Pigmejka karłowata – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pigmejka karłowata
Cebuella pygmaea
(Spix, 1823)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Rodzina

pazurkowcowate

Rodzaj

pigmejka

Gatunek

pigmejka karłowata

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pigmejka karłowata[5], pigmejka[6][7], uistiti pigmejka[6] (Cebuella pygmaea) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1823 roku niemiecki przyrodnik Johann Baptist von Spix nadając mu nazwę Iacchus pygmaeus[1]. Miejsce typowe to Tabatinga, na obszarze rzeki Solimões, Amazonas, Brazylia[1][8][9]. Holotyp to zamontowana skóra z czaszką w środku dorosłego osobnika (sygnatura ZSM 20) ze zbiorów Zoologische Staatssammlung München[10].

Z badań Boubli i współpracowników (w druku) wynika, że populacje tradycyjnie zaliczane do gatunku C. pygmaea należą do dwóch odrębnych gatunków, z których jeden zasiedla obszary nad rzeką Japurá, a drugi – obszary na południe od Solimões[11]. Zdrowe mieszańce C. pygmaea z Callithrix jacchus zostały uzyskane w niewoli[12], a niektóre ujęcia systematyczne uznają Cebuella za podrodzaj Callithrix[8].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Cebuella: rodzaj Cebus Erxleben, 1777 (kapucynka); łac. przyrostek zdrabniający -ella[13].
  • pygmaea: łac. pygmaeus „karłowaty”, od gr. πυγμαιος pugmaios „karłowaty, wielkości pięści”, od πυγμη pugmē „pięść”[14].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Pigmejka karłowata występuje na obszarach górnego biegu Amazonki w południowej Kolumbii, zachodnia Brazylii, północno-wschodnim Ekwadorze i północnym Peru, na północ od Solimões (górny bieg Amazonki) i Napo, na wschód do ujścia Japurá i na południe od Caqueta do Andów[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pigmejka karłowata jest najmniejszym przedstawicielem małp – długość ciała (bez ogona) 12-16 cm, długość ogona od 17–23 cm; masa ciała 85–140 g[15][16]. Samice są nieco większe od samców[15]. Futro zielonożółte z ciemnobrązowymi plamami, na brzuchu żółtopomarańczowe.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Dwie pigmejki podczas iskania

Pigmejki karłowate żyją najczęściej w parach lub małych, rodzinnych grupach. Opiekę nad młodymi sprawuje ojciec oraz ewentualnie starsze męskie potomstwo; rola matki sprowadza się głównie do karmienia[17].

Doskonale wspina się po drzewach dzięki przystosowanym do tego celu pazurom. Pigmejka karłowata jest aktywna w dzień; noce spędza w dziuplach, rozwidleniach konarów drzew lub ptasich gniazdach. Jest wszystkożerna – żywi się owocami, liśćmi, owadami, larwami oraz małymi kręgowcami i bezkręgowcami, ale jej ulubionym pokarmem jest sok i żywica drzew.

Zajmowane terytorium znakują wydzieliną gruczołów zapachowych.

Ciąża trwa ok. 140 dni, jednorazowo rodzi się do 3 młodych.

Osobniki komunikują się za pomocą odgłosów podobnych do świergotu ptaków - trele umożliwiają porozumiewanie się na odległość, gwizdy i charakterystyczne odgłosy przypominające kliknięcie mają za zadanie ostrzegać przed zagrożeniem. Część sygnałów nadawana jest w formie ultradźwięków niesłyszalnych dla człowieka[18][19].

W niewoli pigmejka karłowata może żyć do 16 lat, długość życia w warunkach naturalnych nie jest znana.

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. vulnerable ‘narażony’)[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c J.B. von Spix: Simiarum et Vespertilionum Brasiliensium species novae. Monachii: typis F.S. Hübschmanni, 1823, s. 32. (łac.).
  2. ↑ H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 95. (niem.).
  3. ↑ H.W. Bates: The naturalist on the River Amazons, A record of adventures, habits of animals, sketches of Brazilian and Indian life and aspects of nature under the Equator during eleven years of travel. Cz. 1. London: J. Murray, 1863, s. 98. (ang.).
  4. ↑ a b S. de la Torre i inni, Cebuella pygmaea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
  5. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  6. ↑ a b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 107. ISBN 83-01-14344-4.
  7. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 264, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  8. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Callithrix (Cebuella) pygmaea. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].
  9. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cebuella pygmaea (Spix, 1823). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).
  10. ↑ R. Kraft. Die von J. B. von Spix beschriebenen neotropischen Primaten und Chiropteren. Verzeichnis der in der Zoologischen Staatssammlung München aufbewahrten Typusexemplare. „Spixiana”. Supplement 9, s. 436, 1983. (niem.). 
  11. ↑ J.P. Boubli, M.N.F. da Silva, A.B. Rylands, S.D. Nash, F. Bertuol, M. Nunes, R.A. Mittermeier, H. Byrne, F.E. da Silva, F. Röhe, I. Sampaio, H. Schneider, I.P. Farias & T. Hrbek. How many Pygmy Marmoset (Cebuella Gray, 1870) species are there? A taxonomic re-appraisal based on new molecular evidence. „Molecular Phylogenetics and Evolution”, w druku. DOI: 10.1016/j.ympev.2017.11.010. (ang.). 
  12. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 174. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 166, 1904. (ang.). 
  14. ↑ pygmaea, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-10] (ang.).
  15. ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 307. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  16. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 111. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  17. ↑ M.M. Bryden i inni, Encyklopedia Zwierząt Ssaki, Warszawa: Agencja "Elipsa", 1991.
  18. ↑ J.F. Eisenberg & K.H. Redford, Mammals of the Neotropics, Volume 3: Ecuador, Bolivia, Brazil, Chicago, USA: University of Chicago Press, 2009.
  19. ↑ R.M. Nowak, Walker’s Mammal of the World – 5th Edition, Volume I, Baltimore, USA: The Johns Hopkins University Press, 1991.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 264, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 107. ISBN 83-01-14344-4.
  • S. Bunker: Callithrix pygmaea. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-12-28]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pigmejka_karłowata&oldid=72387814”