Sonata na wiolonczelę solo Kodálya – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zoltán Kodály – kompozytor sonaty

Sonata na wiolonczelę solo op. 8 – utwór wiolonczelowy węgierskiego kompozytora Zoltána Kodálya. Premierowe wykonanie miało miejsce w 1918 roku, a drukiem wydano sonatę w 1921 roku. Sonata Kodálya jest powszechnie uważana za największe z dzieł skomponowanych na wiolonczelę solo od czasów suit na wiolonczelę Johanna Sebastiana Bacha[1][2]. W utworze można znaleźć echa twórczości Debussy'ego i Bartóka oraz nawiązania do węgierskiej muzyki ludowej[1].

Prawykonanie[edytuj | edytuj kod]

Sonata została skomponowana w 1915 roku, ale wydarzenia I wojny światowej opóźniły premierę[1]. Prawykonanie miało miejsce w Budapeszcie 7 maja 1918 roku, a solistą był Jenő Kerpely (1885-1954; znany także jako Eugène de Kerpely), któremu utwór był dedykowany[1][3]. Kerpely był wiolonczelistą kwartetu Waldbauer-Kerpely, który po raz pierwszy prezentował także m.in. cztery kwartety Beli Bartóka. Nuty opublikowało w 1921 roku w Wiedniu wydawnictwo Universal Edition[3].

Popularność[edytuj | edytuj kod]

Utwór długo pracował na popularność. W 1956 roku sonata została obowiązkowym utworem w konkursie wiolonczelistów Pablo Casalsa w Meksyku[4]. Calum MacDonald komentując znaczenie utworu napisał[2]:

Gdyby nawet Kodály nie napisał niczego poza tą wspaniałą sonatą, nadal zasługiwałby na miano jednego z największych muzycznych geniuszy Węgier.

Części[edytuj | edytuj kod]

Sonata składa się z trzech części oznaczonych[1]

  • I. Allegro maestoso ma appassionato
  • II. Adagio (con gran espressione)
  • III. Allegro molto vivace

W licznych wykonaniach część trzecia jest skracana[5].

Tonacja[edytuj | edytuj kod]

Utwór został skomponowany w tonacji h-moll, często przechodzącej w H-dur. Sonata wymaga przestrojenia dwóch najgrubszych strun wiolonczeli w dół o półton, czym kompozytor chciał umożliwić użycie tonacji H, poszerzyć skalę instrumentu i zwiększyć możliwości ekspresji[6].

Nagrania[edytuj | edytuj kod]

Sonatę nagrywali liczni wiolonczeliści, m.in. Erling Blöndal Bengtsson, Natalie Clein, Antony Cooke, Pierre Fournier, Alban Gerhardt, Matt Haimovitz, Frans Helmerson, Yo-Yo Ma, George Neikrug, David Pereira, János Starker, Yuli Turovsky, Alisa Weilerstein i Pieter Wispelwey.

János Starker wykonał utwór po raz pierwszy dla kompozytora w wieku 15 lat w 1939 roku, a następnie w 1967 roku, krótko przed śmiercią Kodálya. Nagranie płytowe z 1948 roku zostało uhonorowane prestiżową Grand Prix du Disque, a po nim nastąpiły jeszcze nagrania z 1950, 1956 i 1970 roku[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Sonata for Solo Cello, Op.8. Classical Archives. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
  2. ↑ a b Kodály - Cello Sonata. Presto Classical. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
  3. ↑ a b Sonata for Solo Cello, Op.8 (Kodály, Zoltán). IMSLP. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
  4. ↑ a b Camden Shaw plays Bach, Kodály and Ligeti. 6moons.com. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
  5. ↑ Kevin N O'Connell: Kodaly's Sonata for solo cello. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
  6. ↑ Mogens Wenzel Andreasen: Erling Blöndal Bengtsson. Danacord.dk. [dostęp 2012-12-21]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sonata_na_wiolonczelę_solo_Kodálya&oldid=71843332”