Polskie Termopile – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bitwa pod Węgrowem

Polskie Termopile – termin publicystyczny, używany na określenie kilku bitew z historii Polski, na wzór starożytnej bitwy pod Termopilami. Wspólnymi cechami wszystkich tych starć, które upodabniają je do desperackiej obrony Spartan przed Persami w wąwozie termopilskim, jest rażąca dysproporcja sił na korzyść strony atakującej, a także odważna postawa obrońców, walczących do wyczerpania zapasów i nawet za cenę śmierci większości oddziału.

Określenia polskie Termopile jako pierwszy użył francuski poeta August Barbier w wierszu Atak pod Węgrowem z 1863 r. Natchnieniem była bitwa pod Węgrowem stoczona w trakcie powstania styczniowego. Poeta porównał atak polskich kosynierów na rosyjskie armaty do heroicznych walk starożytnych Spartan. Wkrótce określenie to przylgnęło na trwałe do boju powstańców; porównania tego starcia do bitwy pod Termopilami znalazły się także w wierszach Vanitas Cypriana Kamila Norwida i Bój pod Węgrowem Marii Konopnickiej. Z czasem zaczęto tak określać również inne bitwy.

Bój pod Zadwórzem, obraz Stanisława Kaczora-Batowskiego z 1929 roku
Tablica Polskie Termopile na Pomniku Orląt Przemyskich

Tradycyjnie mianem polskich Termopil określa się następujące starcia:

  • Bitwa pod Hodowem (11 czerwca 1694 r.) – bitwa pomiędzy wojskami polskimi, a tatarskimi w trakcie wojny polsko-tureckiej (1683–1699). Wygrana przez stronę polską dzięki skutecznej obronie husarii, pomimo stosunku sił wynoszącego w przybliżeniu 100:1 (ok. 40 tys. Tatarów przeciwko 400 Polakom)[potrzebny przypis].
  • Bitwa pod Węgrowem (3 lutego 1863 r.) – bitwa stoczona w trakcie powstania styczniowego w otoczonej przez rosyjskie wojska wsi Węgrów. Liczący ok. 1 tys. ludzi oddział kosynierów kontratakował w kierunku rosyjskiej artylerii, wybił obsługę dział i zmusił do odwrotu wrogą piechotę za cenę dużych strat własnych. [1]
  • Walki pod Persenkówką pod koniec 1918 w trakcie wojny polsko-ukraińskiej, które podczas odsłonięcia pomnika Obrońców Lwowa na Persenkówce 28 września 1924 zostały określone przez gen. Tadeusza Rozwadowskiego „czynem polskich Termopil”[2].
  • Bitwa pod Zadwórzem[3] (17 sierpnia 1920 r.) – bitwa stoczona w trakcie wojny polsko-bolszewickiej we wsi Zadwórze, gdzie batalion polskich wojsk, złożony z ochotników spośród lwowskiej młodzieży, zagrodził drogę na Lwów oddziałom 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego. Z 330 polskich żołnierzy poległo 318, kilkunastu rannych zostało wziętych do niewoli. Dowódca batalionu kpt. Bolesław Zajączkowski, popełnił z kilkoma żołnierzami samobójstwo. Zwłoki pięciu oficerów, które udało się zidentyfikować, pochowano na cmentarzu Orląt we Lwowie; pozostali spoczęli na miejscu swej bohaterskiej śmierci, gdzie został usypany kurhan i umieszczona tablica pamiątkowa z napisem: Orlętom, poległym w dniu 17 sierpnia 1920 r. w walkach o całość ziem kresowych[4].
  • Bitwa pod Dytiatynem (16 września 1920 r.) – bitwa stoczona w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, gdzie poddziały 13 pułku piechoty i dwie baterie 8 Brygady Artylerii liczące łącznie ok. 600 żołnierzy powstrzymywały przez cały dzień natarcie bolszewickiej piechoty i konnicy w sile ok. 2 tys. ludzi na wzgórzu 385 pod wsią Dytiatyn. Pod koniec starcia na miejscu pozostał już tylko jeden pluton piechoty z 13 pułku i resztki artylerii pod dowództwem kpt. Adama Zająca, które broniły się do ostatniego człowieka. Bohaterska postawa obrońców pozwoliła dać czas na przegrupowanie oddziałom polsko-ukraińskim w okolicach Halicza, które bez osłony 13 PP pod Dytiatynem zostałyby najpewniej zaatakowane od flanki i unicestwione[5].
  • Obrona Wizny (7–10 września 1939 r.) – bitwa stoczona w trakcie wojny obronnej 1939 r. Przeciw 42 200 żołnierzom niemieckim walczyło 720 Polaków pod dowództwem kpt. Władysława Raginisa. Niemcy dysponowali 350 czołgami, 657 moździerzami, działami i granatnikami, mieli też wsparcie powietrzne 600 samolotów Luftwaffe – na jednego Polaka przypadło więc w przybliżeniu sześćdziesięciu Niemców. Tylko kilkudziesięciu polskich żołnierzy zostało wziętych w niewolę niemiecką. Reszta zginęła walcząc do końca, dowódca dopełnił złożonej wcześniej przysięgi, że żywy nie odda bronionych pozycji. Po wyczerpaniu amunicji i wydaniu rozkazu kapitulacji ostatnim ocalałym podwładnym, sam pozostał na stanowisku dowodzenia i popełnił samobójstwo rozrywając się granatem[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Roman Postek, Bitwa pod Węgrowem 3 II 1863 r, 18 lutego 2021.
  2. Uroczystości lwowskie. „Nowości Illustrowane”. Nr 41, s. 2, 11 października 1924. 
  3. Zebranie uczestników bitwy pod Zadwórzem. „Wschód”. Nr 145, s. 7, 27 sierpnia 1939. 
  4. Stanisław Nicieja: Zadwórze – Polskie Termopile. Kraków: Śródmiejski Ośrodek Kultury Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, 2000.
  5. Dytiatyn 1920 – Polskie Termopile. [dostęp 2011-10-13]. (pol.).
  6. Wiktorzak A., Wizna – Polskie Termopile, Głos Weterana, nr 9, 1997.