Jerzy Czeszejko-Sochacki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jerzy Czeszejko-Sochacki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 listopada 1892
Niżyn, gubernia czernihowska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

4 września 1933
Moskwa, RFSRR, ZSRR

Poseł na Sejm RP II kadencji (II RP)
Okres

od 27 marca 1928
do 27 grudnia 1928

Przynależność polityczna

Jedność Robotniczo-Chłopska (Komunistyczna Partia Polski)

Multimedia w Wikimedia Commons
Kamienica przy ulicy Stalowej 2 na Pradze, gdzie w latach 1924–1928 mieszkał Jerzy Czeszejko-Sochacki
Tablica upamiętniająca Jerzego Czeszejkę-Sochackiego, która wisiała na kamienicy przy ul. Stalowej 2 do 2019 roku

Jerzy Czeszejko-Sochacki ps. „Bratkowski”, „Bruzda”, „Konrad” (ur. 29 listopada 1892 w Niżynie, zm. 4 września 1933 w Moskwie) – polski polityk socjalistyczny i komunistyczny, publicysta, poseł na Sejm RP.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Wacława Czeszejki-Sochackiego, farmaceuty, i Walerii z d. Bogusławskiej. Po ukończeniu gimnazjum realnego w Dyneburgu, gdzie przenieśli się rodzice, w latach 1911–1915 studiował na wydziale prawa Uniwersytetu w Petersburgu, zaliczając osiem semestrów. Brał czynny udział w podziemnym studenckim ruchu niepodległościowym. W 1911 za udział w demonstracji studenckiej aresztowany i skazany na dwa miesiące aresztu. Publikował w polskojęzycznym Dzienniku Petersburskim (od 1914 Dziennik Petrogradzki)[a].

Od 1914 działał w Polskiej Partii Socjalistycznej–Frakcja Rewolucyjna. Organizował PPS w Wilnie, następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie był nauczycielem gimnazjalnym, jednocześnie zajmując się pracą organizacyjną w PPS.

Jako nauczyciel w seminarium nauczycielskim w Siennicy zorganizował bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości jedną z nielicznych w Polsce rad delegatów chłopskich i współorganizował (m.in. wraz z Janem Kwapińskim) Związek Zawodowy Robotników Rolnych. Kandydował jednocześnie w styczniu 1919 w wyborach do Sejmu Ustawodawczego, nie zdobył mandatu. Na zjeździe Polskiej Partii Socjalistycznej w 1919 wybrany do Rady Naczelnej i Centralnego Komitetu Wykonawczego (CKW) PPS. Następnie wybrany na sekretarza generalnego PPS. We władzach partii prezentował stanowisko lewicowe i przeciwne wojnie polsko-bolszewickiej.

Na posiedzeniu Rady Naczelnej PPS w końcu lipca 1920, podczas kulminacji ofensywy Armii Czerwonej na Warszawę zgłosił projekt rezolucji o wystąpieniu PPS z koalicyjnego Rządu Obrony Narodowej. Wobec odrzucenia projektu w głosowaniu przez Radę Naczelną zrzekł się funkcji sekretarza generalnego i członka CKW PPS. W marcu 1921 wraz z kilku działaczami socjalistycznymi ogłosił list otwarty o wystąpieniu z PPS. Na kilka dni przed kongresem PPS został aresztowany, kilka miesięcy spędził w więzieniu na Pawiaku. We wrześniu 1921 wstąpił do KPRP, gdzie został dokooptowany do jej Komitetu Centralnego. We władzach partii prezentował stanowisko zmierzające do porozumienia zwalczających się frakcji: większościowców i mniejszościowców.

Brał czynny udział w wyborach do Sejmu RP jesienią 1922 jako jeden z organizatorów i członek Komitetu Centralnego Związku Proletariatu Miast i Wsi – wobec delegalizacji KPRP – oficjalnej przybudówki KPRP wystawiającej kandydatów komunistycznych w wyborach parlamentarnych 1922. W latach 1921–1925 był członkiem Komitetu Centralnego KPRP, a następnie KPP. Od 22 kwietnia 1926 poseł na Sejm RP w miejsce Stanisława Łańcuckiego, który 25 lutego 1926 zrezygnował z mandatu poselskiego po uwięzieniu i wyroku sądowym za działalność antypaństwową.

Ponownie wybrany do Sejmu w wyborach 1928 z listy Jedności Robotniczo-Chłopskiej (wyborczy komitet KPP). W maju 1928 został aresztowany przez policję niemiecką w Berlinie podczas odbywającego się tam posiedzenia Komitetu Centralnego KPP. 27 grudnia 1928 Sejm pozbawił go mandatu poselskiego. Był wówczas członkiem Biura Politycznego KC KPZU (1928–1929) – autonomicznej sekcji KPP. W 1929 został członkiem Biura Politycznego KC KPP. W Berlinie przebywał do 1930, kiedy to wyjechał do Moskwy, by objąć jako przedstawiciel KPP funkcję w Komitecie Wykonawczym Kominternu (zastępca członka prezydium sekretariatu Komitetu Wykonawczego Kominternu). Funkcję sprawował do 1932, gdy przeniesiono go na stanowisko redaktora wychodzącego w Moskwie pisma KPP Z pola walki[b], wchodził też w skład redakcji teoretycznego organu KC KPP Nowy Przegląd.

13 sierpnia[c] 1933 aresztowany przez OGPU pod zarzutem szpiegostwa – współpracy z II Oddziałem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego[d]. 4 września 1933 popełnił samobójstwo – wyskoczył podczas przesłuchania z piątego piętra gmachu OGPU na Łubiance. Jego żona Józefina (z d. Jurewicz) została aresztowana w 1937 w czasie wielkiej czystki, najpierw zesłana do Pawłodaru w Kazachstanie, ponownie aresztowana w 1938, w obozach koncentracyjnych Gułagu do 1946, powróciła do Polski w 1959.

Pośmiertnie zrehabilitowany w listopadzie 1957. Jego grób symboliczny znajduje się na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A31-3-6)[1].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Ojciec poetki Natalii Astafiewej, tłumaczki literatury polskiej. Jego młodszym bratem był Tadeusz Czeszejko-Sochacki (1895-1940), kapitan Wojska Polskiego, zamordowany przez NKWD w Charkowie w ramach zbrodni katyńskiej.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dziennik zaczął się ukazywać 15 listopada 1909 jako organ liberałów polskich, z czasem ewoluował ku programowi demokratyczno-niepodległościowemu. Na jego łamach publikowali m.in. Remigiusz Kwiatkowski, Kazimiera Iłłakowiczówna, Józef Flach, Eugeniusz Starczewski i Marian Zdziechowski. Gazeta ukazywała się do 31 maja 1916, kiedy to władze carskie nakazały jej zamknięcie.
  2. ↑ Co było faktyczną degradacją.
  3. ↑ Nakaz aresztowania wystawiony jest na 15 sierpnia.
  4. ↑ Wiktor Żytłowski, związany z NKWD, już w 1929 r. stworzył Komisję Bezpieczeństwa przy Biurze Politycznym KC KPP, która miała zajmować się „walką z prowokacją” w partii, czyli była w pewnym sensie prefiguracją komisji o identycznej nazwie utworzonej 20 lat później w Warszawie. O ile wiem, to on właśnie pierwszy wysuwał zarzuty o „piłsudczykowskiej prowokacji”, i to już w 1930 r. Wskazywał też konkretne nazwiska i NKWD szło tym tropem, aresztując takich działaczy jak Tadeusz Żarski, Jerzy Czeszejko-Sochacki, Wojewódzki. Żytłowski ideologicznie „uogólnił” swoje tezy w osobnej broszurze wydanej w 1934 r. („U źródeł prowokacji peowiackiej”). Nie uchroniło go to przed aresztowaniem przez NKWD i kulą w tył głowy. Andrzej Paczkowski, Barbara Polak, Robert Spałek, Komuniści przeciw komunistom, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, nr 01-02/2005,Warszawa 2005, s. 11 wersja elektroniczna. Paweł Piotr Wieczorkiewicz w wypowiedzi dla Dziennik Polska-Europa-Świat 11 sierpnia 2007 stwierdził z kolei: Tylko że jak się okazuje, te zarzuty nie były fałszywe i najprawdopodobniej Czeszejko-Sochacki był agentem naszego wywiadu aresztowanym podczas przekazywania materiałów pracownikowi polskiej ambasady w Moskwie. Jeśli to się potwierdzi, to trzeba będzie przywrócić ulice jego imienia. Wieczorkiewicz: Mimo wszystko Stalin nas szanował. O współpracy więcej w: Wiktor Wandurski; Maria Wosiek, Zeznania Wiktora Wandurskiego w więzieniu GPU Pamiętnik Teatralny t. 45 nr. 3/4 (179/180) (1996) oraz СПРАВА „Польської Організації Військової” в Україні. 1920-1938 рр. Збірник документів та матеріалів. Київ 2011 str. 197.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

Bibliografia, linki[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Czeszejko-Sochacki&oldid=70538730”