Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi - Vikipedi

Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi
KısaltmaTÜRKPA
Kuruluş21 Kasım 2008
TürParlamenter Asamble
MerkezBakü, Azerbaycan (Genel Sekreterlik)
Üyeler
Resmî dillerAzerice
Kazakça
Kırgızca
Türkçe
İngilizce
Dönem BaşkanlığıTürkiye Büyük Millet Meclisi
Dönem BaşkanıTürkiye Numan Kurtulmuş
Genel SekreterMehmet Süreyya Er
Resmî siteturk-pa.org
Eski adıTürk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi

Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi veya eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) (İngilizce: Parliamentary Assembly of Turkic States), 21 Kasım 2008 tarihinde kurulan ve temeli Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi'ne dair anlaşmaya (21 Kasım 2008 İstanbul Anlaşması) dayanan parlamentolar arası iş birliğidir.

TÜRKPA kurucu anlaşması olan İstanbul Anlaşması Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanmıştır. Anlaşma, Dolmabahçe Sarayı'nda yapılmıştır. Bu yüzden bu anlaşmaya İstanbul Anlaşması denilmektedir. Anlaşma, TBMM adına Köksal Toptan, Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi adına Oktay Asadov, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu adına Senato Başkan Yardımcısı Muhammet Kopeyev ve Kırgız Cumhuriyeti Jogorku Keneşi adına Meclis Başkanı Aytibay Tagayev tarafından imzaladı.[1]

29 Eylül 2009 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti başkenti Bakü`de, Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi’nin (TÜRKPA) 1. Genel Kurul Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda TÜRKPA'nın İçtüzüğü, Sekretaryası ve Bakü Beyannamesi kabul edilmiştir. Aynı zamanda TÜRKPA Sekretaryası'nın sürekli Bakü şehrinde yerleşik olması karara bağlanmıştır.

TÜRKPA başkanlığı rotasyon usulüne göre İngiliz alfabesi esas alınarak, her yıl bir üye ülke tarafından yürütülmektedir.

2021 yılında Türkiye'de gerçekleşen Türk Devletleri Teşkilatı zirvesi sonrasında Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi adını almıştır.[2]

28 Nisan 2023 tarihinde Türkiye'nin başkenti Ankara'da gerçekleştirilen 12. Genel Kurul toplantısındaKaynak hatası: <ref> etiketi için </ref> kapanışı eksik (Bkz: Kaynak gösterme)

Amaçları[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Parlamentolar arası işbirliğinin kalite yönünden parlamento diplomasisi araçlarının yardımıyla devletler arasında politik diyalogun daha da geliştirilmesine katkıda bulunmak;
  2. Tarih, kültür ve dil ortaklığına dayanarak ulusal yasamaların yakınlaştırılması ve parlamentolar arası işbirliğine ilişkin diğer konularda karşılıklı faaliyetin daha da yoğunlaştırılması.
  3. Türk dili konuşan ülkeler ve diğer bölge ülkeleri arasında karşılıklı faydalı ve eşit düzeyli işbirliğinin geliştirilmesine katkıda bulunmak;
  4. Üye ülkelerin yasamalarının, aynı zamanda kültürel mirasın ve tarih, sanat, edebiyat ve diğer alanlarda Türk dili konuşan ülkeler için ortak önem taşıyan değerlerin korunması ve gelecek nesillere devredilmesine yönelmiş yasamaların yakınlaştırılması üzere tavsiyeler vermek;
  5. Taraflar arasında politik, sosyo-ekonomik, kültürel, insani, hukuki ve diğer alanlarda ilişkilerin geliştirilmesine yardım göstermek yönünde faaliyetleri devam ettirmektir.

Türk Dili Konuşan Ülkerler Parlamenter Asamblesi faaliyetlerini; bağımsızlık, egemenlik, toprak bütünlüğü ve devlet sınırlarının ihlal edilmezliği, eşitlik, birbirinin iç işlerine karışmama ilkelerine saygı duyulması, zor kullanmaktan ve zor kullanılması ile tehdit, ekonomik ve başka baskı yöntemlerinden imtina temelinde, devletlerin siyasi ve ekonomik güvenliğinin güçlendirilmesi, doğal kaynakları tam ve verimli kullanmak yoluyla halkların refahının yükseltilmesi, ulusal ekonomilerin dinamik geliştirilmesi, parlamento diplomasisi alanında yeni başarılara imza atılması, bölge ve diğer uluslararası camianın üyesi olan ülkelerin parlamentoları ve diğer uluslararası örgütler ile yeni ilişkilerin kurulması ve mevcut ilişkilerin geliştirilmesi esasında yürütmektedir.

Genel kurul toplantıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Daimi komisyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Çevre ve Doğal Kaynaklar Daimi Komisyonu[15]
  • Eğitim, Kültür, Sosyal ve İnsani Meseleler Komisyonu[16]
  • Ekonomik İş Birliği Daimi Komisyonu[17]
  • Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Daimi Komisyonu[18]

Üye ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke Meclis Nüfus (2018) Alan (km²) GSYİH (nominal) (2018) Kişi başına GSYİH
(nominal) (2018) 		Öngörülen Kişi başına GSYİH
(nominal) (2019)
 Azerbaycan Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi 9,898,085 86,600 $39,207 milyar $4,097 $11,674
 Kazakistan Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu 18,272,400 2,724,900 $179 milyar $9,709 $20,609
 Kırgızistan Cogorku Keneş 6,309,300 199,900 $7,061 milyar $1,139 $1,898
 Türkiye Türkiye Büyük Millet Meclisi 80,810,525 783,562 $909 milyar $11,114 $13,301
 Türk Devletleri Teşkilatı 115,290,031 3,794,962 $1,134,268 milyar $6,514 $13,718

Gözlemci ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke Nüfus Alan (km²) GSYİH (nominal) Kişi başına GSYİH
(nominal)
 Macaristan 9.769.526 (2020)
 Kuzey Kıbrıs 326.000 (2017)
Toplam

Olası gelecek üye ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke Nüfus (2018) Alan (km²) GSYİH (nominal)
(2018) 		Kişi başına GSYİH
(nominal) (2018)
 Özbekistan 32,653,900 447,400 $71,824 milyar $2,238
 Türkmenistan 5,851,466 488,100 $42,355 milyar $7,645
Toplam 38,840,821 938,855 $114,582 milyar $8,330

TÜRKPA Yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "TÜRKPA - GENEL BİLGİLER". TBMM. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2018. 
  2. ^ "Türk dünyası entegrasyona yelken açtı". www.aa.com.tr. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  3. ^ "TÜRKPA 1. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  4. ^ "TÜRKPA 2. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  5. ^ "TÜRKPA 3. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  6. ^ "TÜRKPA 4. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  7. ^ "TÜRKPA 5. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  8. ^ "TÜRKPA 6. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  9. ^ "TÜRKPA 7. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  10. ^ "TÜRKPA 8. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  11. ^ "TÜRKPA 9. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  12. ^ "TÜRKPA 10. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  13. ^ "TÜRKPA 11. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  14. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; twelfth-plenary isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  15. ^ "Çevre, Doğal Kaynaklar ve Sağlığın Korunması Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  16. ^ "Eğitim, Kültür, Sosyal ve İnsani Meseleler Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  17. ^ "Ekonomik İşbirliği Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  18. ^ "Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türk_Devletleri_Parlamenter_Asamblesi&oldid=30925327" sayfasından alınmıştır