عبدالعلی لطفی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

عبدالعلی لطفی
عبدالعلی لطفی
وزیر دادگستری ایران
	دوره مسئولیت; ۴ امرداد ۱۳۳۱ – ۲۸ امرداد ۱۳۳۲
پادشاه	محمدرضا پهلوی
نخست‌وزیر	محمد مصدق
پس از	حسین شهشهانی (سرپرست)
پیش از	جمال‌الدین اخوی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۵۹ خورشیدی; استان مازندران، آمل
درگذشته	۲۴ شهریور ۱۳۳۵ خورشیدی
ملیت	ایران
فرزندان	محترم، رضا، مرضیه، جواد، هما، تقی
پیشه	سیاستمدار و حقوق‌دان
هیئت دولت	کابینه دوم محمد مصدق

عبدالعلی لطفی (زادهٔ ۱۲۵۹ آمل –درگذشتهٔ ۱۳۳۵ تهران) سیاستمدار و حقوق‌دان، وزیر دادگستری ایران در دولت محمد مصدق بود. وی پیش از دوران وزارت، رئیس دیوان جزای عُمّال دولت (دیوان کیفر کارکنان دولت) و رئیس کل بازرسی کل کشور بود.^[۱]

تولد و تحصیلات[ویرایش]

عبدالعلی لطفی پسر شیخ لطف‌الله اسکی لاریجانی و نتیجه لطف‌الله خان، سردار عباس میرزا نایب‌السلطنه بود.^[۲] در نجف درس خواند و به درجه اجتهاد رسید.

به گفته سید محمدعلی شوشتری نماینده گرگان در مجلس شورای ملی که خود در آغاز در سلک روحانیت بود، لطفی در دوران مشروطیت که میان سید محمدکاظم یزدی و آخوند خراسانی اختلاف بوده، در نجف درس می‌خوانده و «با یک آخوند روضه‌خوان در نجف اشرف توی صحن علی مرتضی، یک ظرف آتش جیگاره درست کرد.^[۳].. همه می‌دانند آتش سیگار خیلی می‌سوزاند ولی آتش جیگاره که توتون برگ است در سوزندگی اثرش بیشتر است این لطفی یک ظرف آتش جیقاره پر کرد. وقتی که سید در سجده بود ریخت توی گردنش که مرحوم سید نمازش را نشکست که فردا عرب‌ها می‌خواستند این دو نفر را بکشند آنها فراراً از بیراهه آمدند ایران^[۴] … پنجاه روز آیت‌الله در بستر ماند».^[۳]

کمیسیون دفاع ملی[ویرایش]

لطفی در ایران با همکاری چهره‌های مشهوری مانند حسن پیرنیا، حسن مدرس، سید محمد مساوات و مستوفی، کمیسیون دفاع ملی را تشکیل دادند که در حل بحران‌های بزرگ آن زمان مؤثر واقع شد. چهره‌های دیگری نیز مانند محمدتقی پسیان در خراسان، میرزا کوچک خان در گیلان و محمد خیابانی در تبریز که در مقابل روس‌ها ایستادگی می‌کردند به شدت با وی هماهنگ بودند و زیر نظر عبدالعلی لطفی به فعالیت مشغول بودند.^[۵]

وزارت[ویرایش]

عبدالعلی لطفی در دولت مصدق از مشاوران دولت بود و هفته‌ای چندین ساعت با نخست‌وزیر ملاقات داشت. در نهایت محمد مصدق او را برای وزارت دادگستری انتخاب کرد. دوران وزارت لطفی یکی از چالشی‌ترین مقاطع قوهٔ قضاییه در تاریخ ایران است. دکتر مصدق با قرار دادن اختیار تام به لطفی زمینهٔ تغییرات فراگیری را در دستگاه قضائی کشور فراهم کرد. لطفی در اقدامی جنجالی دیوان عالی کشور را منحل کرد و بسیاری از قضاتی را که از دید او صلاحیت نداشتند اخراج کرد. در سایر قسمت‌های دستگاه قضایی تغییرات عمده‌ای ایجاد شد. برای مثال کانون وکلا برای اولین بار مستقل از دولت شد.^[۶] لطفی مدت‌ها در کار قضاوت بود و در دادگستری قضاوت می‌کرد. محاکمهٔ عبدالحسین تیمورتاش از اقدامات اوست. وی تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در مقام وزارت دادگستری بود و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سقوط مصدق از کار بر کنار شد و یک سال زندانی بود.

پیش از وزارت، منصب مدیر کل ثبت اسناد و املاک، رئیس کل بازرسی کل کشور و رئیس شعبهٔ دوم دیوان عالی کشور را عهده‌دار بود.^[۷] یکی از ویژگی‌های لطفی، شهامت، تهور و بی‌باکی وی در انجام وظایف قانونی‌اش بود، لطفی در زمان جنگ‌جهانی دوم، برای بازرسی امور اداری عازم مشهد شد که یکی از شاهدان عینی، از مأموریت او این‌گونه یاد کرده‌است: «یک کمیسیون تام‌الاختیار به ریاست لطفی نامی، به مشهد آمد تا به هیاهوی گندم، قند، شکر، پارچه و سایر جنجال‌ها رسیدگی کند.

خاندان[ویرایش]

فرزندان او پس از کسب مدارج عالیهٔ تحصیلی، تا پایان عمر و به طریق پدر به این جامعه خدمت نمودند. هر کدام از پسران در راه برقراری عدالت به حرفهٔ وکالت و دختران نیز در جهت گسترش علم و آموزش و پرورش دختران و پسران کشور به حرفهٔ تعلیم و تربیت پرداختند.

درگذشت[ویرایش]

عبدالعلی لطفی در حالی که در بستر بیماری بود توسط عده‌ای در خانه خود مورد هجوم قرار گرفت و به سختی مجروح شد. افراد با شکستن در، داخل منزل او شدند و پیکر ناتوان و ضعیف او را از تخت به زیر کشیدند و با چوپ و چماق و مشت و لگد به جان او افتادند. شیون‌های همسرش و اهل خانه کار را درمان نکرد و آن قدر آن پیرمرد را کتک زدند که به حال اغما رفت. وی اندکی بعد در ۲۴ شهریور ۱۳۳۵ ه‍.خ در ۷۷ سالگی درگذشت و در مسجد مجدالدوله به خاک سپرده شد.^[۸]

مقالات[ویرایش]

می‌توان شماری از مقاله‌های حقوقی و جزائی لطفی را در وبگاه «نورمَگز» خواند.^[۹]

منابع[ویرایش]

↑ زندگی‌نامه آقا شیخ عبدالعلی لطفی لاریجانی
↑ تکمله أمل الآمل، سید حسن صدر، ج4، ص282.
↑ ^۳٫۰ ^۳٫۱ «مذاکرات جلسه ۴۸ دوره هجدهم مجلس شورای ملی هشتم مهر ۱۳۳۳».^{^{[پیوند مرده]}}
↑ «مذاکرات جلسه ۴۹ دوره هجدهم مجلس شورای ملی یازدهم مهر ۱۳۳۳».^{^{[پیوند مرده]}}
↑ عاقلی، باقر (۱۳۸۰). شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - جلد سوم. تهران: نگاه. صص. ۱۳۳۱–۱۳۳۳.
↑ عبدالعلی لطفی / کانون وکلا
↑ نمایش خاطرات وزیر دادگستری «مصدق» در کتابخانه مجلس
↑ رویداد تلخ کتک زدن و کور کردن وزیر دادگستری دکتر مصدق
↑ لطفی لاریجانی، عبدالعلی/ 16 مقاله

تاریخ حقوق مدنی ایران، علی شایگان، ص۴۱۳.
نقباء البشر، آقا بزرگ تهرانی، ج۳ و ۵. ذیل عبدالعلی و لطف‌الله.
شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران. جلد سوم.
رجال پارلمانی ایران، منوچهر نظری، ص۱۸۳ و۱۸۸.

[1] زندگی‌نامه آقا شیخ عبدالعلی لطفی لاریجانی

[2] تکمله أمل الآمل، سید حسن صدر، ج4، ص282.

[:1-3] ۳٫۰ ^۳٫۱ «مذاکرات جلسه ۴۸ دوره هجدهم مجلس شورای ملی هشتم مهر ۱۳۳۳».^{^{[پیوند مرده]}}

[4] «مذاکرات جلسه ۴۹ دوره هجدهم مجلس شورای ملی یازدهم مهر ۱۳۳۳».^{^{[پیوند مرده]}}

[:0-5] عاقلی، باقر (۱۳۸۰). شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - جلد سوم. تهران: نگاه. صص. ۱۳۳۱–۱۳۳۳.

[6] عبدالعلی لطفی / کانون وکلا

[7] نمایش خاطرات وزیر دادگستری «مصدق» در کتابخانه مجلس

[8] رویداد تلخ کتک زدن و کور کردن وزیر دادگستری دکتر مصدق

[9] لطفی لاریجانی، عبدالعلی/ 16 مقاله

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

ن ب و وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالدوله جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی میرزا عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • مجید آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • مجید آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علیرضا قره‌گوزلو (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • رضا تجدد (–) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • محمداسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • سید مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶–۱۴۰۰) • امین‌حسین رحیمی (۱۴۰۰ تا کنون)

عبدالعلی لطفی


وزیر دادگستری ایران
دوره مسئولیت ۴ امرداد ۱۳۳۱ – ۲۸ امرداد ۱۳۳۲
پادشاه	محمدرضا پهلوی
نخست‌وزیر	محمد مصدق
پس از	حسین شهشهانی (سرپرست)
پیش از	جمال‌الدین اخوی

اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۵۹ خورشیدی استان مازندران، آمل
درگذشته	۲۴ شهریور ۱۳۳۵ خورشیدی
ملیت	ایران
فرزندان	محترم، رضا، مرضیه، جواد، هما، تقی
پیشه	سیاستمدار و حقوق‌دان
هیئت دولت	کابینه دوم محمد مصدق