Upton Sinclair - Vikipedi

Sinclair, 1900

Upton Sinclair (20 Eylül 1878 – 25 Kasım 1968) Pulitzer Ödüllü Amerikalı yazar. 20. yüzyılın başlarında yazdığı eserlerle şöhrete kavuşmuş ve çok sayıda kitap yazmıştır. Özellikle 1906 yılında yazdığı ve dilimize Chicago Mezbahaları adıyla çevrilen The Jungle adlı eseri büyük yankı uyandırmış ve kamoyunun dikkatinin mezbahalardaki sağlıksız çalışma koşullarına çekmiştir. Eserin yayınlanmasından hemen sonra ABD’deki et sektöründe iyileştirme çalışmaları başlamış ve konuyla ilgili yasal düzenleme yapılmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Baltimore, Maryland’de dünyaya geldi. Babası Upton Beall Sinclair, annesi Priscilla Harden’dir. Babası bir içki satıcısıydı. Sinclair’in büyükbabası oldukça varlıklıydı, Sinclair çoğu zaman onlarda vakit geçirirdi. Sürekli olarak zenginlerin ve fakirlerin bulundukları ortamlarda olması onu etkileyecek ve ileride eserlerinin ilham kaynağı olacaktır. 1888 yılında ailesi New York şehrindeki Bronx bölgesine taşınınca, buradaki koleje gitmeye başlar. Okul masraflarını karşılamak için öykü ve makaleler yazmaya başlar.

Yazarlığa adım atışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinclair 1900 yılında ilk eşi olan Meta Fuller ile evlenir. 1904 yılında yazmak için üzerinde çalıştığı kitabı için asıl kimliğini saklayarak Chicago’daki mezbaha ve et üretim kombina tesislerinde çalışır. The Jungle[1] adlı eser 1906 yılında basılınca çok başarılı olur ve büyük bir ilgi görür. Bu eserden kazandığı parayla hayalindeki ütopyayı kurmak için New Jersey Englewood’a gider ve Helicon Hall adında bir sosyalist koloni kurmaya girişir. Sonrasında Kongre seçimlerinde milletvekili adayı olsa da seçilemez. Koloni bir yıl sonra yanacaktır, yangında Lester Briggs adlı marangoz hayatını kaybedecektir.[2]

Sonraki hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1911 yılında Meta, eşini terk eder. Sinclair, önce Mary Craig Kimbrough ile daha sonra da Mary Elizabeth Willis ile evlenir. Sırasıyla Kaliforniya, Arizona ve New Jersey’e gider. 1968 yılında Washington’da ölür.

Siyasi hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinclair 1920 yılında Temsilciler Meclisi ve 192 yılında Senato için sosyalist listeden aday olsa da seçilemez. Siyasete bir süre ara verir. 1934 yılında Kaliforniya valiliği için seçime katılır.[3][4] Seçimlerde Sinclair, Kaliforniya’da Yoksulluğa Son (İngilizce: End Poverty in California) adı verilen kampanyayla büyük destek kazanır. Ancak bu dönemde gerçekleşen büyük toz fırtınaları hasadı kötü etkileyecek ve kitlesel göçe yol açacaktır. Eyaletteki muhafazakârlar da Sinclair’i azılı bir komünist olarak gösterecek ve karşı propaganda yapacaklardır. Sinclair seçimleri kaybedince yazarlığa geri döner. Bu döneme dair yaptığı değerlendirmede ilginç görüşler ileri sürmüştür:

“ Amerika halkı sosyalizmi seçecektir ama bu isimle değil. Bunu yoksulluğa son kampanyasında kanıtladım. Sosyalist listeden aday olduğumda 60 bin oy alırken, Kaliforniya’da Yoksulluğa Son! diyerek 879 bin oy aldım. Sanırım düşmanlarımızın hakkımızda öne sürdükleri büyük yalanlar başarılı oldu. Bu yalana cepheden saldırmaktansa etrafından dolaşmak tercih edilmelidir. „

— Upton Sinclair (1951)

Eleştirileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinclair'in "Sosyalizm ve Savaş" adlı broşürünü eleştiren ünlü Bolşevik lider Lenin Sinclari'in burjuva pasifizminden etkilendiğini saptarken, komünist örgüte vurgu yapmamasını eleştirir:

“ Sinclair temel olarak doğru bir çağrı yapsa da naiftir, naiftir çünkü son elli yıl içinde kitleler arasında sosyalizmin kazandığı mevzileri görmezden gelmektedir, devrimci bir örgütün varlığı koşuluyla devrimci durumun objektif gelişimini görmezden gelmektedir. "Duygusal" yaklaşım bu eksiklikleri kapatmaz. Sosyalizm içi akımlar arasındaki, yani oportünizmle devrimci eğilimler arasındaki şiddetli kavga retorikle savuşturulamaz. „

—Lenin[5]

Sosyal duyarlılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinclair eserlerinde döneminin sosyal ve ekonomik özellikleri önemli bir yere oturur. Eserlerinde kapitalizmin adaletsizlikleri olarak gördüğü olayların esas olarak Büyük Bunalım yıllarındaki yıkıcı etkisini işler.

The Jungle adlı eserinde Sinclair, denetimsiz kapitalizm yüzünden işçilerin karşı karşıya kaldığı insanlık dışı koşulları işler. Ancak eserde vurgulanan işçilerin karşılaştıkları zorluklar, uzun iş saatleri, göçmen işçilerin maruz kaldıkları baskı, iş garantisinin olmaması ve düşük maaşlar yerine eserde arka planda yer alan et sektörünün içinde bulunduğu sağlıksız durum daha çok dikkat çekecek ve ABD hükûmeti tarafından yasal düzenlemeler yapılacaktır. Sinclair bununla ilgili ilginç bir benzetme yapar:

“ Ben toplumun kafasına hedef aldım, attığım yumruk midesine geldi! „

— Upton Sinclair

Lanny Budd dizisi[değiştir | kaynağı değiştir]

1940 – 1953 yılları arasında Lanny Budd adıyla bilinen ve 11 dizi macera kitabından oluşan seriyi yazar. Kahramanı ünlü bir Amerikalı silah üreticisinin oğlu olan dizide I. Dünya Savaşından başlayarak döneme ait çelişkileri ve sol bakış açısını aktarır. Bu dizi basıldığı sırada çok popüler olacak ve 21 ülkede baskısı yapılacaktır. 1943 yılında basılan serideki Dragon’s Teeth adlı eserle Pulitzer Ödülü’nü alır.

Geleneği[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinclair'in mezartaşı ve üzerinde The Jungle

Sinclair’in Monrovia, Kaliforniya’daki evi müze olarak korunmaktadır. Ayrıca kendisine ait çok sayıda el yazması, fotoğraf ve ilk baskı kitaplar Indiana eyaletindeki Indiana Üniversitesi Lilly Kütüphanesinde sergilenmektedir.[6]

Sinemaya etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

1906 yılında basılan Chicago Mezbahaları adlı eser 1914 yılında filme çekilse de bu film kaybolmuştur ve hiçbir kopyası bulunmamaktadır. Ayrıca Sinclair, çok sayıda filmin senaryo çalışmasında yer almıştır. Bunların en bilineni Sergey Ayzenştayn ile birlikte yapımında yer aldığı ¡Que viva México! filmidir. Bu dönemde Charlie Chaplin ile de ortak çalışmaları olmuştur.[7] 1927 yılında yazdığı Oil! adlı eser ise 2007 yılında çekilen There Will be Blood adlı Oscar ödüllü filme esin kaynağı olmuştur.

Türkçeye çevrilen bazı eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Altın Zincir, May Yayınları, İstanbul, 1966, Çeviren: Emin Türkeliçin (Asıl eser adı: Mammonart, Basım yılı: 1925)
  • Şikago Mezbahaları, May Yayınları, İstanbul, 1968, Çeviren: Zeyyat San (Asıl eser adı: The Jungle, Basım yılı: 1906)
  • Petrol, May Yayınları, İstanbul, 1968, Çeviren: Ş. Emrah (Asıl eser adı: Oil!, Basım yılı: 1927)
  • Sanayi Kralı, Oda Yayınları, İstanbul, 1976, Çeviren: Zaven Biberyan (Asıl eser adı: King Coal, Basım yılı: 1917)
  • Patron, Oda Yayınları, İstanbul, 1983, Çeviren: Zaven Biberyan (Asıl eser adı: Flivver King, Basım yılı: 1937)
  • Jimmie Higgins, Birinci Dünya Savaşı'nda Amerikalı Bir Sosyalist İşçinin Romanı, Yar Yayınları, 2004, Çeviren: Nadire Y. Çobanoğlu, ISBN 975-7530-72-7 (Asıl eser adı: Jimmie Higgins, Basım yılı: 1919)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Eser Türkçeye Chicago Mezbahaları adıyla çevrilmiştir.
  2. ^ 17 Mart 1907 tarihli The New York Times haberi 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2 Aralık 2013 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Bu seçimlerde aldığı 879 bin oy seçim kampanyalarının en başarılısı olsa da seçilmesi için yeterli olmaz.
  4. ^ Kaliforniya Valiliği Demokratik Parti adayı Sinclair ile 13 Ekim 1934 tarihli yapılan röportaj 8 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Virtual Museum of San Francisco, 10 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir
  5. ^ Lenin'in 1915 yılında kaleme aldığı Britanya Pasifizmi adlı makale 15 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 17 Ocak 2020 tarihinde erişilmiştir
  6. ^ İndiana Üniversitesi internet sitesi 18 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 10 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ Upton Sinclair sayfası 8 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., IMDb, 10 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Upton_Sinclair&oldid=32326236" sayfasından alınmıştır