French
DeutschStanisław Łańcucki – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł I kadencji Sejmu (II RP) | |
| Okres | od 5 listopada 1922 |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
 | |
Stanisław Łańcucki (ur. 6 listopada 1882 w Grochowcach, zm. 20 września 1937 w Moskwie[1]) – polski polityk socjalistyczny (PPSD) i komunistyczny (KPRP/KPP), poseł na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm I kadencji w II Rzeczypospolitej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie robotniczej (ojciec był murarzem), skończył szkołę ludową w Sieniawie, pracował na budowie w Czortkowie. Kształcił się na kursach czeladniczych na ślusarza. Od 1897 pracował w zakładach kolejowych w Przemyślu, później w fabryce wagonów w Sanoku, Witkowicach i Krakowie. Członek Zarządu Związku Zawodowego Kolejarzy w Przemyślu i Związku Metalowców w Sanoku[2]. W 1901 współorganizował pierwszy w historii sanockiego zakładu strajk[3]. Uczestniczył także w strajku robotniczym w 1905 w fabryce[4].
Od 1900 związany z Polską Partią Socjalno-Demokratyczną Galicji i Śląska Cieszyńskiego, podczas pobytu w Paryżu w 1912 nawiązał kontakt z redakcją anarchistyczno-komunistycznego tygodnika Les Temps Nouveau i tygodnika l'Anarchie.
W czasie I wojny światowej znalazł się znów w Galicji. Ewakuowany na Morawy, potem do Pragi, Wiednia, Louny, a w 1915 do Jarosławia.
W 1918 współtworzył Polską Organizację Wojskową w Jarosławiu, protestował przeciwko oderwaniu Chełmszczyzny od Polski w traktacie brzeskim. W sierpniu 1918 Austriacy wykryli jego działalność w POW, zagrożony karą śmierci zmuszony był zbiec do Kijowa. W listopadzie 1918 powrócił do Przemyśla. Został wybrany z listy PPSD do Rady Miejskiej w Jarosławiu.
W wyborach w styczniu 1919 został wybrany z listy PPSD do Sejmu Ustawodawczego z okręgu Jarosław i został członkiem klubu Związku Polskich Posłów Socjalistycznych grupującego posłów PPS i PPSD. 11 maja 1921 opuścił klub, motywując to ugodową polityką partii, i wraz z Tomaszem Dąbalem, który opuścił klub Chłopskiego Stronnictwa Radykalnego utworzył Frakcję Sejmową Posłów Komunistycznych[5].
W 1922 został posłem z listy komunistycznej Związku Proletariatu Miast i Wsi (okręg Będzin). 18 grudnia 1924 Sejm wyraził zgodę na uchylenie jego immunitetu. Tej samej nocy został aresztowany i osadzony w areszcie na Mokotowie, a następnie przewieziony do Przemyśla. 25 marca 1925 został uniewinniony przez ławę przysięgłych. Jednak w związku ze śledztwem o działalność antypaństwową był nadal więziony. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi 10 września 1925 został skazany na 3 lata ciężkiego więzienia, a dodatkowo wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie 15 września 1925 skazano go dodatkowo na 3 lata ciężkiego więzienia; Sąd Apelacyjny w Warszawie w grudniu 1925 zatwierdził oba wyroki, lecz następnie w sierpniu 1926 zmniejszył karę do 4 lat ciężkiego więzienia bez zaliczenia rocznego aresztu śledczego. Na mocy amnestii w czerwcu 1928 ponownie zmniejszono wyrok do 2 lat i 8 miesięcy.
Złożył mandat 25 lutego 1926. Jego miejsce w Sejmie zajął kolejny na liście wyborczej komunistyczny kandydat: Jerzy Czeszejko-Sochacki.
Wyszedł na wolność w sierpniu 1928. Początkowo przebywał na leczeniu w Przemyślu, zaś w lipcu 1929 zbiegł do ZSRR. Za swą działalność rewolucyjną otrzymał tam rentę specjalną. W ZSRR członek Stowarzyszenia byłych Katorżników i Zesłańców Politycznych, WKP(b) i Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom. W 1931 w Moskwie opublikował Moje wspomnienia (w języku rosyjskim i polskim). W 1927 odznaczony został Orderem Czerwonego Sztandaru.
W czasie wielkiej czystki aresztowany przez NKWD 14 czerwca 1937. 20 września 1937 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR za "udział w polskiej nacjonalistycznej organizacji terrorystycznej". Rozstrzelany tego samego dnia. Skremowany na Cmentarzu Dońskim i tam też anonimowo pochowany. Zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR 29 kwietnia 1955[6].
W latach 1966–1991 Stanisław Łańcucki był ustanowionym przez władze patronem Szkoły Podstawowej nr 2 w Sanoku[7] a w latach 1986-2016 był patronem Szkoły Podstawowej w Grochowcach.
Był też patronem 11 pułku kolejowego[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ "Ланцуцкий Станислав Францевич". lists.memo.ru. [dostęp 2012-11-23]. (ros.).
- ↑ Józef Ząbkiewicz. Z kart historii SFA. Jak organizował się ruch związkowy w Sanoku. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 10 (103) z 1-10 kwietnia 1978.
- ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 31. ISBN 978-83-935385-7-7.
- ↑ Andrzej Andrusiewicz. Rok 1905 w Galicji (I). Początek rewolucji. „Nowiny”, s. 3, Nr 150 z 29-30 czerwca 1985.
- ↑ Jan Tomicki: Lewica socjalistyczna w Polsce 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo "Książka i Wiedza", 1982, s. 116. ISBN 83-05-11067-2.
- ↑ [1]Ланцуцкий Станислав Францевич. base.memo.ru. [dostęp 2020-12-06]. (ros.).
- ↑ Teresa Fuksa, Joanna Twardak: Historia szkoły. sp2.sanok.pl. [dostęp 2017-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-19)].
- ↑ Leszkowicz 2022 ↓, s. 751.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
- (red. Jacek Majchrowski), Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994
- Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927. Pod red. Henryka Mościckiego i Włodzimierza Dzwonkowskiego, Warszawa 1928
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Łańcucki – publikacje w bibliotece Polona
- Stanisław Łańcucki, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-03-01].
- Ланцуцкий Станислав Францевич