Türkiye'de hava kirliliği - Vikipedi

Türkiye'de hava kirliliği en ölümcül Türkiye çevre sorunudur: her yıl on binlerce insan hava kirliliği ile ilişkili hastalıktan ölmektedir.[1]

Türkiye'nin farklı kentlerindeki oturan vatandaşlar Avrupa Birliği (AB) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) limitlerden fazla hava kirliliğine maruz kalıyor. Türkiye'de hava kirliliği, ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgilenmektedir.

İstanbul

81 ilin asıl hava kirleticileri şu şekilde tespit edilmiştir: 1'inde termik santral, 2'sinde diğer sanayi, 5'inde kara yolu trafiği, 5'inde imalat sanayi, 67'sinde konut ısıtma.

Temiz Hava Hakkı Platformu'nun hazırladığı ve 2016-2019 yılları arasındaki istatistikleri baz alan rapora göre, 3 yıl üst üste Türkiye'de havası en temiz olarak ölçülen iller Rize, Artvin, Ardahan ve Tunceliyken; son dört yıl boyunca düzenli olarak yüksek derecede kirli hava soluyan Muş Denizli Ağrı Kayseri Iğdır Tokat Malatya Çorum Erzincan Edirne hava kirliliği sorununun çözülemeyen kronik bir sorun haline geldiği gözlemleniyor.[1]

Hava kirliliğin önlememesinin nedenleri olarak; 25 ilde alım gücü düşük vatandaşların kalitesiz kömür kullanımı, 15 ilde arazi şartları, 14 il toplumsal bilincin eksikliği, 6 ilde yetersiz denetim, 6 ilde ateşçi eğitimsizliği, 6 ilde meteorolojik nedenler, belirlenmiştir.

Türkiye'de PM2.5'e dair kısıtlama getirilmemiştir limiti belirmemiştir akciğer hastalıklarına neden olur.[2]

Kirliliğin Kaynağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Trafik[değiştir | kaynağı değiştir]

Trafikte solunan kirli hava sonucu her yıl yüz bin'de İstanbul'da 460 Ankara'da ise 410 çocuğa astım teşhisi konuyor.[3] 2023 yılı rakamlarına göre 11 milyon 23 bin 923 araca egzoz emisyon ölçümü yapıldı ve bu araçlardan %2,6'sına denk gelen 287 bin 275 araç ilk muayenede uygunluk alamadı.[4]

Ev ısınması[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 itibarıyla Ankara ve bazı şehirlerde fakir muhitlerde ev ısıtmak için hala Türkiye'deki kömür yakılıyor.

Kömür yakan termik santraller[değiştir | kaynağı değiştir]

Greenpeace Akdenize göre Afşin-Elbistan termik santraller ve Soma termik santraller Avrupa'daki termik santrallerinden sağlık için daha fazla tehlikelidir. Bazı kömür yakan termik santraller arasında kükürt dioksit salınımı var, mesela Kemerköy, Afşin-Elbistan, Seyitömer, Kangal ve Çayırhan.[5]

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Partikül[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya Sağlık Örgütüne göre bazı şehirlerde partikül seviyesi tehlikelidir. İnsanların sağlığını tehdit eden en zehirli hava kirliliği[6] PM 2,5 kirleticilere dair de herhangi bir kısıtlama Türkiye'deki mevzuatlarda yer almamaktadır.[7]

Uçucu organik bileşik[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul'daki insanlardan kaynaklanan uçucu organik bileşiklerin ortalama seviyesi Avrupa'daki diğer megakentler gibidir. Fakat seviyeleri değişkendir: genelde maksimuma 10 ppb daha fazla olur.[8]

Sera gazlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye'de sera gazı emisyonu

Türkiye'de yaklaşık üçte bir sera gaz emisyonu kömürden: beşte bir Türkiye'deki kömür yakıtlı elektrik santrallerinden kaynaklanır.

Konumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Iğdır'ın hava kirliliği 5 yıldır kronikleşmiş durumda.[9] İstanbul, Bursa, Kocaeli, Hatay ve Bilecik sanayi nedeniyle hava kirliliği yaşamaktadır. Karabük ve Düzce diğer sanayi kolları ana kirleticidir. Sakarya, Aydın, Eskişehir, Malatya ve Kayseri'de kara yolu trafiği, Çanakkale'de termik santral öncelikli kirleticilerdir.

Sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Göğüs hastalıklarına neden olan PM 2,5 gibi kirleticilere dair de herhangi bir kısıtlama Türkiye'deki mevzuatlarda yer almamaktadır.[7][10][11]

Masraflar[değiştir | kaynağı değiştir]

Erzincan'da yapılan araştırmaya göre PM10 hastane masraflarını yükseltiyor.[12]

Limitler[değiştir | kaynağı değiştir]

Üst limit seviyeleri AB'den daha kötüdür.

Çözümler[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul için trafiğin yoğun olduğu yerleri araçlara düşük emisyon alanı[13][14] ve Türkiye'nin vergi sisteminin emisyonları da dikkate alacak şekilde revize edilmesi gerekir.[15]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Kara Rapor 2021: Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri 20.sayfa. Temiz Hava Hakkı. 30 Eylül 2021. 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
  2. ^ "Türkiye'nin havası en kirli ve en temiz illeri". BBC News Türkçe. 19 Mart 2024. Erişim tarihi: 12 Nisan 2024. 
  3. ^ "Trafikte solunan kirli hava sonucu 'her yıl 4 milyon çocuğa astım teşhisi konuyor' - BBC News Türkçe". BBC Online. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020. 
  4. ^ "Geçen yıl 282 bin 229 araç egzoz muayene tekrarı yaptı". TRT Haber. 21 Ocak 2024. 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  5. ^ Türkiye'de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sağlık Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak. Health and Environment Alliance. 4 Şubat 2021. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  6. ^ Wasley, Andrew; Heal, Alexandra; Harvey, Fiona; Lainio, Mie (13 Haziran 2019). "Revealed: UK government failing to tackle rise of serious air pollutant". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 13 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2019. PM2.5 is probably responsible for somewhere between half and three-quarters of the total harm we derive as humans from air pollution 
  7. ^ a b "Hava Kirliliği ve İstanbul; Alarm zilleri". Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  8. ^ "Gaseous organic pollution in Istanbul megacity: composition and source apportionment during the TRANSEMED/ChArMEx experiment" (PDF). 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  9. ^ "Iğdır'da hava kirliliği sorunu neden çözülemiyor, 'kenti taşımak' gerçekçi mi?". BBC News Türkçe. 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2022. 
  10. ^ "Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri KARA RAPOR" (PDF). 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019. 
  11. ^ "Kömürlü termik santraller tüm Türkiye'ye zehir yayıyor". 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "The Effect of Air Pollution on Respiratory System Disease Admissions and Health Expenditures". doi:10.14744/ejmi.2019.56609. 
  13. ^ Melis Alphan. "Yetti artık İstanbul'un trafiği!". Hürriyet. 18 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  14. ^ "DIŞ ORTAM HAVA KALİTESİNİN YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ". 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Türkiye'de Ulaşım Emisyonlarının Azaltılmasında Motorlu Araç Vergileri ve Trafik Yoğunluğu Ücreti Nasıl Kullanılabilir?" (PDF). SABANCI ÜNİVERSİTESİ-. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_hava_kirliliği&oldid=32478484" sayfasından alınmıştır