny harcerskiej[1], a następnie, w tymże toku, przybocznym w drużynie Tomasza Piskorskiego[2]. W 1918 roku był członkiem warszawskiej Rady Drużynowych. Od co najmniej tego roku należał do Organizacji Młodzieży Narodowej[3] (do 1921 roku OMN Szkół Średnich, a od 1921 roku – Szkół Wyższych[4]) i do Związku Młodzieży Polskiej „Przyszłość” (tzw. „Pet”-u)[5]. Z ramienia OMN był przewodniczącym OMN Szkół Średnich[6].
W 1918 roku zgłosił się do Wojska Polskiego, rok później służył jako kapral artylerii[7]. W latach 1919–1920 uczestniczył w walkach Dywizji Podlaskiej. Został odznaczony Krzyżem Walecznych[8]. Na początku 1920 roku w czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w 4 baterii 7 pułku artylerii lekkiej[9]. Dosłużył się stopnia podporucznika[10].
Po wojnie wrócił do Warszawy. W 1922 roku został przyjęty do tajnego Związku Młodzieży Polskiej („Zetu”). Dwa lata później uzyskał absolutorium na Uniwersytecie Warszawskim[6].
W 1922 roku wyjechał do Siedlec, gdzie był nauczycielem historii i propedeutyki filozofii w Państwowym Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach i opiekunem III Drużyny Harcerskiej im. J. Piłsudskiego przy tym gimnazjum. W 1926 roku zdał egzamin po ukończeniu kursu metodycznego dla nauczycieli historii i uzyskał pełne kwalifikacje nauczyciela historii. Aktywnie działał społecznie: był m.in.: prezesem powiatowego oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego Szkół Średnich w Siedlcach, członkiem Komitetu Powiatowego Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, sekretarzem Koła Przyjaciół Harcerstwa w Siedlcach, członkiem Towarzystwa Szkół Średnich i Wyższych, Związku Oficerów Rezerwy. Po 1926 roku wstąpił do BBWR-u, od 10 marca 1929 roku był członkiem komitetu powiatowego BBWR w Siedlcach[11].
Był jednym z organizatorów Muzeum Ziemi Podlaskiej w Siedlcach i pierwszym jego dyrektorem od 1928 roku[11].
Od 1930 roku był dyrektorem I Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Lublinie. Pracował na tym stanowisku do wybuchu II wojny światowej (z przerwą w latach 1932–1933, gdy pracował jako wizytator szkół średnich w Lublinie[12]), położył wielkie zasługi w rozwoju tej szkoły[13].
Oprócz pracy w szkole Tadeusz Moniewski udzielał się w różnych inicjatywach społecznych, między innymi pełnił funkcję prezesa Koła Stowarzyszenia Dyrektorów Szkół Średnich w Lublinie. Był opiekunem drużyny harcerskiej „Błękitnej Jedynki” w Lublinie w latach 1930–1939, wiceprzewodniczącym Zarządu Okręgowego ZHP w Lublinie w latach 1934–1937, kierownikiem Wydziału Propagandy i Prasy tamtejszej Komendy Chorągwi w latach 1936–1937. W maju 1939 roku został wybrany do rady miasta[14]. Przy współudziale komitetu redakcyjnego opracował Księgę pamiątkową 25-lecia harcerstwa w Lubelszczyźnie: wspomnienia i dokumenty 1911–1936, (Lublin 1936)[15].
Ożenił się 11 sierpnia 1923 roku z Otylią Zwolińską (1903–1994), z którą miał córkę Krystynę, późniejszą Kuśniewicz (ur. 1925)[16]. Mieszkali w Siedlcach[17], w 1930 roku przenieśli się do Lublina.
Po wybuchu II wojny światowej, 9 listopada 1939 roku został aresztowany z grupą nauczycieli jako zakładnik i osadzony w więzieniu na Zamku w Lublinie. Rozstrzelany 23 grudnia przy lubelskim kirkucie w ramach akcji Sonderaktion Lublin[13][18].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Walecznych (1920)[14]
- Złoty Krzyż Zasługi (7 czerwca 1939)[19]
- Srebrny Krzyż Zasługi (1935)[13][14]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[14]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
20 czerwca 2001 roku przy kirkucie przy ul. Kalinowszczyzna w Lublinie odsłonięto pomnik poświęcony rozstrzelanym w tym miejscu intelektualistom. Wśród nazwisk zamordowanych jest również nazwisko Tadeusza Moniewskiego[18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 43 (1918), Archiwum Akt Nowych.
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 48 (1918), tamże.
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 40 (1918), tamże.
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 117 (1921), tamże.
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 49 (1918), tamże.
- ↑ a b Marczuk 2000 ↓, s. 80.
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 81 (1919), tamże.
- ↑ Franciszek Sadurski: Ze wspomnień lubelskich. W: Tadeusz Wacław Nowacki (red.): ZET w walce o niepodległość i budowę państwa – szkice i wspomnienia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 488. ISBN 83-01-12142-4.
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 82 (1920), tamże.
- ↑ Tadeusz W. Nowacki: Wojna 1939–1945 i po wojnie. W: Tadeusz Wacław Nowacki (red.): ZET w walce o niepodległość i budowę państwa – szkice i wspomnienia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 267. ISBN 83-01-12142-4.
- ↑ a b Marczuk 2000 ↓, s. 81.
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 326 (1933), tamże.
- ↑ a b c Marek Chodowski, Historia I Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Lublinie [online], lo01.pl/staszic [dostęp 2016-12-24].
- ↑ a b c d MONIEWSKI Tadeusz (1901–1939), nauczyciel, harcerz, działacz oświatowy i społeczny, dyrektor Muzeum Ziemi Podlaskiej im. Mieczysława Asłanowicza w Siedlcach. [online], slownik-biograficzny.uph.edu.pl [dostęp 2022-01-11].
- ↑ Tadeusz Moniewski, Księga pamiątkowa 25-lecia harcerstwa w Lubelszczyźnie: wspomnienia i dokumenty 1911–1936, Lublin 1936 [dostęp 2016-12-24].
- ↑ Profil Tadeusza Moniewskiego na stronie Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego [online] [dostęp 2016-12-24].
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki, zeszyt 180 (1924), tamże.
- ↑ a b Kazimierz S. Ożóg, Pomnik rozstrzelanych przy Kirkucie [online], www.uni.opole.pl, 7 czerwca 2006 [dostęp 2012-12-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-07].
- ↑ M.P. z 1939 r. nr 131, poz. 307 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wacław Szyszkowski: Moniewski Tadeusz. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 21. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976, s. 453–454.
- Tadeusz Wacław Nowacki (red.): ZET w walce o niepodległość i budowę państwa – szkice i wspomnienia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-12142-4.
- Tadeusz Moniewski. W: Józef Marczuk: Straceni w noc wigilijną – Lublin 23 XII 1939. Stowarzyszenie byłych Więźniów Politycznych Zamku Lubelskiego i „Pod Zegarem” – Multico, 2000, s. 77–88. ISBN 83-86660-52-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dzieła Tadeusza Moniewskiego w bibliotece Polona