French
DeutschPalai (Białoruś) – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Wieś zimą | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy | +375 212 |
| Kod pocztowy | 211341 |
| Tablice rejestracyjne | 2 |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 55°09′40,6″N 30°22′07,0″E/55,161278 30,368611 | |
Palai (biał. Паляі; ros. Поляи, Polai) – wieś na Białorusi, w rejonie witebskim obwodu witebskiego, 12 km na wschód od Witebska. Wchodzi w skład sielsowietu Warony. Jest to jedno z trzech miejsc masowych egzekucji z okresu ZSRR, znajdujących się w pobliżu Witebska (pozostałe to Chajsy i uroczysko Ciepły Las koło Łużasnej).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1567 r. jako własność Anny Radziwiłłówny Kiszczyny, wdowy po wojewodzie witebskim Stanisławie Kiszce. Miejscowość leżała w województwie witebskim Wielkiego Księstwa Litewskiego. Na początku XVIII w. należała do Wincentego Mikoszy. W 1834 r. gospodarstwem kierował Apolinary Mikosza, który posiadał duży sad owocowy i karczmę przy szlaku kupieckim do Łoźnej. W 1878 r. Apolinary Mikosza miał 151 dziesięcin ziemi. W 1906 r. wieś leżała w wołoście Korolewo w ujeździe witebskim, właścicielem był Mikosza. Znajdował się tu 1 dwór, 11 mieszkańców (5 mężczyzn i 6 kobiet), 400 dziesięcin ziemi[1].
W 1918 r. otwarto rosyjskojęzyczną szkołę, a rok później na znacjonalizowanym majątku otwarto polską szkołę. W 1923 r. w domu ziemianina powstała 3-klasowa szkoła podstawowa. od 17 marca 1924 r. wieś była częścią wołostu Korolewo w ujeździe rudnickim. W 1926 r. znajdowało się tutaj 7 domów, w których mieszkało 26 mieszkańców. W 1930 r. mieszkańcy wsi założyli kołchoz im. Juliana Marchlewskiego[2]. Do 1941 r. we wsi były 63 domy i 284 mieszkańców. Od lipca 1941 r. do czerwca 1944 r. miejscowość była okupowana przez Niemców. W październiku 1943 r. cała wieś została spalona podczas odwrotu wojsk niemieckich. W dniu 16 lipca 1954 r. weszła w skład sielsowietu Warony w BSRR. Od 1991 r. wieś leży w Republice Białorusi.
Miejsce masowych rozstrzeliwań[edytuj | edytuj kod]
Między wsią Palai, a Warony znajduje się las, w którym według miejscowych od 1933 do 1941 NKWD przeprowadzało masowe rozstrzeliwania ludności cywilnej[3]. Teren uroczyska stanowił strefę zamkniętą. Liczba ofiar nie jest znana, według ocen inicjatorów upamiętnienia zamordowanych, może tu być pochowanych około 1000 osób[4].
W latach 80. XX w. Jakau Ryżyk szukał w miejscowości śladów morderstw. Z jego inicjatywy 5 listopada 1989 r. w uroczysku przy drodze R21, w odległości 400 m od wsi, został ustawiony pierwszy krzyż upamiętniający ofiary stalinowskich represji. Później został zastąpiony sześciometrowym metalowym krzyżem od prawosławnej cerkwi. Miejsce pamięci wybrano symbolicznie, aczkolwiek na terenie uroczyska dokonywano egzekucji[5].
W dniu 30 października 2007 r. ustawiono kolejny krzyż. 25 uczestników tej akcji zostało zatrzymanych, a 5 z nich ukarano grzywnami[6]. Po pewnym czasie krzyż usunięto.
Białoruscy aktywiści próbują tu stworzyć aleję krzyży, podobną do tej w Kuropatach, ale pomniki są regularnie niszczone. Po tym, jak 25 września 2009 roku dowiedziano się o zniszczeniu kilku kolejnych krzyży, skierowano apel do policji rejonowej w Witebsku z żądaniem zbadania tego faktu. Jednak wydano decyzję o odmowie wszczęcia śledztwa ze względu na niewielką ilość zniszczonego mienia, która według ekspertów wynosiła 132 450 rubli za krzyż.
29 października 2009 r. na miejscu dawnych krzyży z inicjatywy Kastusia Smolikaua, przewodniczącego witebskiego oddziału obwodowego partii BFL, postawiono jeszcze 5 pomników, za co Smolikau został później ukarany grzywną w wysokości 70 tys. rubli[7]. 2 listopada 2009 r. wzniesiono kolejny krzyż.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ А.П.Сапунов (red.), Список населенных мест Витебской губернии 1906 год., Витебск 1906, s. 514 (ros.).
- ↑ Скородихин К.Ф., История деревни Поляи., 2017–2018, s. 50 (ros.).
- ↑ Віцебскія Курапаты [online], Новы Час [dostęp 2020-09-19].
- ↑ Анна Камінскі, Месцы паМяці ахвяраў камунізму ў Беларусі [online], 2011 (biał.).
- ↑ Три места около Витебска, где пропадали люди | Витебский Курьер [online], vkurier.by, 23 sierpnia 2017 [dostęp 2020-09-19] (ros.).
- ↑ За адзначэнне Дня памяці продкаў у Віцебску аштрафавалі пяць чалавек [online], Народные новости Витебска, 1 listopada 2007 [dostęp 2020-09-19] (biał.).
- ↑ Канстанціна Смолікава аштрафавалі за крыжы [online], Народные новости Витебска, 6 stycznia 2010 [dostęp 2020-09-19] (biał.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Państwowe Centrum kartograficzno-geodezyjnych materiałów i danych Republiki Białorusi
- История деревни Поляи.Памятная книга. 2017-2018 год./редактор Скородихин К.Ф.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Anatol Chodźkin, mieszkaniec wsi Palai opowiada relację swojego dziadka Grzegorza Chodźkina o egzekucjach dokonywanych przez NKWD na wzniesieniu nad jeziorem Bernickim, serwis YouTube
- Relacja z przeprowadzonych w 2013 r. przez działaczy BFL prac porządkowych przy memoriale w Palai, serwis YouTube
- Artykuły dotyczące uroczyska w Palai na stronie internetowej Witebska Wiosna
