Baszta Spasska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Baszta Spasska (Zbawiciela)
	; Baszta Spasska – widok z placu Czerwonego
Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Moskwa
Typ budynku	baszta bramna
Styl architektoniczny	gotyk, renesans, neogotyk
Architekt	Pietro Antonio Solari
Wysokość całkowita	71 m
Ukończenie budowy	1491
	Położenie na mapie Moskwy Baszta Spasska (Zbawiciela)
	Położenie na mapie Rosji Baszta Spasska (Zbawiciela)
	55°45′09,15″N 37°37′17,05″E/55,752542 37,621403
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Baszta Spasska (ros. Спасская башня) – baszta bramna, jeden z obiektów fortyfikacyjnych w obrębie umocnień Kremla w Moskwie, na wschodniej pierzei murów kremlowskich od strony placu Czerwonego. Jeden z najbardziej rozpoznawanych elementów architektonicznych kompleksu kremlowskiego. Posiada zegar wieżowy z kurantami, wydzwaniającymi oficjalny czas moskiewski^[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wybudowana na zlecenie cara Iwana III Wielkiego pod kierunkiem włoskiego architekta Pietro Solariego w roku 1491, jako element nowych, ceglanych fortyfikacji obronnych Moskwy, w miejscu dawnej baszty Frołowskiej^[1]. Swą początkową nazwę (Baszta Frołowska) odziedziczyła po poprzedniczce. Nazwa wiązała się z sąsiadującym z basztą soborem pod wezwaniem Frola i Laura^[3]. Obecna nazwa (ros. Спасская башня) pochodzi od ikony Obrazu Chrystusa Zbawiciela Nie Ludzką Ręką Uczynionego oraz ikony Chrystusa Zbawiciela Smoleńskiego (ros. Спас, Spas – Zbawiciel), które zostały umieszczone na fasadzie baszty, nad bramą wjazdową, w roku 1658. Jako pierwsza z baszt kremlowskich otrzymała wielopoziomowe zadaszenie z manierystycznymi ozdobami, figurkami oraz zegar wieżowy z kurantami, według projektu Bażena Ogurcowa i Christophera Hallowaya (1624-1625)^[1]. Służyła jako główne, reprezentacyjne wejście na Kreml. W 1628 wskutek pożaru doznała licznych uszkodzeń. W połowie XVII w. szczyt wieży ozdobił dwugłowy carski orzeł, a drewniany most nad fosą zastąpiono kamiennym, o długości 42 m i szerokości 10 m. Most ten, istniejący do 1812 r., był okupowany przez sprzedawców książek. W 1707 zegar i kuranty zostały wymienione na wykonane w Amsterdamie (zegarmistrzowie: J. Garnow, N. Jakowlew). Obecny zegar w wieży wykonano w wytwórni braci Butenopów i zainstalowano w latach 1851–1852^[1]. W 1868 r. baszta była gruntownie odnowiona, pod kierunkiem P. A. Gierasimowa. W 1917 r. baszta uległa poważnym uszkodzeniom, wskutek ostrzału artyleryjskiego. Do roku 1918 została kompletnie odnowiona^[2]. W 1935 roku dwugłowego orła carskiego na szczycie wieży zastąpiono pięcioramienną gwiazdą czerwoną^[1]^[4].

Zegar na Baszcie Spasskiej

Opis[edytuj | edytuj kod]

Wysokość całkowita: 71 m (bez gwiazdy: 67,3 m), grubość murów: do 3,6 m, obwód u podstawy: 68,2 m^[1]. Dziesięciopoziomowa, u podstawy czworokątna, dach wieżowy wysoki, oktaedryczny z ośmioma fasetkowatymi oknami pod szczytem, kryty kolorową dachówką. Ściany ceglane, podwójne, z wewnętrzną klatką schodową. Brama flankowana przez dwa małe bastiony (obecnie przekształcone na strażnice), mury zwieńczone blankami gibelińskimi^[5].

Na fasadzie znajduje się dwujęzyczna inskrypcja fundacyjna:

IOANNES VASILII DEI GRATIA MAGNUS/ DUX VOLODIMERIAE, MOSCOVIAE, NOV/OGARDIAE, TFERIAE, PLESCOVIAE, VETICIAE,/ ONGARIAE, PERMIAE, BUOLGARIAE ET/ ALIAS TOTIUSQ(UE) RAXIE D(OMI)NUS,/ A(N)NO 30 IMPERII SUI HAS TURRES CO(N)DERE/ F(ECIT) ET STATUIT PETRUS ANTONIUS SOLARIUS/ MEDIOLANENSIS A(N)NO N(ATIVIT) A(TIS) D(OM)INI 1491 K(ALENDIS) M(ARTIIS) I(USSIT) P(ONERE)

В ЛЕТО 6999 ИУЛИА БОЖИЕЮ МИЛОСТИЮСДЕЛАНА БЫСТ СИА СТРЕЛНИЦА ПОВЕЛЕНИЕМЬ/ ИОАННА ВАСИЛЬЕВИЧА ГДРА И САМОДРЪЖЦА ВСЕЯ РУСИИ И ВЕЛИКОГО КНЗЯ ВОЛО/ДИМЕРЬСКОГО И МОСКОВСКОГО И НОВОГОРОДСКОГО ИПСКОВСКОГО И ТВЕРЬСКОГО И ЮГ/ОРСКОГО И ВЯТСКОГО ИПЕРМСКОГО И БОЛГАРСКОГО И ИНЫХ ВЪ 30 Е ЛЕТО ГДР/ЬСТВАЕГО А ДЕЛАЛЪ ПЕТРЪ АНТОНИЕ ОТ ГРАДА МЕДИОЛАНА

(w tłumaczeniu z łac.: Iwan Wasylewicz z Bożej łaski wielki książę włodzimierski, moskiewski, nowogrodzki, twerski, pskowski, wiacki (j)ugorski, permski, bułgarski i pan całej Rusi, w 30. roku swego panowania rozkazał zbudować tę wieżę, polecenie wykonał Piotr Antoni Solari, Mediolańczyk, 1 marca Roku Pańskiego 1491)^[6].

Bogate zdobienia malarskie, wyobrażonym na ikonach postaciom Chrystusa Zbawiciela towarzyszą wizerunki klęczących św. Sergiusza z Radoneża i Warłaama Chutyńskiego. Dekoracje malarską uzupełnia ikona chusty św. Weroniki, na wewnętrznej ścianie baszty, od strony Kremla, w towarzystwie wizerunków świętych Piotra i Aleksego. Ikony zostały wykonane techniką ‘al fresco’. Wieża ozdobiona jest rzeźbami św. Jerzego na koniu i św. Dymitra Sołuńskiego (XV w., N. Jermolin)^[1]. Zegar wieżowy zajmuje trzy poziomy, ma cztery tarcze (po jednej na każdej ze ścian) o średnicy 6,12 m każda, wskazówki mają 2,97 m i 3,28 m. Cały mechanizm zegarowy ma masę ok. 25 ton. Kuranty: 9 dzwonów wybijających kwadranse (po 320 kg każdy), 1 dzwon wybijający godziny (2211 kg)^[1]. Czas pokazywany jest zsynchronizowany z oficjalnym czasem kontrolowanym przez moskiewski Instytut Astronomiczny Sternberga. O godz. 12 i 6 kuranty grają hymn Federacji Rosyjskiej.

Badania archeologiczne[edytuj | edytuj kod]

W obrębie baszty znaleziono cztery skarby, z których najstarszy pochodził z czasu inwazji Wielkiej Hordy Mongolskiej (1238 r.), a największy składał się z 34769 monet, 23 srebrnych przedmiotów i 3 dużych pereł^[1].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Baszta Spasska w 1880
Baszta Spasska
Baszta Spasska w nocy
Gwiazda kremlowska na Baszcie Spasskiej
Sowiecki znaczek pocztowy z widokiem Baszty Spasskiej
Ikona Zbawiciela (Spasa) Smoleńskiego na fasadzie Baszty Spasskiej
Poświęcenie ikony w sierpniu 2010
Baszta Spasska oznaczona okręgiem na mapie Kremla
Zegar na wieży Baszty Spasskiej
Baszta Spasska po renowacji w 2015

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Goncharenko 2001. The Moscow Kremlin: walls and towers – a guide. State Historical and Cultural MuseumReserve, Moskwa, s. 96.
↑ ^a ^b Kreml – strona oficjalna: mury i baszty.
↑ А. А. Гончарова, А. И. Хамцов. Стены и башни Кремля. М., Mockва 1980.
↑ Орлы и звёзды на кремлёвских башнях.
↑ Bochenek R.H. 1990. 1000 słów o inżynierii wojskowej i fortyfikacjach. Wydawnictwo MON, Warszawa, s. 165.
↑ O.A. Belobrowa: ЛАТИНСКАЯ НАДПИСЬ НА ФРОЛОВСКИХ ВОРОТАХ МОСКОВСКОГО КРЕМЛЯ И ЕЕ СУДЬБА В ДРЕВНЕРУССКОЙ ПИСЬМЕННОСТИ. GMMK – Materials and researches. New attributions, 1987. s. 51–57. [dostęp 2014-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-18)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Moscow Kremlin Museum
Strona Prezydenta Rosji. kremlin.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-15)].
Baszta Spasska na World-Art.ru
Baszta Spasska na Rusarh.ru. rusarh.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-05)].
Zegar na wieży baszty Spasskiej

[Goncharenko_2001-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Goncharenko 2001. The Moscow Kremlin: walls and towers – a guide. State Historical and Cultural MuseumReserve, Moskwa, s. 96.

[Mury_Kremla-2] Kreml – strona oficjalna: mury i baszty.

[Gonczarowa_1980-3] А. А. Гончарова, А. И. Хамцов. Стены и башни Кремля. М., Mockва 1980.

[Orły_carskie-4] Орлы и звёзды на кремлёвских башнях.

[Bochenek_1990-5] Bochenek R.H. 1990. 1000 słów o inżynierii wojskowej i fortyfikacjach. Wydawnictwo MON, Warszawa, s. 165.

[6] O.A. Belobrowa: ЛАТИНСКАЯ НАДПИСЬ НА ФРОЛОВСКИХ ВОРОТАХ МОСКОВСКОГО КРЕМЛЯ И ЕЕ СУДЬБА В ДРЕВНЕРУССКОЙ ПИСЬМЕННОСТИ. GMMK – Materials and researches. New attributions, 1987. s. 51–57. [dostęp 2014-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-18)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]