French
DeutschYahuda'nın Mektubu - Vikipedi
| Yeni Ahit |
|---|
 |
| İnciller |
| Matta - Markos - Luka - Yuhanna |
| İlk Hristiyanların tarihi |
| Elçilerin İşleri |
| Pavlus'un mektupları |
| Romalılar · 1. Korintliler |
| Genel (katolik) mektuplar |
| Yakup · 1. Petrus |
| Kıyamet |
| Vahiy |
Yahuda'nın Mektubu (Grekçe: Ἰούδα Επιστολή) Yunanca Kutsal Yazıların (Yeni Ahit) bir kitabıdır. Sadece Yahuda olarak da adlandırılmaktadır. Bu mektup İsa'nın üvey kardeşi Yahuda'nın tüm Hristiyan cemaatlere yazdığı bir mektuptur. Bunun için o „katolik“ (= genel, umumi) mektup olarak adlandırılır.
Hitap edilen kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda, "Babamız Tanrı tarafından sevilen ve İsa Mesih için saklanmış olan davetlilere" (Yahuda 1:1) yazdı. Bu nedenle tüm Hristiyanlara iletilmesi gereken genel bir mektuptur.
Yahuda mektubunu yazdığında, Hristiyanlar endişe verici bir durumdaydılar. Ahlaksız kişiler, Hristiyan cemaatine sızmış ve "Tanrı'nın hak edilmemiş iyiliğini ahlaksızlık için bir bahaneye dönüştürmüşlerdi". Bu nedenle, Yahuda, başlangıçta amaçladığı gibi, onların ortak kurtuluşu hakkında yazmadı, fakat iman kardeşlerini cesaretlendirmek ve böylece onların cemaat içindeki yozlaştırıcı etkiden kurtulmalarına yardım etmek istedi. Yahuda onları "iman için sıkı bir şekilde savaşmaya" ve ahlaksız kişilere karşı koymaya nasihat etti (Yahuda 1:3, 4).
Yazar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kutsal Kitap'ın tanıklığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Giriş sözlerinde, mektubun yazarı kendisi hakkında şöyle diyor: "İsa Mesih’in hizmetkârı, Yakup’un kardeşi Yahuda’dan, …" (Yahuda 1:1). İsa'nın ilk 12 elçilerinden ikisinin adı Yahuda idi (Luka 6:16). Fakat bu mektubun yazarı kendisine elçi demez ve elçilerden bahsettiğinde onlardan üçüncü şahıs ("o") olarak bahseder, böylece kendini dışlar (Yahuda 17, 18). Kendisini ayrıca “Yakup'un kardeşi” olarak adlandırıyor ve bununla görünüşe göre İsa'nın üvey kardeşi olan Yakup'un mektubunun yazarını kastediyor.[1]
Bundan, kardeşi Yakup'un Hristiyanlar arasında iyi tanındığı sonucuna varılabilir. Görünüşe göre bu isimde sadece bir kişi bu kadar önemliydi. Elçi Pavlus, bu Yakup'u Yeruşalim cemaatinin “sütunlarından” biri ve “Rab'bin kardeşi” olarak adlandırdı (Galatyalılar 1:19; 2:9; Elçilerin İşleri 12:17; 15:13-21).[2] Böylece, Yahuda açıkça İsa Mesih'in dört üvey kardeşinden biriydi (Matta 13:55; Markos 6:3). Ancak, alçakgönüllülükle kendisinden “İsa Mesih'in hizmetkârı” olarak bahsetti ve kendisi ile Tanrı'nın Oğlu arasındaki akrabalıktan yararlanmaya çalışmadı.
Yahuda'nın hayatı hakkında hemen hemen hiçbir şey bilinmiyor.
Tarihin tanıklığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda Mektubu, erken Kutsal Yazılar kataloglarının editörleri tarafından kanonik olarak kabul edildi. Bunların arasında İskenderiyeli Klemens, Tertullian, Origenes, Eusebius, Kudüslü Kiril, Atanasius, Epiphanius, Nazianzli Gregorius, Philastrius, Hieronymus ve Augustinus vardı ve hepsi M.S. 2. ile 4. yüzyıllar arasında yaşamıştı. Mektup aynı zamanda Muratori Fragmanında da yer almaktadır (M.S. 170 civarında). Origenes mektubu "sadece birkaç satırlık, ancak ilahi lütfun sıhhatli sözleriyle dolu" bir eser olarak tanımladı.[3]
Tarih ve Yer[değiştir | kaynağı değiştir]
Kutsal Kitap'ın tanıklığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Açıkça belirtilmese de en muhtemel yazı yeri Filistin'dir; çünkü orada yaşıyordu ve Pavlus gibi cemaatleri ziyaret edip yolculuk eden kişiler arasında geçmiyor. Yazma zamanı da kesin olarak belirlenemez. Ne de olsa, Hristiyan cemaati bir süredir var olmalı, çünkü Yahuda "daha önce Rabbimiz İsa Mesih'in elçileri tarafından söylenen sözlere" dikkat çekiyor ve sonra açıkça 2. Petrus 3:3'ü değiniyor (Yahuda 17, 18).
Ayrıca, Yahuda'nın mektubu ile Petrus'un ikinci mektubunun ikinci bölümü arasında güçlü bir benzerlik vardır. Bu, Yahuda'nın Petrus ile aynı zamanda yazdığını gösteriyor, çünkü her ikisi de cemaati tehdit eden tehlike konusunda derinden endişeliydi. Bu nedenle, mektubun M.S. 65 civarında yazıldığına inanılmaktadır. Bu varsayım, Yahuda'nın M.S. 66'daki Yahudi ayaklanmasını bastırmak için Cestius Gallus'un Yeruşalim'i işgalinden ve M.S. 70'te şehrin düşüşünden bahsetmemesi gerçeğiyle de desteklenmektedir.
Mektubunda, günahkarlar üzerinde gerçekleştirilen belirli tanrısal yargılara işaret eder (Yahuda 5-7) ve mantıksal olarak, eğer Yeruşalim zaten düşmüş olsaydı, argümanlarını desteklemek amacıyla bu olaydan bahsederdi. Özellikle İsa, Yeruşalim'in yıkılışını önceden bildirdiği için bunu yapardı (Luka 19:41-44).
Dinbilimcilerin görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda Mektubu için tarihlendirme girişimleri M.S. 50 ile 120 arasında değişmektedir: örneğin M.S. 50-55 yılları[4] ya da M.S. 65–69[2] anılmaktadır. Ayrıca M.S. 70 civarındaki dönem,[1] 1. yüzyılın son üçte biri,[5] ya da M.S. 80-100 yılları da[6] gösterilmektedir.
Yahuda 14, 15 (Hanok'un sözleri)[değiştir | kaynağı değiştir]
„Âdem’den itibaren yedinci kuşak olan Hanok’un bildirdiği şu peygamberlik sözü bu kişiler için de geçerlidir: “Herkese karşı hükmünü infaz etmek ve Tanrı’yı hiçe sayarak yaptıkları bütün kötü işlerden dolayı tüm kötüleri ve Kendisine karşı söyledikleri tüm ağır sözlerden dolayı Tanrı korkusu olmayan tüm günahkârları mahkûm etmek için, işte, Yehova on binlerce kutsal meleğiyle geldi.”“ (Yahuda 14, 15)
Birçok bilgin, Hanok'un dinsiz çağdaşlarına söylediği kehaneti, Hanok Kitabından doğrudan bir alıntı olarak kabul eder.
Hanok kitabı apokrif (Kutsal Yazıların kanonuna ait olmayan) ve psödepigrafik (başka bir kişinin adı altında yazılan bir eser) bir metindir. Yanlışlıkla Kutsal Kitap'taki Hanok'a atfedilir. Kitap muhtemelen M.Ö. ikinci ve birinci yüzyıllarda yazılmıştır. Kitap, Hanok'a yapılan kısa referansın tefsirsel tartışmasının yanında ekseriyetle abartılı ve tarih dışı Yahudi mitlerinin bir koleksiyonunu içerir. İsa'nın, Yahudilerin güvenilir olmayan gelenekleri ve hahamların öğretileri hakkında söylediğini (Matta 15:6-9; 16:12) bilen Yahuda apokrif bir kitaptan alıntıladığını varsaymak makul değildir.
Kutsal Yazılar, Yahuda'nın Hanok'un peygamberliğini nasıl bildiğini göstermez. Belki de o zamanlar sadece ortak bir kaynaktan, geçmişten gelen güvenilir bir gelenekten bahsediyordu. Açıkça Pavlus, Yannes ve Yambres adlarından bahsettiğinde benzer şekilde davrandı ve onları, Musa'ya direnen Firavun'un sarayından büyücüler olarak tanımladı. Onlar Kutsal Kitap'ta başka hiçbir yerde isimleriyle anılmazlar. Hem Yahuda hem de Hanok kitabının yazarı böyle ortak bir kaynaktan alıntılar yapmış olabilirler (Çıkış 7:11, 22; 2. Timoteos 3:8).
2. Petrus ile Yahuda Mektubu arasındaki benzerlikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda mektubunda Petrus'un şu sözlerini (2. Petrus 3:3) tekrarlıyor: „Fakat siz sevgili kardeşler, Efendimiz İsa Mesih’in elçileri tarafından daha önce söylenenleri hatırlayın. Size şunu derlerdi: 'Son günlerde, kötü şeylere duydukları arzulara göre hareket eden alaycılar çıkacaktır.'” (Yahuda 17, 18; Elçilerin İşleri 20:30; 1. Timoteos 4:1, 2; 2. Timoteos 3:1). Yahuda Mektubu 2. Petrus'tan sonra yazıldığı anlaşılıyor.[2]
Diğer taraftan bazı dinbilimciler Yahuda Mektubu 2. Petrus'un yazarı için kaynak olduğunu varsayarlar.[7][8]
- Yahuda 4 - 2. Petrus 2:1
- Yahuda 5 - 2. Petrus 1:12
- Yahuda 6 - 2. Petrus 2:4
- Yahuda 7 - 2. Petrus 2:6
- Yahuda 8, 9 - 2. Petrus 2:10, 11
- Yahuda 10 - 2. Petrus 2:12
- Yahuda 11 - 2. Petrus 2:15
- Yahuda 16 - 2. Petrus 2:18
- Yahuda 17 - 2. Petrus 3:2
- Yahuda 18 - 2. Petrus 3:3
- Yahuda 25 - 2. Petrus 3:18
Kanon Dizileri ve El Yazmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kartaca Konsili’nden önce (M.S. 397) hazırlanmış dördüncü yüzyıla ait listelerden birçoğu Yunanca Kutsal Metinlerin günümüzde kabul edilen dizisiyle tamamen uyuşur.
El yazmalarına gelince yazarlar ilk önce papirüs kullandılar. Papirüs, aynı adı taşıyan bir su bitkisinden yapılır. Yazıcılar yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan itibaren el yazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum (bir parşömen türü) kullanılmaya başladılar. Bu vellumlardan günümüze dek ulaşan bazıları çok önemli Kutsal Kitap el yazmalarını içerir.
Kanon Dizileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda Mektubu Kutsal Kitap'ın erken kanon dizilerinde geçer:
| İsim | Yıl (M.S.) | Not | |
|---|---|---|---|
| 1 | Muratori Fragmanı (İtalya) | 170 | |
| 2 | İskenderiyeli Klemens | 190 | Bazı bölgelerde şüphelenir, fakat Klemens'ten kabul edildi. |
| 3 | Tertullian (Kuzey Afrika) | 207 | |
| 4 | Origenes (İskenderiye) | 230 | Bazı bölgelerde şüphelenir, fakat Origenes'ten kabul edildi. |
| 5 | Eusebios (Filistin) | 320 | Bazı bölgelerde şüphelenir, fakat Eusebios'tan kabul edildi. |
| 6 | Kudüslü Kyrillos | 348 | |
| 7 | Athanasios (İskenderiye) | 367 | |
| 8 | Epiphanios (Filistin) | 368 | |
| 9 | Nazianzoslu Gregorios (Anadolu) | 370 | |
| 10 | Amphilokhios (Anadolu) | 370 | Bazı bölgelerde şüphelenir. |
| 11 | Philaster (İtalya) | 383 | |
| 12 | Hieronymus (İtalya) | 394 | Bazı bölgelerde şüphelenir, fakat Hieronymus'tan kabul edildi. |
| 13 | Augustinus (Kuzey Afrika) | 397 | |
| 14 | Kartaca Konsili (Kuzey Afrika) | 397 |
Papirüs El Yazmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda Mektubu kısmen eski Papirüs El Yazmalarında bulunur.
| Simge | İsim | Tarih (M.S.) | Dil | Bulundukları Yer | İçerik | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Papirüs Bodmer VII/VIII | 3./4. yüzyıl | Yunanca | Cenevre (İsviçre) | Yahuda'nın tümü | |
| 2 | P. Oxyrhynchus. 2684 | 200-400 | Yunanca | Oxford (İngiltere) | Yahuda 4, 5, 7, 8 |
Vellum ve Deri El Yazmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda Mektubu'nun tümü bazı meşhur Vellum ve Deri El yazmalarında bulunur.
| Simge | İsim | Tarih (M.S.) | Dil | Bulundukları Yer | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | א | Kodeks Sinaiticus | 4. yüzyıl | Yunanca | Londra (İngiltere) |
| 2 | A | Kodeks Alexandrinus | 5. yüzyıl | Yunanca | Londra (İngiltere) |
| 3 | B | Kodeks Vatikanus 1209 | 4. yüzyıl | Yunanca | Vatikan Kütüphanesi |
| 4 | C | Kodeks Ephraemi Syri reskriptus | 5. yüzyıl | Yunanca | Paris (Fransa) |
Bölümleme[değiştir | kaynağı değiştir]
- Giriş sözleri (1, 2); sahte öğretmenler mahkûm edilecekler (3-16): Mikael ile İblis arasındaki tartışma (9), Hanok'un peygamberliği (14, 15); Tanrı'nın sevgisinden ayrılmamak (17-23); haşmet Tanrı'ya aittir (24, 25).
İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahuda, “çağrılanlara” sıcak selamlarını gönderdikten sonra, onlara “ortak kurtuluşumuz hakkında” yazmak niyetinde olduğunu, ancak şimdi onları “inanç için çetin bir mücadeleye girmelerini” öğütlemeyi gerekli bulduğunu yazdı (3). Çünkü, Tanrı'nın hak edilmemiş inayetini ahlaksızlık için bir mazeret olarak kullanan kişiler içeri sızdı ve Yahuda'nın dediği gibi, bunlar "tek Sahibimiz, Efendimiz İsa Mesih’e hainlik eden, Tanrı korkusu bilmeyen adamlardır." (4).
Yahuda onlara, Tanrı'nın, İsrail kavmini Mısır'dan kurtarmış olmasına rağmen, daha sonra "iman etmeyenleri yok ettiğini" hatırlatır. Ayrıca Tanrı, uygun konumlarını terk eden melekleri de “büyük günün hükmü için” tuttu. Aynı şekilde, Sodom ve Gomorra şehirleri ile etraflarındaki şehirleri, sonsuza kadar cezalandırılarak, aşırı zina ve başka ahlaksız davranışları yapanlar için uyarıcı bir örnek oldu (5-7).
Aynı şekilde, kötü insanlar otorite sahiplerini hiçe saymaktadırlar. Ancak Başmelek Mikail bile Musa'nın bedeni hakkında onunla tartışırken İblisle küfürle dolu sözlerle konuşmadı, sadece şöyle dedi: "Rab seni azarlasın" (9). Ama bu insanlar küfrederek konuşuyor ve akılsız hayvanlar gibi yok olmaya devam ediyor. Onlar Kain, Balam ve asi Korah'ın yolundan gittiler (10, 11).
Sonra Yahuda, Hanok'un, Tanrı’nın kötü insanları yargılayacağını önceden bildirdiğini belirtiyor. Bu kötü kişiler durmadan söylenir, yakınır ve kendi çıkarları için başkalarını pohpohlar (16). Yahuda, kardeşlerine, İsa Mesih'in elçilerinin "son günlerde, kötü şeylere duydukları arzulara göre hareket eden alaycılar çıkacaktır” sözlerini hatırlatıyor (18). Bu nedenle “sevgililer” imanda büyümeli ve Mesih'in merhametini beklerken Tanrı'nın sevgisinden ayrılmamalıdır (20, 21). Öte yandan, şüphe edenlere şefkat göstermeli ve yardım etmelidirler. Yahuda, kurtarıcı olan tek Tanrı onları iman yolunda tökezlemekten alıkoyabildiğini yazıp O'na haşmet atfederek mektubunu bitirir (22, 24, 25).
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Fritz Rienecker, Gerhard Maier: Lexikon zur Bibel. Brockhaus, Wuppertal 1998, Lemma Judasbrief.
- ^ a b c Donald A. Carson, Douglas J. Moo: Einleitung in das Neue Testament. Giessen 2010, S. 787–789 & 825–833.
- ^ B. M. Metzger, The Canon of the New Testament, 1987, Seite 138.
- ^ Klaus Berger: Kommentar zum Neuen Testament. Gütersloh 2011, S. 978.
- ^ Werner de Boor in der Wuppertaler Studienbibel. R. Brockhaus, Wuppertal 1989 (Petrusbriefe und Judasbrief), S. 189.
- ^ Udo Schnelle: Einleitung in das Neue Testament. Göttingen 1996, S. 477.
- ^ Callan, Terrance (2004). "Use of the Letter of Jude by the Second Letter of Peter". Biblica. Cilt 85. ss. 42-64.
- ^ Aune 2003, s. 256
Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]
- Jörg Frey: Der Judasbrief zwischen Judentum und Hellenismus. In: Wolfgang Kraus, Karl-Wilhelm Niebuhr (Hrsg.): Frühjudentum und Neues Testament im Horizont Biblischer Theologie. Mohr Siebeck, Tübingen 2003, S. 180–210.
- Walter Grundmann: Der Brief des Judas und der zweite Brief des Petrus (= Theologischer Handkommentar zum Neuen Testament. Bd. 15). 3. Auflage, Deichert, Leipzig 1986.
- Roman Heiligenthal: Der Judasbrief. Aspekte der Forschung in den letzten Jahrhunderten. In: Theologische Rundschau. Nr. 51, 1986, S. 117–129.
- Roman Heiligenthal: Zwischen Henoch und Paulus. Studien zum theologiegeschichtlichen Ort des Judasbriefes (= Texte und Arbeiten zum neutestamentlichen Zeitalter. [TANZ] Bd. 6). Francke, Tübingen 1992, ISBN 3-7720-1885-8.
- Martin Holland: Judasbrief. In: Gerhard Maier: Jakobusbrief (= Edition C : B, Bibelkommentare. [Edition C / B] Bd. 23). 2. Auflage, Hänssler, Neuhausen-Stuttgart 1991, ISBN 3-7751-1380-0.
- Uwe Holmer, Werner de Boor: Die Briefe des Petrus und der Brief des Judas (= Wuppertaler Studienbibel. NT 18). Brockhaus, Wuppertal 1994.
- Henning Paulsen: Judasbrief. In: Theologische Realenzyklopädie. Bd. 17, de Gruyter, Berlin 1988, S. 307–310.
- Henning Paulsen: Der zweite Petrusbrief und der Judasbrief (= Kritisch-exegetischer Kommentar über das Neue Testament. Bd. 12, 2). Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen 1992, ISBN 3-525-51626-6.
- Karl Hermann Schelkle: Die Petrusbriefe. Der Judasbrief (= Herders theologischer Kommentar zum Neuen Testament.). Herder, Freiburg im Breisgau 2002.
- Gerhard Sellin: Die Häretiker des Judasbriefes. In: Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft. (ZNW) Nr. 77, 1986, S. 206–225.
- Anton Vögtle: Der Judasbrief. Der 2. Petrusbrief (= Evangelisch-katholischer Kommentar zum Neuen Testament. (EKK) Bd. 22). Benziger, Zürich u. a. 1994, ISBN 3-545-23124-0.
- Karl-Heinrich Ostmeyer: Die Briefe des Petrus und des Judas (= Die Botschaft des Neuen Testaments), Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2021, ISBN 3-7887-3509-0.
