Korona estońska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Korona estońska
ilustracja
Kod ISO 4217

EEK

Symbol

kr – korona

Państwo

 Estonia

Lata w obiegu

1928–1941 oraz 1991–2011

Bank centralny

Bank Estonii

Podział

1 korona = 100 senti

Banknoty

1, 2, 5, 10, 25, 50, 100, 500 koron

Monety

5, 10, 20, 50 senti, 1, 5 koron

Multimedia w Wikimedia Commons

Korona estońska (est. Eesti kroon) – jednostka monetarna Estonii (od 1928 roku do 31 grudnia 2010, z przerwą w okresie ZSRR). 1 korona estońska = 100 senti. Kod walutowy według ISO 4217 EEK. Średni kurs NBP 1 EEK = 0,2531 PLN (według stanu na 31 grudnia 2010). Z dniem 1 stycznia 2011 roku na terenie Estonii została wprowadzona waluta euro. Ostatnie korony estońskie zostały wycofane z obiegu 14 stycznia 2011 roku.

Okres 1928–1941[edytuj | edytuj kod]

Reforma walutowa spowodowana gwałtownie spadającą wartością marki estońskiej weszła w życie 1 stycznia 1928 roku. Na mocy reformy wprowadzono do obiegu nową walutę narodową – koronę estońską w miejsce poprzedniej. Kurs wymiany ustalono na 100 marek estońskich za 1 koronę. Nazwę nowej waluty przyjęto od korony szwedzkiej, zapewne ze względu na historyczne powiązania obu państw. Dzięki sporej pożyczce zagranicznej udało się ustabilizować kurs korony estońskiej i powiązać go z funtem szterlingiem. Kurs wymiany pozostał niezmieniony do kryzysu gospodarczego w 1933 roku. Jak i w wypadku marki estońskiej, tak i w tym przypadku Bank Estonii ogłosił konkurs na projekt nowych banknotów i monet w dniu 4 czerwca 1926 roku. W konkursie wzięło udział wielu znanych artystów. Zwycięzcą został artysta grafik Günther Reindorff. Na początek zaprojektował on banknoty o nominałach 5, 10 i 50 koron, a w okresie późniejszym również banknoty 20 i 100 koronowe. Z powodu opóźnień związanych z wykonaniem projektów nowych banknotów i ich drukiem, Bank Estonii zdecydował się na wprowadzenie do obiegu starych banknotów 100 markowych z wiśniowym nadrukiem Üks kroon („jedna korona”), co odpowiadało kursowi przeliczenia starej waluty estońskiej na nową. Banknoty te weszły do obiegu natychmiast po ogłoszeniu reformy walutowej w styczniu 1928 roku. Banknoty 10 koronowe weszły do obiegu dopiero we wrześniu 1928 roku, a pozostałe jeszcze później. W sumie w okresie od 1928 do 1940 roku Bank Estonii wprowadził do obiegu następujące banknoty:

  • 1 korona estońska – przedruk na 100 markach estońskich (1928)
  • 5 koron (1929)
  • 10 koron (1928, 1937, 1940 – ten ostatni rocznik nie został już dopuszczony do obiegu)
  • 20 koron (1932)
  • 50 koron (1929)
  • 100 koron (1935).
Seria 1928–1940
Awers Rewers Nominał Wymiar

(mm)

Kolor główny Opis awers Opis rewers Data wydania Nakład (szt)
1 korona 168 × 89 brązowy napis „ÜKS KROON” po obu stronach 1928 10 370 000
5 koron 128 × 71 jasny czerwony rybak z wiosłem Wartość nominalna i

godło Estonii

1929 7 200 000
10 koron 128 × 80 jasnoniebieski żniwiarka w ludowej sukni z sierpem i snopem siania 1928 5 450 000
1937 4 650 000
1940 1 710 000
20 koron 140 × 87 jasnozielony pasterz 1932 2 700 000
50 koron 158 × 100 jasny brąz wysokie wybrzeże w pobliżu wioski Rannamõisa 1929 1 070 000
100 koron 180 × 102 szaro-niebieski kowal przy kowadle na tle budynków fabrycznych 1935 485 000

Monety koronowe 1928–1941[edytuj | edytuj kod]

Poza banknotami do obiegu wszedł zestaw monet. Na ich projekt ogłoszono konkurs, który, jak w przypadku banknotów, wygrał ten sam artysta Günther Reindorff oraz Georg Vestenberg, który już wcześniej projektował monety w walucie markowej. Pierwsze monety, 25 senti, weszły do obiegu już w 1928 roku. W 1936 roku zostały one zastąpione monetami o nominale 20 senti. Wkrótce do obiegu weszły i pozostałe monety.

Według estońskiego prawa walutowego monety o wartości 1 i 2 koron mogły być wybijane jedynie w srebrze. W 1934 roku przeprowadzono poprawkę do tego prawa umożliwiającą wybijanie monet koronowych i w innych metalach, co zastosowano przy produkcji monety 1 koronowej z 1934 roku z wizerunkiem statku wikingów. Korona estońska pozostała prawnym środkiem płatniczym w Estonii od 1 stycznia 1928 roku do 25 marca 1941 roku. Kiedy kraj znalazł się pod okupacją sowiecką w czerwcu 1940 roku, korona nadal pozostała w obiegu. 25 listopada 1940 roku władze okupacyjne wprowadziły do jednoczesnego obiegu obok korony, ruble sowieckie, a 25 marca 1941 roku, na 3 miesiące przed wybuchem wojny z III Rzeszą, wycofano koronę estońską z obiegu. W okresie okupacji niemieckiej (1941-1944) i sowieckiej (1944-1991) w obiegu na terytorium Estonii pozostawały obce waluty wprowadzone przez okupantów.

Monety estońskie w walucie koronowej, 1928–1941[1]
Nominał Rok wydania Materiał Waga Średnica Rant Nakład Wizerunek
1 senti 1929 brąz 1,9 g 16 mm gładki 23 553 000
1 senti (nowy projekt) 1939 brąz 1,1 g 16 mm 5 000 000
1 senti (nowy projekt) 1939 brąz 1 g 16 mm 701 000
2 senti 1934 brąz 3,4 g 19,5 mm 5 838 000
5 senti 1931 brąz 5,0 g 23,25 mm 11 000 000
10 senti 1931 brązonikiel 2,5 g 17,75 mm 4 089 000
20 senti 1935 brązonikiel 4,0 g 21,25 mm 4 250 000
25 senti 1928 brązonikiel 8,5 g 27,5 mm ząbkowane 2 025 000
50 senti 1936 brązonikiel 7,5 g 27,5 mm gładki 1 256 000
1 korona – X Święto Pieśni w Tallinnie 1933 srebro 500 6,0 g 25,25 mm ząbkowane 351 767
1 korona – statek Wikingów 1934 brąz aluminiowy 6,0 g 25,25 mm gładki 3 305 000
2 korony – zamek Toompea, Tallinn 1930 srebro 500 12,0 g 30 mm ząbkowane 1 276 455
2 korony – 300 lat uniwersytetu w Tartu 1932 srebro 500 12,0 g 29,75 mm gładki 101 037
Współczesny estoński banknot 500-koronowy

Okres po 1991 r.[edytuj | edytuj kod]

Na kilka lat przed ogłoszeniem niepodległości w Estonii zaczęła już kiełkować idea powrotu do własnej waluty narodowej. Już w grudniu 1989 roku Rada Ministrów Estońskiej SRR ogłosiła konkurs na projekt nowej waluty, którą miała oczywiście zostać korona estońska w nawiązaniu do tradycji z lat międzywojennych. W wyniku konkursu wyłoniono trzech zwycięzców, z których dwóch (Urmas Ploomipuu i Vladimir Taiger) stało się autorami estońskich banknotów. Banknoty wydane przez Bank Estonii w większości zostały wydrukowane w Wielkiej Brytanii przez firmę Thomas de la Rue & Co. Jedynie banknoty 2 koronowe zostały wydrukowane w Stanach Zjednoczonych. Ostatnio wydane banknoty 25, 100 i 500 koronowe były drukowane w Niemczech. Bank Estonii wydał następujące banknoty, które zostały wprowadzone do obiegu 20 czerwca 1992 roku, zastępując sowieckiego rubla:

W 2010 roku Estonia została zaproszona do strefy euro z datą wejścia od 1 stycznia 2011 roku[2]. Od 1 stycznia 2011 Estonia przyjęła walutę euro[3][4].

Monety koronowe po 1991 r.[edytuj | edytuj kod]

Na projekt nowych monet również ogłoszono konkurs, lecz projekty jego zwycięzców nie zostały wprowadzone w życie, ponieważ nie zawierały godła państwowego, a jedynie inne symbole estońskie (narodowy kwiat chaber i jaskółki). Ostatecznie postanowiono wzorować się na projektach monet z lat międzywojennych. Wybrano więc projekty stosujące godło państwowe Estonii. Ich autorami byli: Arseni Mölder i Ants Raud. Do obiegu weszły następujące monety:

Monety estońskie w walucie koronowej od 1991 r.[5]
Nominał Rok wydania Materiał Waga Średnica Rant Nakład
5 senti 1991, 1992, 1995 mosiądz 1,29 g 15,95 mm gładki 43 790 000
10 senti 1991, 1992, 1994, 1996, 1997, 1998, 2002, 2006, 2008 mosiądz 1,85 g 17,1 mm 173 390 000
20 senti 1992, 1996 mosiądz 2,23 g 18,9 mm 42 280 000
20 senti 1997, 1999, 2003, 2004, 2006, 2008 nikiel 2,0 g 18,95 mm 110 930 000
50 senti 1992, 2004, 2006, 2007 mosiądz 2,99 g 19,5 mm 65 200 000
1 korona 1992, 1993, 1995 nikiel 5,44 g 23,25 mm 30 200 000
1 korona 1998, 2000, 2001, 2003, 2006 mosiądz 5,0 g 23,25 mm ząbkowany/

gładki

75 170 000
1 korona z okazji 90-lecia niepodległości Estonii 2008 mosiądz 5,0 g 23,25 mm 20 000 000
5 koron z okazji 75-lecia niepodległości Estonii 1993 mosiądz 7,1 g 26,1 mm gładki 1 520 000
5 koron z okazji 75-lecia Banku Estonii 1994 mosiądz 7,1 g 26,1 mm 10 180 000

Monety estońskie zostały wybite przez następujące mennice:

Oprócz wyżej wymienionych monet Bank Estonii wydał szereg tzw. monet kolekcjonerskich w walucie koronowej. Monety te jednak nie są spotykane w obiegu i stanowią jedynie przedmiot kolekcjonerski lub obiekt inwestycji, jako że wykonane są z metali szlachetnych (złoto i srebro).

Tallinn, główna siedziba Banku Estonii od 1992 r.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Janusz Parchimowicz: Katalog monet Litwy, Łotwy, Estonii 1922-1994, Wyd. Nefryt, Szczecin 1994, s. 44–49.
  2. ↑ Zaproszenie Estonii do strefy Euro.
  3. ↑ Oliver Kahu: Tänasest kehtib Eestis euro. err.ee, 2011-01-01. [dostęp 2014-12-26]. (est.).
  4. ↑ Eesti läks üle eurole. delfi.ee, 2011-01-01. [dostęp 2015-07-18]. (est.).
  5. ↑ Wykaz monet Banku Estonii. eestipank.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-03)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ivar Leimus: Estonian Currency from the Mark to the Euro, publikacja Banku Estonii, Tallinn (2007)
  • Janusz Parchimowicz: Katalog monet Litwy, Łotwy, Estonii 1922-1994, Wyd. Nefryt, Szczecin 1994, ISBN 83-900578-6-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Waluty obowiązujące w Estonii od 1721
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Korona_estońska&oldid=73479268”