Medal Półwyspu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Medal Półwyspu
The Peninsular Medal

Awers krzyża za sześć bitew
Awers medalu
Rewers jednej z wersji
Baretka umowna
Ustanowiono	1810
Wielkość	Wymiary: Ø 38 mm – mały medal Ø 54 mm – duży medal 38 × 38 mm – krzyż 50 × 16 mm – okucie
Kruszec	złoto
Wydano	749
Powiązane	Medal Służby Ogólnej Wojskowej, Krzyż Wiktorii
Multimedia w Wikimedia Commons

Medal Półwyspu (ang. The Peninsular Medal) oraz Krzyż Złoty Półwyspu (The Peninsular Gold Cross)^[1] inaczej zwane Medal Złoty Armii (Army Gold Medal) lub Krzyż Złoty Armii (Army Gold Cross)^[2] – odznaczenie wojskowe ustanowione w 1810. Jeden z pierwszych medali kampanii brytyjskich, nadawany oficerom wojsk lądowych w randze co najmniej dowódcy batalionu za sukcesy w dowodzeniu w latach 1806–1814, przeważnie za działania podczas wojny na Półwyspie w czasie wojen napoleońskich przeciwko Francuzom^[3][2].

Wygląd Krzyża Złotego jest pierwowzorem najwyższego brytyjskiego odznaczenia – Krzyża Wiktorii^[4][5][6].

Odpowiednikiem tego medalu dla wszystkich uczestników danej bitwy, czyli również zwykłych żołnierzy, był autoryzowany w 1847 roku Medal Służby Ogólnej Wojskowej, obejmujący kampanie w latach 1793–1814. Osoby odznaczone wcześniej Krzyżem Półwyspu lub Medalem Półwyspu nie były nim nagradzane^[3].

Historia i wygląd[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze nadania złotego medalu miały być nagrodą dla trzynastu starszych oficerów dowodzących w zwycięskiej bitwie pod Maidą 4 lipca 1806 roku przeciwko Francuzom. Awers medalu przedstawiał ozdobioną liściem laurowym głowę Jerzego III oraz napis „GEORGE III REX”, a na rewersie figurę Brytanii z rzucaną włócznią w prawej i tarczą z symbolem unii (jak w brytyjskiej fladze) w lewej ręce, a ponad nią kobiecą postać zwycięstwa z wieńcem w dłoni. Na nich umieszczono napis „MAIDA. JUL. IV. MDCCCVI” z symbolem Sycylii ponad nim (tzw. trinacria jak na fladze Sycylii) i skrzyżowanymi włóczniami poniżej^[3].

W 1810 zuniformowano wygląd złotego medalu i rozpoczęto nadawanie go za inne bitwy, a napisy: Roleia, Vimeira, Sahagun, Benevente, Corunna i Talavera pojawiły się na rewersie w miejsce poprzedniego^[3].

Istniały trzy rodzaje tego odznaczenia:

• Mały Złoty Medal o średnicy 38 mm, noszony na wstążce wystającej z dziurki od guzika w mundurze, przeznaczony dla oficerów polowych lub osób dowodzących batalionem, w którym poległ dowódca, oraz dla oficerów artylerii, inżynierów, adiutantów, generałów sztabowych i wojskowych sekretarzy^[3].
• Duży Złoty Medal o średnicy 54 mm, noszony na szyi, jako nagroda dla generałów. Na awersie posiadał kobiecą figurę zwycięstwa w hełmie na głowie, siedzącą na globie, trzymającą w lewej ręce gałąź palmową, a w prawej – wieniec laurowy. Za nią, na wysokości kolan, umieszczono głowę brytyjskiego lwa, a lewa dłoń przytrzymywała tarczę unii, stojącą koło figury. Rewers miał tylko napis z miejscem bitwy otoczony wieńcem laurowym^[3].
• Krzyż Złoty o szerokości 38 mm, noszony w przypadku czterech nadań; kolejne nadania powyżej czterech oznaczano na wstążce za pomocą dodatkowych złotych klamer. Odznaka krzyża miała kształt krzyża kawalerskiego, na którego każdym z ramion opisano po jednej nazwie miejsca zwycięskiej bitwy, z umieszczonym w środku stojącym lwem skierowanym w prawo. Krzyż mocowano do wstążki za pomocą zawieszki w kształcie dużego, ozdobnego pierścienia zawieszonego na małym kółeczku^[3].

Od 1813 dozwolone było noszenie tylko jednego medalu, więc noszono tylko pierwszy z nich z pierwszą bitwą na rewersie (lub jeden krzyż z nazwami pierwszych czterech bitew na ramionach), a każde kolejne nadania oznaczane były przy pomocy okucia na wstążce w postaci złotej, masywnej klamry z wygrawerowaną nazwą zwycięskiej bitwy, o wymiarach 50 mm szerokości i 16 mm wysokości^[3].

Bitwy[edytuj | edytuj kod]

Nazwy miejsc bitew pojawiające się na rewersie lub klamrze^[1][3]:

Odznaczeni[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Medalem Półwyspu.

Łącznie nadano 65 krzyży oraz 88 dużych i 596 małych medali^[7]. Największą liczbą nadań uhonorowano księcia Wellingtona – posiadał krzyż z dziewięcioma klamrami za łącznie 13 zwycięskich bitew^[8].

Listy odznaczonych można odnaleźć w brytyjskim archiwum narodowym (The National Archives of the UK, Kew, Surrey, England) pod sygnaturą WO 100/16 (War Office: Campaign Medal and Awards Roll [General Series] 1793–1949)^[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]