Eston dili — Vikipediya

Eston dili
Orijinal adı	eesti keel
Ölkə	Estoniya
Region	Şimali Avropa
Rəsmi status	Estoniya Beynəxalq təşkilatlar: AI BA
Tənzimləyən təşkilat	Eston Dili İnstitutu
Danışanların ümumi sayı	1,1 milyon[1].
Status	təhlükəsiz vəziyyətdədir
Təsnifatı
Kateqoriya	Avrasiya dilləri
Ural dilləri Fin-uqor dilləri Fin-voljsk dilləri Pribalt-fin dilləri
Yazı	latın əlifbası (eston əlifbası)
Dil kodları
QOST 7.75–97	эст 850
ISO 639-1	et
ISO 639-2	est
ISO 639-3	est
Dilin strukturlarının dünya atlası	est
Ethnologue	est
ABS ASCL	1601
IETF	et
Glottolog	esto1258
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Eston dili (orijinal dildə eesti keel eesti keel^ⓘ) — estonların dili. Ural dillərinin fin-uqor budağının baltika-fin alt qrupuna aiddir. Estoniya və Avropa birliyinin rəsmi dilidir. Yazı sistemi Latın əlifbasına əsaslanır.

Eston dili təxminən 1 milyon insanın ana dilidir. Onların əksəriyyəti (təxminən 900.000 nəfər) Estoniya sakinləridir.

Estoniya dili səslərin üç dərəcə uzunluğu ilə (həm sait, həm samit) diqqət çəkir: qısa, uzun və ən uzun. Uzunluqdan asıllı olaraq sözlər fərqli mənalar verir.

Dilin kodu — et və ya est (ISO 639-a uyğun olaraq).

Adı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Estlər xalqının adına ilk dəfə Tasitin (98-ci il) əsərlərində rast gəlinir, lakin, göründüyü kimi, bu etnonim Baltik tayfalarından birinə aiddir, çünki Tasitin təsvir etdiyi xalq Baltik dənizinin Visladan şərqdə olan sahilində məskunlaşmışdır, orada isə Baltika-Fin xalqları heç vaxt yaşamamışdılar. Bu ad, Şərqi Baltikyanı fəth etdikdən sonra almanlar və danimarkalılar tərəfindən estonlara verildi.^[2][3] Estonlar özlərini maarahvas "torpaq xalqı", dillərinə isə maakeel "torpaq dili" deyirdilər. Eestlased və eesti keel adları yalnız 19-cu əsrin ikinci yarısından sonra yayılmağa başlandı.^[4]

Linqvocoğrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dialektlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Eston dili bir-birindən əhəmiyyətli dərəcdə fərqlənən iki ləhcəyə bölünür:

Şimal eston[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cənub eston[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çox vaxt ayrı dil hesab edilən cənub eston ləhcəsinin əsasını qədim müstəqil Baltika-Fin dili təşkil edir. Setu şivəsi bir çox hallarda cənub eston ləhcəsinin ayrı dialekti hesab edilir, lakin Karl Payusal, Ellen Niyt və Tiyta Xennosteyə görə, setu şivəsi vıro dialektinin budağıdır.

Yazısı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: Eston əlifbası

Eston əlifbası

C, Q, W, X, Y hərfləri yalnız xarici adların yazılması üçün istifadə olunur. F, Š, Z və Ž hərflərinə yalnız digər dillərdən alınma sözlərdə rast gəlmək olur.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

1. ↑ http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=est Arxivləşdirilib 2012-06-14 at the Wayback Machine Эстонский язык на сайте Ethnologue.org
2. ↑ Дини П. Балтийские языки. М.: ОГИ. 2002. 56–60. ISBN 5-94282-046-5.
3. ↑ Напольских В. В. Введение в историческую уралистику. Ижевск: УИИЯЛ УрО РАН. 1997. 22. ISBN 5-7691-0671-9.
4. ↑ Эстонский язык // Языки мира. Уральские языки. М.: Наука. 1993. 115. ISBN 5-02-011069-8.